دکتر غلام‌حیدر ابراهیم‌بای سلامی در گفت‌وگو با ایسنا به تشریح چگونگی شکل‌گیری جبهه مقاومت در افغانستان پرداخت و اظهار کرد: از اردیبهشت ۱۳۵۷ که در افغانستان انقلاب دموکراتیک توسط خلقی‌ها انجام شد و سپس پای اتحادیه جماهیر شوروی به افغانستان باز شد، تا کنون کشورهای خارجی در امور داخلی افغانستان دخالت موثر داشته‌اند. در سال ۱۳۶۸ شوروی از افغانستان خارج شد و در سال ١٣٧١ با سرنگونی حکومت چپ‌گرای دکتر نجیب، مجاهدین اسلام‌گرا دولت اسلامی را با ریاست برهان الدین ربانی و حضور افرادی مانند عبدالله عبدالله، احمد شاه مسعود، یونس قانونی و کریم خلیلی تاسیس کردند.
وی ادامه داد: گروهی شبه نظامی به نام طالبان با هدف شکست دولت اسلامی، توسط سازمان استخباراتی پاکستان به وجود آمدند و با ساماندهی ۵۰ طالب در قندهار به رهبری ملاعمر، در برابر دولت اسلامی افغانستان قیام کردند. افرادی از گروه‌های اسلام‌گرا مانند گلبدین حکمتیار نیز که از ابتدا وابسته به دولت پاکستان بودند، با حمله به کابل به گسترش قدرت طالبان کمک کردند و استمرار دولت اسلامی مجاهدین را ناکام گذاشتند. طالبان مثل روس‌ها نتوانستند منطقه شمال افغانستان به ویژه پنجشیر را که جبهه متحد شمال به رهبری احمد شاه مسعود در آن مستقر شد، تصرف کنند.
این تحلیلگر مسائل منطقه اضافه کرد: بعد از ظهور و تسلط طالبان، افغانستان نتوانست امنیت کامل را تجربه کند، زیرا پس از روی کار آمدن طالبان، برخی از گروه‌های تروریستی عرب افغان مانند القاعده و همچنین شبکه حقانی توسط سرویس امنیتی پاکستان تقویت شدند. در ٩ سپتامبر ٢٠٠١ احمد شاه مسعود توسط طالبان والقاعد ترور شد و بعد از آن حادثه تروریستی حمله به مرکز تجارت نیویورک و برج‌های دوقلو در آمریکا به وسیله دو هواپیما در یازده سپتامبر ٢٠٠١ اتفاق افتاد. با حمله آمریکا به افغانستان برای نابودی القاعده، حکومت طالبان سرنگون شد و در نهایت حامد کرزای به عنوان رئیس جمهور افغانستان انتخاب شد.
سلامی خاطرنشان کرد: احمد مسعود و جبهه مقاومت ملی افغانستان، پدیده‌ای نوظهور نیست و یادگار احمد شاه مسعود و یاران او در جبهه متحد شمال است. گروه‌هایی که در مقابل احمد شاه مسعود بودند، اقداماتی نظیر ایران‌هراسی، جلوگیری از رونق و گسترش زبان پارسی، زدودن فرهنگ خراسانی و مخالفت با میراث فرهنگی و تمدنی افغانستان را تقویت و بنیان‌گذاری کردند.
وی افزود: در افغانستان در اکثر اوقات یک انگیزه و عاملی سیاسی و خارجی وجود دارد که باعث می‌شود پارسی‌زبانان چه از قوم پشتون و چه از سایر اقوام مانند تاجیک‌ها و ازبک‌ها نتوانند در مصدر امور قرار گیرند. حتی در حال حاضر هم طالبان گزارش‌های خود را به زبان فارسی بیان نمی‌کنند و به زبان پشتو حرف می‌زنند. البته باید توجه داشت که همه مردم پشتون طرفدار طالبان نیستند و پشتون‌های فرهیخته و مخالف طالبان بسیارند.
