به گزارش ایسنا، در سال‌های اخیر، صحنه‌های پر زرق و برق رونمایی از محصولات فناورانه و دانش‌بنیان در کشور یکی پس از دیگری برگزار شده‌اند؛ اما بسیاری از آن «رونمایی‌ها» هیچ‌گاه به مرحله تولید یا تجاری‌سازی نرسیده‌اند. تکرار این چرخه نه تنها اعتبار نوآوری ملی را خدشه‌دار کرده، بلکه نوعی بی‌اعتمادی عمومی نسبت به دستاوردهای علمی کشور ایجاد کرده است. حال معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری می‌کوشد با برگزاری نمایشگاه «فر ایران»، به این آشفتگی نظم تازه‌ای ببخشد.
نورهای رنگی، موسیقی پرشور و پرده‌ای که با شمارش معکوس پایین می‌آید؛ صحنه‌ای آشنا از «رونمایی محصول جدید»؛ در گوشه‌ای از سالن، دوربین‌ها چشم انتظار ثبت لحظه‌ای هستند که محصولی تازه با افتخار معرفی می‌شود؛ محصولی که گاه تنها در همان قاب عکس و مراسم می‌ماند و در دنیای واقعی هیچ اثری دیده نمی شود.
در سال‌های اخیر، افزایش شمار این مراسم بدون پشتوانه واقعیِ تولید و تجاری‌سازی، به یکی از چالش‌های جدی زیست‌بوم فناوری کشور تبدیل شده است. بسیاری از فعالان حوزه دانش‌بنیان می‌گویند بخشی از این رونمایی‌ها بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد تا علمی؛ محصولاتی که گاه در چند مراسم مختلف با نام‌های متفاوت معرفی می‌شوند، بی‌آنکه حتی نمونه صنعتی یا بازار هدف مشخصی داشته باشند.
کارشناسان هشدار می‌دهند که تداوم این روند، نه تنها سرمایه‌گذاران را دلسرد می‌کند، بلکه اعتماد عمومی به برند «محصول دانش‌بنیان ایرانی» را نیز از بین می‌برد. در واقع، زمانی که هر رونمایی وعده‌ای بی‌پایان برای آینده‌ای نامعلوم باشد، حتی دستاوردهای واقعی نیز در هیاهوی بی‌اعتمادی گم می‌شوند.
فناوری و نوآوری موتور محرک توسعه پایدار و کلید اصلی حل چالش‌های پیچیده کشور در حوزه‌هایی مانند انرژی، آب، سلامت و محیط‌زیست هستند. تکیه بر توان نخبگان و سرمایه دانشی کشور، مسیر خودکفایی فناورانه را هموار می‌کند و زمینه‌ساز خلق راه‌حل‌های بومی و هوشمندانه برای نیازهای ملی می‌شود. نیروی انسانی نخبه و خلاق، ارزشمندترین دارایی کشور است که با پیوند میان علم و صنعت، می‌تواند ایران را به جایگاهی برتر در عرصه فناوری‌های نوین و اقتصاد دانش‌بنیان برساند.
در همین راستا، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری طرحی را آغاز کرده است تا با برگزاری نمایشگاه «فر ایران»، رونمایی‌ها و عرضه دستاوردهای فناورانه را در چارچوبی نظام‌مند و قابل راستی‌آزمایی سامان دهد. هدف از این نمایشگاه، تمرکز بر محصولات آماده ورود به بازار، شفاف‌سازی زنجیره ارزش، و ایجاد ارتباط میان تولیدکنندگان، سرمایه‌گذاران و خریداران واقعی است.
به گفته مدیران معاونت علمی، در نمایشگاه فر ایران، هیچ محصولی بدون داشتن مجوز تجاری‌سازی، نمونه صنعتی یا برنامه فروش واقعی، اجازه رونمایی نخواهد داشت. این نمایشگاه قرار است به جای «جشن رونمایی»، به سکوی عرضه و رقابت واقعی محصولات فناورانه تبدیل شود.
با این حال، بازگرداندن اعتماد عمومی زمان‌بر است. جامعه علمی و فناورانه ایران، پس از سال‌ها شعار و وعده، بیش از هر زمان دیگری نیازمند شفافیت، صداقت و پیوند میان ادعا و عمل است. تنها در این صورت است که واژه «رونمایی» دوباره می‌تواند به معنای واقعی‌اش بازگردد: آغازِ یک مسیر تازه، نه یک تکرار نمایشی.
