به گزارش ایسنا حجت الاسلام و المسلمین دکتر سعید فراهانی شب گذشته در اولین نشست علمی تغییر اقلیم و اثرات آن بر رخداد مخاطرات طبیعی که در دانشگاه قم برگزار شد، عنوان کرد: انسان از بدو خلقت خویش با تمام وجود از طبیعت هراس داشت، خطر جانوران درنده، خطر آب و هوای نامساعد و خطر محیط زیست وحشی اما همین طبیعت ضروریات زندگی او و از جمله غذای گیاهی یا جانوری را به وی ارزانی می‌ داشت.

وی افزود: انسان ماهر به یاری اندیشه و به کمک ابزار، خود را برای رویارویی با خطرها آماده کرد و به مهار عوامل طبیعی و رام نمودن آن‌ها و بهره‌ کشی از آن‌ها در جهت منافع خود پرداخت. انسان‌ها با اتحاد و بذل کوشش‌ های مشترک توانستند جنگل ‌ها را به صورت زمین‌ های آباد و قابل کشت و زرع درآورده، مسیر جریان آب رودخانه ‌ها را تغییر داده و به ساختن بناها و آثار غول آسا و عظیم مانند اهرام مصر، اقدام کنند.

با این حال تمامی این اقدامات به همان اندازه که جمعیت بشری تابع نوسان‌ها و فراز و نشیب های برخاسته از رویدادها، جنگ ‌ها، بیماری‌ های مسری و یا بلاهای عظیم طبیعی است، محدود می ‌ماند. انقلاب صنعتی، همراه با پیشرفت‌های علمی، فنی و پزشکی اوضاع را دگرگون ساخت.

معاون پژوهشی دانشگاه قم ادامه داد: اقتصاد نوین بر اثر جنون آزمندی برگرفته از اندیشه رشد مداوم اقتصادی در صدد کشف تکنیک ‌های بهره برداری همراه با تخریب هر چه بیشتر از منابع زیست محیطی برآمد و انسان اقتصادی در این عرصه بر این باور بود که می‌تواند از ذخایر و منابعی که طبیعت به وی ارزانی داشته، جاودانه استفاده کند.

دکتر فراهانی گفت: به اعتقاد شوماخر این پدیده با دگرگونی ‌های فلسفی (اگر نگوییم مذهبی) سه یا چهار قرن گذشته در دید انسان به طبیعت ارتباط نزدیک دارد. انسان نوین خویشتن را همچون بخشی از طبیعت تجربه نمی‌کند بلکه خود را به عنوان یک نیروی خارجی تلقی می‌کند که رسالت چیره شدن بر طبیعت را عهده‌ دار است. انسان حتی درباره پیکار با طبیعت سخن می ‌گوید، در حالی که فراموش می ‌کند در صورت پیروزی در این پیکار، خود را در جناح بازنده خواهد یافت.

وی افزود: انسان در این تفکر، سنت‌های مذهبی و ارزش‌ های دینی خود را فراموش کرده و اصولاً رسیدن به این هدف رویایی را مدیون همین فراموشی می‌داند. به اعتقاد کینز (منجی نظام سرمایه داری در اوایل قرن ۲۰) رشد اقتصادی فقط در صورتی دست یافتنی است که از انگیزه‌های خودپرستانه نیرومند آدمی استفاده کنیم، یعنی انگیزه ‌هایی که مذهب و آداب و سنن اخلاقی عموماً ما را به ایستادگی در برابرشان فرا می‌خوانند. با این وجود از همان زمان کسانی ولو اندک تفکری متفاوت داشتند از جمله ژان رستان در مقدمه کتاب «انسان یا طبیعت» اعتراف می کند که از این پس انسان می‌فهمد که برای حفظ مصالح و منافع خویش، باید به نگهبانی و پاسداری از طبیعت بپردازد و بر منش و رفتار خود در برابر طبیعت لگام بزنند و در همین راستا گروهی از دانشمندان منصف به این حقیقت پی بردند که برای حل مشکل محیط زیست باید به اندیشه های ناب دینی رجوع کرد به طور مثال هات در پیگیری علل تخریب محیط زیست و در پاسخ به فرافکنی برخی از اکولوژیست های ملحد که دین را عامل تخریب محیط زیست مطرح کرده اند، می‌گوید: این عامل دین نیست بلکه ترک آن است که به ما اجازه می‌دهد نظام زیستی زمین را نابود کنیم. این تفکر انسان‌مداری سکولار است که با فرض برتری انسان بر طبیعت، به او اجازه نابود ساختن طبیعت را داده است نه دین‌داری.