این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران عنوان کرد: از سال ٢٠١٤ طی موافقت‌نامه‌ای، آمریکا و ناتو تصمیم گرفتند خاک افغانستان را ترک کنند و تا بهمن سال ۲۰۲٠، ۱۱دوره مذاکراتی بین آمریکا و طالبان برگزار شد. آمریکا، پاکستان و روسیه طی مذاکره با طالبان تصمیم گرفتند دوباره به طالبان رسمیت دهند و دفتر دیپلماسی آنها را در دوحه قطر فعال نمودند. سرویس امنیتی روسیه با نفوذی که بر روی سرویس استخبارات پاکستان دارد و افراد نفوذی آن در تیم طالبان نیز مشخص است، هدایت اصلی این کار را بر عهده داشت، به همین دلیل برنده اصلی بازی در تحولات افغانستان و تصرف کابل توسط طالبان، روسیه است که موفق شد به انتقام شکست سال ١٩٨٩، در سال ٢٠٢١ آمریکا را از افغانستان خارج کند. در خصوص تحولات اخیر افغانستان می‌توان گفت روسیه، پاکستان و چین بردند و آمریکا و هند باختند.
سلامی با بیان اینکه جبهه مقاومت اسلامی نماد مبارزه مردم افغانستان در برابر طالبان است، گفت: این جبهه از فرهنگ و تمدن خراسانی و افغانستانی برای همه اقوام پشتون، تاجیک، هزاره و ازبک استفاده می‌کند و از طرفی دیگر به ارزش‌های حقوق بشری، دموکراسی و حقوق زنان معتقد است و ارزش‌های جامعه مدرن را در قالب فرهنگ ملی و اسلامی در افغانستان پیگیری می‌کند.
وی عنوان کرد: احمد مسعود، پسر احمد شاه مسعود است که تحصیلات خود را در ایران و اروپا گذرانده است و به دلیل صبغه خانوادگی، سیاسی، فرهنگی و تحصیلاتی که دارد، تسلیم طالبان نشد. ریشه طالبان مبتنی بر نوعی از اسلام‌گرایی خرافه‌ای است و برداشت‌هایی سطحی از احکام اسلام و شریعت دارند و می‌خواهند این احکام را با توسل به خشونت در جامعه پیاده کنند و اکثرا افراد کم‌سوادی هستند و تا کنون هیچ مانیفستی در خصوص اینکه منظورشان از شریعت چیست، ارائه نداده‌اند و در ابتدا هدف اعلامی آنها این بود که نیروهای خارجی را از افغانستان خارج کنند و احکام شریعتی را که مورد تایید خودشان است را در جامعه پیاده کنند.
این تحلیلگر مسائل منطقه بیان کرد: احمد شاه مسعود تشخیص داد که طالبان قصد دارد شریعتی تقلبی و منویات سازمان استخبارات پاکستان را در افغانستان پیاده کند و از طرفی دیگر با ارزش‌های ملی و دموکراتیک مخالف‌اند و برگزاری انتخابات را قبول ندارند و سعی دارند با زور و سلطه به مردم، اهداف خود را تامین کنند.
سلامی اظهار کرد: دره پنجشیر هم موقعیت استراتژیک خاصی دارد و هم مردم این منطقه به دلیل آموزه‌های احمد شاه مسعود و علایق خاص محلی و ملی خود، نتوانستند سلطه طالبان را بپذیرند و جبهه مقاومت ملی را تشکیل دادند و در برابر طالبان ایستادند و اخیرا هم در مذاکره با طالبان به برخی از اعضاء جبهه مقاومت در پنجشیر، مقام‌ها و مناسبی پیشنهاد شد که قبول نکردند و درگیری‌های اخیر بین جبهه مقاومت در پنجشیر و طالبان ایجاد شد.
نماینده مردم خواف در ادوار پنجم و ششم مجلس شورای اسلامی، در خصوص احتمال گسترش جبهه مقاومت از پنجشیر به سایر نقاط افغانستان، بیان کرد: مردم افغانستان باوجود تمام مشکلات و وابستگی‌های دولت‌های گذشته، در دو دهه اخیر از یک آزادی‌های اجتماعی و مدنی برخوردار شدند و حداقل دو نسل از زنان و مردان این کشور در فضای نسبتا آزادی پرورش یافتند و اعتقادات بنیادگرایانه طالبان را به راحتی نمی‌پذیرند. هرچند طالبان توانسته‌اند سلطه نظامی در افغانستان پیدا کنند، اما جامعه مدنی افغانستان و روشنفکران و تحصیل‌کرده‌های این کشور، که در دو دهه اخیر جامعه‌پذیری فرهنگی وسیاسی عمیقی داشته‌اند و به وسیله رسانه‌های مختلف با مردم جهان تعامل بیشتری داشته‌اند، قطعا افکار خرافه‌ای طالبان را نخواهند پذیرفت.