نمایشگاهی به وسعت همه دانش‌بنیانی ایران
توسعه فناوری بومی به کشور این امکان را می‌دهد که با تکیه بر دانش و ظرفیت‌های داخلی، راه‌حل‌هایی دقیق و متناسب با شرایط اقلیمی، اقتصادی و فرهنگی خود طراحی کند. برخلاف واردات فناوری‌های خارجی که هزینه‌های سنگین ارزی، وابستگی فنی و محدودیت‌های انتقال دانش به همراه دارد، این مسیر نه‌تنها موجب صرفه‌جویی اقتصادی و افزایش تاب‌آوری ملی می‌شود، بلکه با ایجاد چرخه‌ای پویا از نوآوری و کارآفرینی، به حل ریشه‌ای چالش‌های کشور در حوزه‌هایی چون آب، انرژی، کشاورزی و صنعت کمک می‌کند.
از این رو معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری نمایشگاه فر ایران رااز امروز یکشنبه ۱۱ آبان با محوریت ارائه تازه‌ترین دستاوردها و محصولات راهبردی دانش‌بنیان ایرانی در مسیر حل مسائل پیچیده کشور برگزار می‌کند.
امروز در این رویداد قرار است ۸۰ محصول دانش‌بنیان ایرانی در حوزه‌های بهداشت و سلامت، نفت و انرژی، هوش مصنوعی و نرم‌افزار، کشاورزی و دیگر عرصه‌های فناوری معرفی و رونمایی شود.
تمام محصولات ارائه‌شده در این نمایشگاه دارای تأییدیه عملکردی صنعتی و اثبات فناوری از مراجع معتبر هستند. این دستاوردها نشان‌دهنده بلوغ فنی و قابلیت اطمینان فناوری‌های بومی کشور است.
با توجه به سطح بلوغ این محصولات، حجم بازار سالانه قابل پیش‌بینی این محصولات بیش از ۷۰.۰۰۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود و پتانسیل صرفه‌جویی ارزی آنها بیش از ۱.۲ میلیارد دلار است.
بر اساس آمارهای اعلام شده از سوی دکتر افشین معاون علمی رئیس‌جمهور، از میان ۸۰ محصول رونمایی‌شده حدود ۳۰ محصول در حوزه سلامت و دارو، ۲۸ محصول در حوزه نفت و صنایع وابسته، ۱۱ محصول در صنعت برق، ۱۰ محصول در حوزه هوش مصنوعی و نرم‌افزار، ۵ محصول در حوزه کشاورزی و نزدیک به ۸ محصول در بخش‌های آب، نساجی، خودرو، معدن و تجهیزات آزمایشگاهی قرار دارند.
وی توضیح داد که مجموع این تعداد محصولات رونمایی بیش از ۸۰ مورد به نظر می‌رسد، زیرا برخی محصولات کاربرد چندگانه دارند و در بیش از یک حوزه ارزیابی شده‌اند.
این ۸۰ محصول می‌توانند موجب صرفه‌جویی ارزی حدود ۱.۳۵ میلیارد دلار در سال شوند. علاوه بر آن، فروش داخلی این محصولات حدود ۱۱۰ هزار میلیارد تومان (۱۱۰ همت) پیش‌بینی می‌شود. ضمن آنکه این محصولات کاهش هزینه‌های دولت ناشی از بهینه‌سازی فرآیندها بیش از ۲۰۰ همت را در پی خواهند داشت.
نتایج این محصولات فقط در کاهش قیمت‌ها خلاصه نمی‌شود؛ بلکه با داخلی‌سازی تولید، دسترسی مردم به محصولات بیشتر و ارزان‌تر خواهد شد. این موضوع به افزایش مصرف داخلی و در نهایت کاهش هزینه‌های دولت نیز منجر می‌شود، به‌ویژه از طریق بهینه‌سازی فرآیندها و کاهش هزینه‌های پنهان انرژی و مواد اولیه. تحلیل‌های تخصصی برای هر محصول انجام شده است و کاهش هزینه‌ها و صرفه‌جویی ناشی از این طرح‌ها به‌طور میانگین بین ۲۰ تا ۲۵ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.
همچنین بسیاری از محصولات این نمایشگاه نمونه خارجی ندارند و کاملاً بومی و حاصل خلاقیت جوانان ایرانی هستند. هدف ما این است که این محصولات علاوه بر تأمین نیاز داخل، بازار کشورهای منطقه را نیز به دست آورند. در همین راستا، بسته‌های حمایتی ویژه‌ای را برای صادرات و توسعه بازار این محصولات در نظر گرفته‌ایم.
داوری این محصولات بر اساس سه معیار اصلی «برخورداری از فناوری لازم»، «داشتن عملکرد صنعتی و مجوزهای مرتبط» و «تأثیرگذاری اقتصادی و اجتماعی مشخص در کشور» انجام شده است و از آغاز سال جاری، حدود ۴۲۸ محصول به‌صورت رسمی در فرآیند ارزیابی قرار گرفت و در نهایت ۸۰ محصول واجد شرایط معرفی شدند.
