دکتر علیرضا کلانتر مهرجردی، معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی در بخش دوم گفت‌وگوی خود با ایسنا، دغدغه‌های روز فرهنگی کشور، لزوم توجه به نکات مطرح‌شده در بیانیه گام دوم انقلاب و سند تحول و ارتقای فعالیت‌های فرهنگی جهاد دانشگاهی را تشریح کرد.
معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی ضمن تأکید بر لزوم پیشگیری از موازی‌کاری در انجام فعالیت‌های فرهنگی گفت: یکی از مسائل مطرح در حوزه فرهنگی توجه این نکته است که نهادهای فعال در این عرصه باید به یک نظم و هماهنگی دست پیدا کنند و در گام دوم انقلاب نباید به دنبال انجام کارهای موازی باشیم. در گام و چله دوم انقلاب باید به سمت ارتقای فعالیت‌های فرهنگی حرکت کنیم. نهادهای فرهنگی کشور باید به اجماعی برسند که علاوه بر تقسیم کار، همه باهم همکار باشند. یکی از برداشت‌های من از بیانات مقام معظم رهبری این نکته است که علاوه بر تقسیم کار در حوزه فرهنگی با هدف جلوگیری از موازی‌کاری و بی‌نظمی در فعالیت‌های فرهنگی، همه اعضای فعال در این حوزه باید سایر اعضا را در انجام وظایف یاری کنند که این همان "ضلع جمعی" است؛ یعنی جمع بازیگرانِ حوزه فرهنگی در این زمینه درگیر هستند و با یک انسجام فعالیت می‌کنند واین انتظاری است که مقام معظم رهبری از نهادهای فرهنگی کشور دارند.
حرکت به سمت هم‌آفرینی در فعالیت‌های فرهنگی
دکتر کلانتر مهرجردی افزود: باید به سمت هم‌آفرینی و حرکت جمعی در فعالیت‌های فرهنگی حرکت کنیم تا فعالیت‌های کیفی و موثرتری انجام دهیم. در چله دوم انقلاب اسلامی، نظام، انقلاب و جامعه نیاز به یکسری حرکت‌های جدید و نوآورانه دارد. در دولت سیزدهم هم چنین دیدگاهی وجود دارد. رویکرد دولت سیزدهم، مردمی کردن دولت است و مجموعه اقداماتی که در دولت صورت می‌گیرد، در راستای تحقق این هدف است. اگر بپذیریم سیگنال‌هایی که دریافت می‌کنیم، ما را به سمت تغییر و تحول سوق می‌دهد و اگر قبول داشته باشیم که با وضعیت جدیدی مواجه هستیم، در این وضعیت جدید یکی از شاخص‌های ما دولت است و دولت و گفتمان دولت برای جهاد دانشگاهی همواره یک شاخص بوده است. جهاد دانشگاهی همواره پیرو رهبری و همراه دولت بوده است، از این‌رو باید در فعالیت‌های فرهنگی، رویکرد نوینی مبتنی بر بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و نیازهای روز فرهنگی دانشگاه‌ها و جامعه در پیش بگیریم.
۳ گام مهم سند تحول و ارتقای فعالیت‌های فرهنگی جهاد دانشگاهی
وی افزود: مهمترین اولویتی که در برنامه فرهنگی جهاد دانشگاهی مدنظر داریم، پیگیری سند تحول و ارتقای فعالیت‌های فرهنگی این نهاد است. این سند در ۳ گام قابل بیان است: در گام نخست، فعالیت‌های فرهنگی درحال انجام جهاد دانشگاهی را رصد می‌کنیم که آیا اساساً تداوم این فعالیت‌ها مطلوب هست یا خیر و اگر قرار است این فعالیت‌ها ادامه پیدا کند، با چه نگاهی و رویکردی باید ادامه پیدا کند. اگر قرار است بخشی از این فعالیت‌ها حذف شود، کدام فعالیت حذف و با چه فعالیت‌های جدیدی براساس نیاز جامعه جایگزین شود؟ بنابراین در گام ابتدایی، مجموعه فعالیت‌ها و رویدادهای فرهنگی جهاد دانشگاهی در سراسر کشور را مورد رصد و ارزیابی دقیق قرار می‌دهیم. در گام دوم، به دنبال بازسازی فرایندهای فعالیت‌های فرهنگی هستیم. به طور مثال اگر چهار یا پنج مرکز تخصصی در حوزه فعالیت‌های فرهنگی داریم، نظام ارتباطی بین این مراکز تشکیل دهیم و فعالیت‌ها و رویدادهای فرهنگی به سمت یک پنجره واحد حرکت کند. از همین رو از واحدها و مراکز سراسر کشور خواسته‌ایم که رویدادها و فعالیت‌هایی را تعریف کنند که همه مراکز بتوانند بازیگرِ آن رویداد باشند. برای اصلاح فرایندهای فعالیت‌های فرهنگی، به دنبال هم‌آفرینی فعالیت‌های فرهنگی هستیم و مراکز و سازمان‌های تخصصی فرهنگی جهاد دانشگاهی باید به سمت هم‌آفرینی در تعریف رویدادها و فعالیت‌های فرهنگی حرکت کنند.