سلامی ادامه داد: تصرف افغانستان به دست طالبان، یک توطئه بین‌المللی بود که مسببان آن آمریکا، روسیه و پاکستان هستند و پس از اینکه مردم افغانستان از شوک این توطئه و این اتفاق در بیایند، اقدام به مقاومت در برابر طالبان خواهند کرد، کما اینکه همین روزها هم در هرات، مزار و کابل زنانی زندگی می‌کنند که باوجود همه وحشتی که از خشونت طالبان دارند، به خیابان آمده‌اند و بدون شک کم‌کم جامعه روشنفکری، جامعه زنان، جامعه فرهنگی و جامعه حقوقدانان، حکومت طالبان را مضمحل خواهند کرد و حکومت طالبان پایدار نخواهد بود.
وی با اشاره به عدم وجود یکدستی بین اعضاء طالبان، عنوان کرد: بخشی از اعضاء طالبان برای هیچ کدام از مبانی دموکراسی ارزشی قائل نیستند و بخشی دیگر چون با سرویس‌های استخباراتی و امنیتی و آموزش‌های نظامی در کشورهایی مانند قطر و پاکستان سر و کار داشته‌اند، عقاید متعادل‌تری دارند و این مسامحه و مدارایی هم که تا کنون با مردم صورت گرفته و از طرف طالبان عفو عمومی اعلام شده است، به همین دلیل است که طالبان متوجه هستند که جامعه بسیار از آنان جلوتر است. طالبان ادعای اجرای شریعت دارد، اما هنوز هیچ مانیفست مشخصی از شریعت ارائه نکرده است، مانیفستی که در آن تمام مباحث از دموکراسی گرفته تا چگونگی اداره کشور، مطرح باشد.
این تحلیلگر مسائل منطقه اضافه کرد: طالبان هنوز مشخص نکرده‌اند آیا برگزاری انتخابات را قبول دارند یا نه و هنوز معلوم نیست در خصوص رابطه با جهان چگونه عمل خواهند کرد. از نظر فرهنگی کاملا مشخص است که طالبان باورهایی دارند که قابل پذیرش در جامعه جدید افغانستان نیست. از نظر اقتصادی نیز طالبان هیچ الگوی مشخص اقتصادی را نمی‌توانند پیاده کنند و تا به حال هم اقتصادشان بیشتر مبتنی بر قاچاق مواد مخدر بوده است.
سلامی ادامه داد: از نظر اجتماعی نیز طالبان با چالش‌هایی از جمله حقوق زنان و اقشار متعدد جامعه روبرو است. لذا با توجه به موارد گفته شده، قطعا مردم افغانستان طالبان را پس خواهند زد و از خاصیت فرهنگ ایرانی و خراسانی است که همواره مهاجمان و گروه‌های افراطی را در خود مضمحل می‌کنند و در نهایت حتی اگر از نظر سیاسی شورشی انجام نشود، از نظر فرهنگی مردم افغانستان، طالبان را در درون خود حل خواهند کرد.
وی در خصوص اینکه آیا احمد مسعود می‌تواند طالبان را شکست دهد و یک دولت ملی در افغانستان تشکیل دهد، عنوان کرد: احمد مسعود نیروی بسیار محدودی دارد و امید به این دارد که مردم افغانستان، خصوصا آن دست از مردم که به دموکراسی و حقوق بشر اعتقاد دارند، به وی کمک کنند و خودش به تنهایی نه امکانات نظامی بالایی دارد و نه دارای پشتوانه بین‌المللی است.
این تحلیلگر مسائل منطقه خاطرنشان کرد: در شرایطی که اکثر کشورهای دنیا طالبان را برنده تحولات افغانستان می‌دانند، یک گروه کوچک نظامی-فرهنگی احتمال موفقیتش کم است، هرچند که این امید وجود دارد که این مقاومت به رسمیت شناخته شود و طالبان از پنجشیر خارج شوند و به وسیله مصالحه و مذاکره، فعلا گروه مقاومت به عنوان هسته و امید مردم افغانستان بتواند به زندگی خود ادامه دهد.
انتهای پیام
نظرات