دکتر فراهانی افزود: دین اسلام که همواره در تعالیم نورانی خویش مطابق با فطرت آدمیان راه وسط را در پیش گرفته است در برخورد با طبیعت و مواهب طبیعی نه آنچنان دست انسان را باز گذاشته تا هر نوع تصرفی بخواهد در آن‌ها بکند و به بهای نابودی این نعمت‌های خدادادی، زندگی خود را اداره کند و تجمل بخشد و نه اجازه می‌ دهد بشر طبیعت را به علت عظمت آن، خدای خویش دانسته و در مقابل آن به سجده بیفتد و هیچ‌گونه تصرفی در آن ننماید و صرفاً به دیده تقدیس به آن بنگرد بلکه در عین این که فرموده است ما همه جهان را برای آسایش انسان و مسخر و فرمانبردار او آفریده‌ایم، از طرف دیگر آن‌ها را موجوداتی فاقد روح ندانسته بلکه به عنوان آیه و کلمه خداوند و موجوداتی دارای شعور نسبی که تسبیح‌گوی خداوند معرفی کرده و برای همه آن‌ها اعم از حیوان و گیاه حقوقی در نظر گرفته و انسان‌ها را به رعایت آن حدود و حقوق دعوت می کند.

نگرش اسلامی به نظام و محیط زیست طبیعی ریشه در قرآن دارد و انسان تربیت شده قرآن، عالم طبیعی را دشمن خود نمی شمارد که باید بر آن چیرگی یافت بلکه به عنوان جزء مکمل جهان دینی انسان به آن می نگرد که در حیات زمینی اش و به یک معنی حتی در سرنوشت نهایی او هم شریک است.

کلام دُرَر بار پیامبر اکرم (ص) و امامان (علیهم السلام) نیز بر این مسئله تأکید کرده و همواره وظایف انسان را در قبال نعمت‌های خدادادی زیست‌محیطی گوشزد می‌کنند. هرگاه آدمیان به این تعالیم گوش جان سپرده و عمل کنند و راه و رسم بندگی و خلیفه اللهی را بپیمایند و با امانتی که خداوند در اختیارشان قرار داده، براساس رهنمودهای ارائه شده از جانب دین عمل نمایند، مشکلات فراوان زیست محیطی که اکنون با آن مواجه هستیم رخت بر می‌بندد.

وی با ذکر مثالی گفت: مثلاً هر گاه انسان‌ها حقوق یکدیگر را رعایت کنند، در بهره‌برداری از مواهب طبیعت راه اعتدال را پیش گرفته و دست از زیاده ‌طلبی، حرص وآز، اسراف و اتلاف بردارند، در این صورت همین دنیای خود را بهشت می‌یابند. با این وجود علاوه بر این که جهت‌ گیری ادیان الهی رسیدن انسان به نقطه اوج کمال و انسانیت است برای پرهیز از غیر واقع‌گرایی، راهکارهایی در متن دین دیده شده تا جوامع در هر سطحی از ایمان به خداوند و عامل به فرامین و رهنمودهای دینی باشند، بتوانند محیطی نسبتاً سالم داشته و از تجاوز انسان‌های متخلف جلوگیری کنند. این راهکارها مجال دیگری می طلبد. به امید داشتن محیط زیستی سالم زمینه ساز بندگی خداوند.

انتهای پیام