شکل‌گیری نظام همکاری بین مراکز تخصصی جهاد دانشگاهی در حوزه فرهنگی
دکتر کلانتر مهرجردی با اشاره به شکل اجرای برنامه‌ها و رویدادهای فرهنگی جهاد دانشگاهی در چله نخست انقلاب گفت: هر سازمان یا مرکز جهاد دانشگاهی به صورت مستقل و براساس عنوان تخصصی که داشت، رویدادهایی را تعریف و با همکاری واحدهای استانی اجرا می‌کرد؛ اما در چله دوم، علاوه بر بازنگری در تمامی رویدادها و فعالیت‌ها، حذف برخی رویدادها و جایگزین کردن آنها با رویدادهای جدید و نوآورانه، به دنبال بازسازی فرآیندها هستیم. به عنوان مثال، در برگزاری یک رویداد فرهنگی، چهار یا پنج مرکز تخصصی ما با یکدیگر نظام همکاری تشکیل می‌دهند. با شکل‌گیری این نظام همکاری، مخاطب از طریق یک پنجره واحد به رویداد وارد می‌شود، اما درعین حال با پنجره‌های متفاوتی در آن رویداد روبرو می‌شود و مخاطب می‌تواند براساس علاقه شخصی (سیاسی، اجتماعی، گردشگری، ...) در بخش سیاسی، اجتماعی یا گردشگری رویداد شرکت کند. این اقدام از هدر رفت بودجه پیشگیری می‌کند.
معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی افزود: همانطور که اشاره شد، در گام نخست، رویدادها و فعالیت‌های فرهنگی درحال اجرا را مورد رصد و ارزیابی قرار داده و برنامه‌های نوآورانه و جدید را جایگزین فعالیت‌های قدیمی می‌کنیم. در گام دوم، هم‌آفرینی فعالیت‌های فرهنگی سازمان‌ها و مراکز جهاد دانشگاهی را دنبال خواهیم کرد. گام سوم هم به موضوع ساختارها اختصاص دارد. تمامی فعالیت‌های فرهنگی سازمان‌ها و مراکز جهاد دانشگاهی ذیل معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی تعریف شده‌اند. به‌سازی، تقویت و ارتقای وضعیت سازمان‌ها یا ساختاری معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی را در دستور کار داریم و تلاش خواهیم کرد ارتباط آنها را به صورت منسجم‌تری با حوزه پژوهش و آموزش جهاد دانشگاهی برقرار کنیم.
وی تأکید کرد: به عنوان مثال، مرکز گردشگری علمی- فرهنگی دانشجویان ایران می‌تواند سالانه فعالیت‌های پژوهشی هم در حوزه تخصصی خود داشته باشد یا مبدع ایجاد دوره‌های نوین آموزشی در حوزه گردشگری باشد و در این زمینه، علاوه بر مخاطبان داخلی، مخاطبان منطقه‌ای را هم مدنظر داشته باشد؛ یعنی در بحث تغییرات ساختاری، نگاه بین‌المللی در حوزه فرهنگی را نیز دنبال می‌کنیم. البته درحال حاضر در برخی از مراکز مثل سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور، ایسنا و ایکنا فعالیت‌های بین‌المللی وجود دارد. بنابراین به دنبال این هستیم که سازمان‌ها و مراکز جهاد دانشگاهی در سراسر کشور در حوزه فرهنگی یک گام به جلو برداشته و به لحاظ ساختاری، با حوزه آموزش و پژوهش جهاد دانشگاهی نیز ارتباط پیدا کنند.
