سید جواد محمدالحسینی قمی، پژوهشگر و مستندساز در نشست موضوع «روایت‌هایی از بمباران شهر قم در دهه شصت» که شب گذشته به همت بنیاد قم پژوهی در موسسه طلوع مهر قم برگزار شد، با اشاره به لزوم احیا ثبت وقایع عنوان کرد: ۲۴ دی ۱۳۶۵ سه‌راه سجادیه واقع در منطقه چهارمردان بمباران می‌شود که ۱۸ نفر از بانوان که در روضه حضرت زهرا (س) شرکت کرده بودند، شهید می‌شوند و چهارشنبه هفته بعد یعنی اول بهمن ۱۳۶۵ بمباران سه‌راه بازار قم رخ می‌دهد که فجیع‌ترین اتفاق در قم است که بیش از ۱۰۰ نفر شهید و مجروح می‌شوند که از جمله آن اتوبوس گروه سرود دانش‌آموزی بود.
وی ادامه داد: در دیدار اعضای کنگره شهدا قم با رهبر معظم انقلاب، رهبر معظم انقلاب نسبت به توجه کردن به موضوع شهدای اتوبوس گروه سرود دانش آموزان و شهدای روضه حضرت زهرا (س) تاکید کردند.
وی افزود: دهه ۶۰ دهه آتش و خون بود اما زندگی ادامه داشت و ما زیستن در جنگ را تجربه می‌کردیم اما همزمان در همسایگی مرگ بودیم. بیشتر مردم از مرگ نمی‌ترسیدند و زیر بمب و موشک به زندگی کسب و کارشان ادامه می‌دادند، دهه شصت به جای آتش‌بازی شب عید رگبار گلوله‌های پدافند هوایی در اسمان دیده می‌شد آتشی که صدای مهیبش تنت را به لرزه در می‌آورد.
الحسینی اضافه کرد: در دهه ۶۰ اگر یک شیء نورانی در بین ستاره دیده می‌شد مطمئن بودیم که هواپیمای دشمن است که می‌رود خانه‌ای را ویران و مرمی را آواره کند، دهه شصت نه فقط در خیابان بلکه در حیاط خانه‌ها هم پناهگاه می‌ساختیم تا از شر ترکش بمب‌ها در امان باشیم و در فضای نیمه تاریک پناهگاه تا سفید شدن وضعیت به رادیو گوش می‌کردیم.
وی اظهار کرد: دهه شصت برخی معلم‌های شبه منافق، تو دل دانش آموزان را خالی می‌کردند که چرا درس می‌خوانید وقتی قرار است در جنگ کشته شوید. دهه شصت برخلاف امروز دنیا پرستی کمتر دیده می‌شد و بیشتر اهالی ایران وفادار به آرمان‌های الهی بودند. امروز باوجود اینکه این باورها کم شده است و باوجود همه مشکلات مطمئن هستیم که آینده ایران و این نظام اسلامی روشن است.
مستندساز با اشاره به اینکه «قم در هشت سال دفاع مقدس» و «قم شهر بی دفاع» دو کتابی است که در رابطه با قم در دوران بمب باران تدوین شده است، بیان کرد: کتاب «برگ سبز زیتون» نیز کتابی است که چهار نمایشنامه در رابطه با بمباران قم در آن نوشته شده است.
وی خطاب به دهه هشتادی ها و دهه نودی ها گفت: کسانی که سر پرشورتری دارند بدانند طمع تلخ جنگ با تصویر جنگ در رسانه و فیلم ها خیلی متفاوت است و قابل مقایسه نسیت و هیچ کسی نمی‌تواند از مفهوم واقعی یک جنگ بگوید جز کسی که درد زخم گلوله را روی تنش حس کرده باشد.
این پژوهشگر ادامه داد: بدانید جنگ همیشه در دوردست‌ها نیست و گاهی آتش جنگ به کوچه‌های شهر و دیار تو هم می‌رسد و دستی که شعار حمایت از جنگ بالا می‌برد ممکن است فرصت نکند پایین بیاید و طعمه ترکش همان جنگ شود.
وی بیان کرد: کسی که فرمان شلیک اولین گلوله را امضای می‌کند خواسته یا ناخواسته مصیبت‌نامه انسان‌های بی‌شماری را امضا می‌کند، اهل سیاست طعم تلخ جنگ را نمی‌فهمد البته گاهی با همه دشواری‌ها گریزی از مبارزه نیست و آنگاه که پای دفاع از مظلوم و یک حقیقت در میان باشد؛ حقیقت مقدسی که پایدار ماندش زمینه‌ساز سعادت دنیوی و اخروی است.
خامه یار، عکاس بمباران‌های قم، در این نشست عنوان کرد: در بمباران‌هایی که رخ می‌داد فرمانداری و هلال احمر زودتر متوجه می‌شدند و بنا بر مسئولیتی که به من واگذار شده بود با امدادگران همراه شده و سریع وارد صحنه‌ها می‌شدم و ضمن عکاسی از وقایع، گزارشی نیز تهیه می‌کردم.