فرایران در قلب نمایشگاه نانو
در کنار نمایشگاه فر ایران، شانزدهمین نمایشگاه نانو نیز از امروز آغاز به کار کرد. شانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی فناوری نانو (ایران نانو ۱۴۰۴) تا ۱۴ آبان ماه ۱۴۰۴ در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران ادامه دارد.
این نمایشگاه فرصتی است برای معرفی و ارائه دستاوردهای نوین در حوزه نانو و میکرو الکترونیک در صنایع مختلفی چون پزشکی، کشاورزی، انرژی، محیط‌زیست، عمران، حمل و نقل و نساجی است. این رویداد اهدافی چون ایجاد بستر تعاملات تجاری بین فناوران و صنایع و انتقال دانش و فناوری میان پژوهشگران و فعالان تولید و تجاری‌سازی محصولات نانویی را دنبال می‌کند.
این رویداد شامل بخش‌های تخصصی از جمله ارائه محصولات، تجهیزات آزمایشگاهی و صنعتی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی است.
در سال‌های اخیر فناوری نانو در ایران به یکی از پیشران‌های اصلی نوآوری و توسعه صنعتی تبدیل شده است. گستره نفوذ این فناوری اکنون تقریباً تمام حوزه‌های صنعتی کشور را در بر گرفته و سهم آن در اقتصاد ملی رو به افزایش است. برای رصد دقیق این روند و پایش مسیر تجاری‌سازی فناوری‌های نانو و میکرو در بنگاه‌های اقتصادی، ستاد ویژه توسعه فناوری‌های نانو و میکرو از سال ۱۳۹۵ برنامه‌ای منظم و مستمر را با عنوان پیمایش بازار محصولات نانو ساخت ایران آغاز کرد. در همان سال مطالعاتی برای طراحی و تدوین روشی نظام‌مند جهت گردآوری و تحلیل داده‌های مالی شرکت‌های نانویی انجام شد. در این مطالعات با الهام از تجارب ملی و بین‌المللی در زمینه آمارهای اقتصادی و تحلیل اقتصاد بخشی چارچوبی علمی و منسجم برای شاخص‌های اقتصادی فناوری نانو در کشور تدوین شد.
بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده از سوی ستاد نانو، تاکنون ۹ دوره این طرح در کشور اجرا شده است. هدف این پیمایش تحلیل وضعیت اقتصادی شرکت‌های نانو، ارزیابی شاخص‌های اقتصادی سند توسعه فناوری نانو و بررسی روند صادرات محصولات این حوزه بوده که نهمین دوره آن به طور خلاصه به شرح ذیل است:
* تا پایان سال ۱۴۰۳ تعداد ۱۷۳۵ محصول نانو توسط ۴۰۱ شرکت فعال در این حوزه تجاری شده و از واحد ارزیابی و نظارت ستاد فناوری نانو گواهی نانومقیاس دریافت کرده‌اند.
* مجموع بازار فروش این محصولات در سال ۱۴۰۳ نزدیک به ۹۷۳ هزار میلیارد ریال (۹۷.۳ همت) بوده که نسبت به سال قبل ۵۷ درصد رشد داشته است. همچنین بیش از ۱۰ درصد از این بازار یعنی معادل ۱۸۳ میلیون دلار، صادرات این محصولات تشکیل می‌دهد.
* معادل ارزی بازار فروش محصولات نانوی ساخت ایران بر اساس متوسط روزانه نرخ دلار در سال ۱۴۰۳ حدود ۱۸۰۰ میلیون دلار ارزیابی شد.
* در دوره چهار ساله گذشته بازار محصولات نانو ساخت داخل از ۲۰۰ هزار میلیارد ریال در سال ۱۴۰۰ به حدود هزار میلیارد ریال در سال ۱۴۰۳ رسیده که متوسط رشد سالانه ۷۲ درصد را در این دوره نشان می‌دهد که ۳۱ درصد بالاتر از متوسط نرخ تورم سالانه کشور در این دوره بر اساس اعلام رسمی مرکز آمار ایران بوده است.
بر اساس ارزیابی‌های ستاد نانو، سه حوزه صنعتی حمل و نقل، عمران و ساختمان و نانومواد به ترتیب بیشترین سهم را از بازار محصولات نانو در سال ۱۴۰۰ داشتند. بیش از یک چهارم از بازار محصولات نانوی کشور مربوط به حوزه خودرو و حمل و نقل است.