تعریف فعالیت‌هایی با مشارکت حداکثری نیروهای جوان و دانشجویی
دکتر کلانتر مهرجردی تصریح کرد: از یک سو، به دلیل تغییر و تحولی که در فضای جامعه و حوزه مخاطبان روی داده است، باید به سمت تغییر و تحول در رویدادها و فعالیت‌های فرهنگی حرکت کنیم و از سوی دیگر، به دلیل نگاه دولت سیزدهم در خصوص مردمی‌سازی فعالیت‌ها، این نگاه باید در جهاد دانشگاهی هم ترجمان پیدا کند و ترجمان آن در تعریف فعالیت‌های فرهنگی این است که فضای فعالیت‌های فرهنگی جهاد باید به سمت هرچه "بیشتر دانشجویی شدن" حرکت کند. اگر جایی احساس می‌کنیم که فعالیت فرهنگی به سمت اداری‌شدن حرکت می‌کند، این موضوع خلاف رویکرد مردمی‌سازی است. باید شاهد ورود گسترده نیروهای جوان و دانشجویی به رویدادها و فعالیت‌های فرهنگی جهاد دانشگاهی باشیم. فعالیت‌های فرهنگی جهاد دانشگاهی باید به سمت مخاطب‌محور بودن و مشارکت حداکثری جوانان و دانشجویان حرکت کند.
معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی افزود: سه مفهوم معنایی در در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی مستتر است. مفهوم اول "قطعیت‌ها" است؛ اینکه انقلاب اسلامی ایران یک انقلاب منحصر به فرد است. مفهوم دوم "علائم تغییر" و نسلی است که با آن روبرو هستیم. مفهوم سوم هم "شگفتی‌سازها" است، شگفتی سازها که درگام نخست انقلاب اسلامی با آنها روبرو بودیم، افرادی مثل مرحوم دکتر کاظمی آشتیانی که این افراد باید برای گام دوم انقلاب اسلامی، مدل و الگو شوند.
مردمی‌سازی و دانشجوسازی، رمز موفقیت فعالیت‌های فرهنگی
وی تأکید کرد: جهاد دانشگاهی هر زمان که به سمت مردمی‌سازی و دانشجوسازی فعالیت‌های فرهنگی حرکت کرده است و اقداماتی مانند تأسیس خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، مرکز گردشگری علمی- فرهنگی دانشجویان ایران، سازمان دانشجویان ایران و ... انجام داده است، زمان توفیق جهاد دانشگاهی بوده است و این موضوع نه فقط در مورد جهاد دانشگاهی، که در مورد هر نهاد دیگری هم صدق پیدا می‌کند. جهاد دانشگاهی همواره یک نهاد مبتنی بر مخاطب بوده است. بسیاری از نهادها مبتنی بر مخاطب شکل نگرفته‌اند، اما عناوین سازمان‌های تخصصی جهاد دانشگاهی، نشان‌دهنده مخاطب‌محور بودن فعالیت‌های فرهنگی جهاد دانشگاهی است.
دکتر کلانتر مهرجردی تصریح کرد: جهاد دانشگاهی تلاش می‌کند با این رویکرد، به دنبال بازآفرینی و تحول در فعالیت‌ها و رویدادهای فرهنگی خود باشد. اگر نتوانیم به عنوان کارگزار فرهنگی، فعالیت‌های خود را با علاقه جوانان و دانشجویان منطبق کنیم؛ نتوانیم با زبان نسل جوان صحبت کنیم و آنها را با فعالیت‌های فرهنگی خود همراه کنیم؛ نتوانیم فضای بازیگری و مشارکت نسل جوان را در فعالیت‌های فرهنگی فراهم کنیم، نسل جوان علائق خود را در جای دیگری جستجو می‌کنند.
معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی گفت: با توجه به تغییراتی که سال گذشته (۱۴۰۱) در مدیریت جهاد دانشگاهی صورت گرفت و در دوره جدید مدیریتی در جهاد دانشگاهی، دغدغه تحول فرهنگی با توجه به مقتضیات زمان و ورود به چهل سال دوم انقلاب اسلامی از ضروریات اجتناب ناپذیر جهاد دانشگاهی است. مدیریت جدید جهاد دانشگاهی، فرهنگ را به عنوان یک دغدغه مهم، دنبال و تلاش می‌کند برای این موضوع، ذهن مسئولین و کارگزاران نظام را به سمت جهاد دانشگاهی به عنوان یک ظرفیت خوب معطوف کند.
جهاد دانشگاهی، یک قرارگاه فرهنگی آماده
دکتر کلانتر مهرجردی افزود: جهاد دانشگاهی یک قرارگاه فرهنگی آماده و دارای یک تجربه زیست فرهنگی موفق است. تجربه زیسته جهاد دانشگاهی در حوزه فرهنگی یک تجربه بسیار خوب در بین سایر نهادها محسوب می‌شود و این موضوع را می‌توان در دیدگاه‌ها و بیانات مقام معظم رهبری و مسئولین نظام مشاهده کرد. این قرارگاه آماده، گستره و پهنه خوبی در سراسر کشور دارد و هم در جامعه و هم در دانشگاه حضور دارد و می‌تواند طیف مخاطبان خود را از جامعه دانشگاهی و عموم جامعه تعریف کند. دانشگاه‌ها و نهادهای علمی کشور این نکته را مدنظر داشته باشند که جهاد دانشگاهی یک قرارگاه فرهنگی آماده است و می‌توانند بسیاری از مطالبات و انتظارهای موجود در حوزه فرهنگی را از طریق جهاد دانشگاهی پیگیری کنند؛ بنابراین زمینه حمایت از فعالیت‌های این نهاد هم شکل بگیرد. از طریق سازوکارهایی که در نظام بودجه‌ریزی دانشگاهی وجود دارد و با کمک مسئولین، می‌توان یک ظرفیت بودجه‌ای یا حمایتی از درون دانشگاه برای انجام فعالیت‌های فرهنگی جهاد دانشگاهی در نظر گرفت.
چابکی و کارآمدی، زمینه‌ساز اعتماد نهادهای مختلف به جهاد دانشگاهی
وی خاطر نشان کرد: جامعه یکی از عرصه‌های حضور و فعالیت جهاد دانشگاهی است. چابکی و کارآمدی جهاد دانشگاهی در حوزه فرهنگی، باعث اعتماد نهادهای مختلف به جهاد دانشگاهی شده است، از این‌رو، می‌تواند از طریق نهادهای فرهنگی عمومی که در استان‌های مختلف فعالیت می‌کنند، مورد حمایت قرار بگیرد و انتظار ما این است که ان‌شاءالله با توجه به سبقه و سابقه جهاد دانشگاهی، نهادهای فعال و مسئولین به رویکرد جدید جهاد دانشگاهی اعتماد کامل داشته باشند و در راستای حمایت از این نهاد انقلابی در حد مقدورات خود، گام‌های جدی برداشته و جهاد دانشگاهی را در مسیر اثرگذاری در حوزه فرهنگی جامعه یاری دهند. تلاش می‌کنیم فعالیت‌های فرهنگی جهاد دانشگاهی را مبتنی بر اثربخشی دنبال کنیم و به دنبال انجام فعالیت‌های فرهنگی صرف نباشیم.