وی با اشاره به اینکه کتاب این رویدادهایی که ثبت کردم با جزئیات شهدای آن واقعه در حال چاپ است، بیان کرد: در واقعه سه راه بازار وقتی مردم دیدند که عکاسی می‌کردم تا فرمانداری به دنبالم دویدند و حرف‌های مختلف می‌زدند و می‌گفتند برای صدام عکاسی می‌کنی که نشان بدهی چقدر خوب زده است؟ و من از ترس اینکه مبادا دوربین را بگیرند و فیلم ها از بین برود می‌دویدم.
رخدادها را به تصویر نکشیم، حقیقت را وارونه می‌کنند
سردار محسن موحدی از فرماندهان لشکر ۱۷ علی ابن ابیطالب (ع) نیز در این نشست عنوان کرد: در دیداری که با رهبر معظم انقلاب برای کنگره شهدای قم داشتیم ایشان به مسئله اتوبوس گروه سرود دانش آموزان، شهدای روضه حضرت زهرا(س) و شهید احمدلو تاکید فراوان کردند.
وی با بیان اینکه رهبر معظم انقلاب تاکید کردند که باید یاد و نام شهدا زنده بماند و زبان هنر آن هم از طریق مستند بهترین راه است، گفت: ۶۰ فیلم مستند در قالب معرفی سرداران شهید، شهدا و سوژه‌های خاص کار شده است و در این زمینه به افراد جوان اعتماد شده و کارهای نفیسی در حال تولید است.
موحدی ادامه داد: تعداد سی تابلو از محتوای گزارش ستاد ملی کنگره شهدای استان قم در دیدار با رهبر معظم انقلاب ارائه شد که مستند شهدای سه راه بازار از جمله این تولیدات بود.
وی بیان کرد: چون مسئولان مشغول کارهای روز هستند و اغلب از جنس این شهر نیستند با این اتفاقات بیگانه هستند و ما باید این رویدادها را ثبت و ضبط کنیم؛ زیرا اگر این رخدادها به تصویر کشیده نشود در آینده تاریخ وارونه تعریف می‌شد و جای شهید و جلاد عوض می‌شود.
وی با بیان اینکه اگر به‌درستی از این میراث‌ها استفاده نکنیم خدا می‌داند به چه سرنوشتی دچار می‌شویم، گفت: بعد از بمباران سه راه بازار هرکسی اهل هر روستا یا دیاری بود به آن شهر کوچ کرد و شهر در غربت رفته بود و زمان تشیع شهدای کربلای ۵ نیز بعد از این واقعه بود به همین خاطر شهدای این عملیات غریبانه تشیع شدند؛ در حالی که وقتی یک شهید در حرم می‌آوردند حرم مملو از جمعیت می‌شد اما به دلیل اینکه شهر خالی شده بود این شهدا در غربت تشیع شدند.
مواظب باشیم افتخارات مان به فراموشی سپرده نشود
سید محمدرضا مصطفوی، استاد دانشگاه و پژوهشگر عرصه دفاع مقدس، در این نشست عنوان کرد: قم حدود یک میلیون ۴۷۰ هزار نفر جمعیت دارد که بخش زیادی از آن بومی نیستند. همچنین اکثرا جمعیت قم شهر نشین هستند و شهروند نیستند یعنی تعلق خاطری به شهر ندارد.
وی ادامه داد: در سایر شهرها مانند تهران، اصفهان و... وقتی فردی از یک شهر دیگر وارد آن شهر می‌شود فرهنگ شهر بر آن حاکم می‌شود اما در قم این گونه نیست به همین خاطر فعالیت بنیاد قم پژوهی حائز اهمیت است.
وی بیان کرد: موسسه فرهنگی حدیث فتح با هدف ثبت تاریخ شفاهی قم در دوران دفاع مقدس راه اندازی شده است که علاقه مند هستیم در این زمینه با بنیاد قم پژوهی همکاری داشته باشیم؛ زیرا قم نقش موثری در دوران دفاع مقدس ایفا کرده است از جمله اینکه هزینه سه روز جنگ را قمی ها پرداخت کرده‌اند و کوچک‌ترین و مسن‌ترین شهید را دارد اما اگر ثبت نکنیم این‌ها از قم گرفته خواهد شد.
این پژوهشگر دفاع مقدس بیان کرد: کتاب نبرد فاو چاپ شد که نام همه لشکرها به جز لشکر ۱۷ علی بن ابی طالب (ع) در آن ذکر شده است، در حالی که این لشکر در دوران دفاع مقدس خط شکن بوده است.
وی ادامه داد: یکی از دلایل این است قمی به سختی مصاحبه می‌کنند و نسبت به ثبت و ضبط آنچه تجربه کردند تواضع به خرج می‌دهند در حالی که ممکن است همه این افتخارات و رویدادها به فراموشی سپرده شود و یا حتی برخی آن ها را انکار کنند.
گفتنی است در این نشست مستند «قم بهمن ۶۵» با موضوع بمباران سه راه بازار قم در اول بهمن ۱۳۶۵ به نمایش گذاشته شد.
انتهای پیام
نظرات