سه فناوری نانو کامپوزیت، نانوپوشش و نانو کاتالیست بیشترین سهم را در تولید محصولات نانوی ساخت ایران دارند، در حوزه نفت و پتروشیمی نیز بیش از ۹۰ درصد بازار را نانوکاتالیست‌ها تشکیل می‌دهند. فروش این کاتالیست‌ها نسبت به سال گذشته بیش از ۸۰ درصد افزایش یافته و بیش از ۱۳ درصد از کل بازار نانوی سال ۱۴۰۳ را شامل می‌شود.
حدود ۱۵۰ شرکت با حجم فروش نانوی بالای ۱۰۰ میلیارد تومان در سال در کشور فعال هستند که ۹۳ درصد از حجم بازار نانوی ایران را در اختیار دارند.
حدود ۸۰ درصد از کل فروش نانوی سال ۱۴۰۳ مربوط به تنها ۱۵ نوع محصول است که هر یک فروشی بیش از هزار میلیارد تومان (یک همت) داشته‌اند. در سال ۱۴۰۳ حدود ۱۸۳ میلیون دلار از محصولات نانوی ساخت ایران به ۶۳ کشور دنیا صادر شده است که عراق، ترکیه، هند، ونزوئلا، پاکستان و روسیه به ترتیب بیشترین سهم را داشتند و بیش از ۷۰ درصد از کل صادرات محصولات نانوی ایران به این کشورها بوده است.
تحلیل چند محصول
محصولات نانو داروی ساخت ایران در ۹ سال گذشته حدود ۲۱ هزار میلیارد ریال فروش داشتند که بیش از ۲۱ میلیون دلار آن صادرات بوده است و در همین مدت با تولید این داروها از خروج ۶۳۶ میلیون دلار ارز از کشور جلوگیری شده است.
همچنین با تولید این نانوداروها و کاهش واردات آنها هزینه‌های درمان شامل هزینه‌کرد بیمار، اثرات جانبی روش‌های درمانی غیر نانویی و همچنین هزینه بیمه‌های درمانی بالغ بر ۵۹۰ میلیون دلار کاهش یافته است و علاوه بر آن با تولید انواع مختلف کاتالیست‌های نانویی از جمله کاتالیست آلومینای فعال، کاتالیست بازیابی سولفور، کاتالیست ریفرمینگ نفتا، متاناسیون و نیاز به واردات آنها از خارج تا حد زیادی رفع شده است. ضمن اینکه در سال ۱۴۰۳ بیش از ۲۴ میلیون دلار از نانوکاتالیست‌های حوزه نفت و پتروشیمی ساخت ایران به کشورهای روسیه، ترکیه، عراق و ازبکستان صادر شده است. این رقم حدود سه برابر صادرات این محصول راهبردی در سال ۱۴۰۲ بوده است.
استفاده از سامانه نانو حباب در حدود ۱۵۰ هکتار گلخانه آب کشتی (هیدروپونیک)، ۱۰ استخر پرورش ماهی و چندین تصفیه‌خانه و فاضلاب شهری و صنعتی علاوه بر مجموع درآمد ۲۵۰۰ میلیارد ریالی برای شرکت‌های تولیدکننده این تجهیزات موجب افزایش ۱۲ درصدی تولید محصولات کشاورزی از قبیل صیفی‌جات، افزایش ۱۰۰ درصدی ماهی پرورشی و کاهش ۳۰ الی ۴۰ درصدی مصرف برق در این واحدها شده است که ارزش مجموع این اثرات اقتصادی در سه سال گذشته بالغ بر ۳ میلیون دلار می‌شود.
به گزارش ایسنا، نمایشگاه‌هایی چون «فر ایران» و «نانو» در واقع تلاش‌هایی هستند برای بازگرداندن اعتماد از دست‌رفته در فضای نوآوری کشور؛ تلاشی برای آنکه رونمایی از محصول، به جای یک نمایش کوتاه‌مدت، به معنای ورود واقعی به چرخه تولید و رقابت باشد. اما موفقیت این نمایشگاه‌ها تنها زمانی معنا پیدا می‌کند که معیارهای انتخاب و ارزیابی محصول شفاف و دقیق باشد و از تکرار چرخه شعار و نمایش جلوگیری شود.
اگر قرار است «فر ایران» به نماد تازه‌ای از بلوغ زیست‌بوم فناوری کشور تبدیل شود، باید از سایه «رونمایی‌های بی‌ثمر» فاصله بگیرد و میان وعده توسعه و تحقق آن، فاصله‌ای باقی نگذارد. آینده اعتماد عمومی به نوآوری ایرانی، نه در صحنه افتتاحیه نمایشگاه‌ها، بلکه در کارگاه‌های تولید، اتاق‌های آزمایش و رفتار صادقانه نهادهای مسئول ساخته می‌شود.
انتهای پیام
نظرات