دکتر کلانتر مهرجردی به حضور موثر جهاد دانشگاهی در دانشگاه‌ها از سال‌های نخست پیروزی انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: جهاد دانشگاهی از ابتدا در دانشگاه‌های مادر کشور حضور داشته است؛ یعنی واحد، مرکز یا سازمان خود را در دانشگاه‌های مادر کشور تاسیس کرد. اما تعریف نخبگی چیست؟ تعریف اول: افرادی که می‌توانند از سد کنکور عبور کرده و وارد دانشگاه‌های مادر شوند. از نظر من این افراد عموما دارای شرایط نخبگی هستند و از این حیث، عموم دانشجویان که وارد دانشگاه‌های مادر و سطح یک کشور می‌شوند، نخبه هستند. جهاد دانشگاهی به دلیل حضور در دانشگاه‌ها، از ظرفیت تعامل با نخبگان برخوردار است. در طول سیر تطور جهاد دانشگاهی، نقطه عطف این نهاد زمان‌هایی بوده است که مسیر را برای ورود نخبگان به فعالیت‌های خود هموار کرده است و هرجا نتوانسته‌ایم مسیر را برای ورود نخبگان هموار کنیم، شاهد افول فعالیت‌های جهاد دانشگاهی بوده‌ایم. مجموعه فعالیت‌های جهاد دانشگاهی نیز نشان می‌دهد که از بستر یا زیست‌بوم لازم برای پرورش نخبگان برخوردار است.
وی افزود: در حوزه فرهنگی، به عنوان مثال در سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی دو رویکرد را در زمینه معرفی نخبگان مدنظر داریم. سازمان انتشارات از یک معنا، مرکزی برای تولید محتوای آموزشی است که از ابتدای تأسیس تا کنون، به دنبال تولید محتوای علمی برای دانشگاه‌ها و نظام علمی کشور بوده و از ابتدا، مسیر ورود اصحاب دانشگاه شامل استاد، نخبه علمی، دانشجویان و نخبگان جوان بوده است؛ از این لحاظ، سازمان انتشارات محلی برای تولید محتوای تولید شده توسط نخبگان کشور بوده است. یکی از کارهایی که سازمان انتشارات در طول دوره‌های مختلف فعالیت‌اش انجام داده است، غیر از فعالیت نشر علم یا دانش، فعالیت‌های فرهنگی مرتبط با حوزه کتاب بوده است. برخی رویدادها و برنامه‌های فرهنگی که می‌تواند فرهنگ تولید علم یا فرهنگ مطالعه در کشور را گسترش و ارتقاء دهد که در این مسیر هم بدون مراجعه به نخبگان، این کار انجام نشده است.
نو به نو شدن جریان نخبگی در نهاد جهاد دانشگاهی
معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی تصریح کرد: یکی از برنامه‌هایی که در دستور کار داریم، پرداختن به زندگی و تجربیات علمی و مدیریتی مرحوم " دکتر کاظمی آشتیانی" در قالب تاریخ شفاهی است و سازمان انتشارات به دنبال تدوین تاریخ شفاهی از زندگی نخبگان کشور است و طبیعتا این کار را از نخبگان جهاد دانشگاهی آغاز می‌کند. همانطور که اشاره شد، بسیاری از افراد به جهاد دانشگاهی وارد شده، پرورش یافته و تبدیل به نخبه شده‌اند و در عرصه‌های مختلف به کشور خدمت‌رسانی می‌کنند.
وی افزود: این همان چیزی است که جهاد دانشگاهی می‌تواند از آن دفاع کند. جهاد دانشگاهی مانند رودخانه‌ای است که پرورش نخبگان مانند آب در آن جریان دارد و این جریان همواره ادامه دارد. جهاد دانشگاهی می‌تواند مسیر زیست‌بوم نخبگی را تعریف کند؛ نخبگان وارد این نهاد شده و با کسب تجربه، از آن خارج می‌شوند و در بخش‌های مختلف کشور خدمت‌رسانی می‌کنند و این موضوع می‌تواند نو به نو ادامه داشته باشد. نه اینکه بخواهیم نخبه‌ای را جذب کرده و بخواهیم آن را همیشه برای خودمان نگه داریم. جهاد دانشگاهی به دنبال این است که فضا را برای تربیت نخبگان فراهم کرده و آنها را در اختیار مدیریت اجرایی و نهادهای علمی و مدیریت فرهنگی کشور قرار دهد. جهاد دانشگاهی این ظرفیت را در اختیار دارد که بخشی از جامعه جوان نخبه کشور را برای افق آینده مدیریت کشور آماده کند. در مراکز تخصصی و پژوهشکده‌های جهاد دانشگاهی این کار درحال انجام است و برای اینکه این حرکت بتواند موجی در جامعه و کشور ایجاد کند، نیازمند حمایت از سوی دولت و مجلس هستیم.
ادامه دارد ...
نظرات