انسان‌ها برای نیل به این مقصود، به هم می‌پیوندند تا ضمن یک‌پارچه ساختن توانمندی‌های ذاتی و اکتسابی خود، در مقام تامین نیازهای مشترک برآیند و این هم مفهوم و مضمونی از فلسفه وجودی تشکل‌های تعاونی در صحنه‌های اجرا و عمل و در فرایند همزیستی انسان‌هاست.
روند تغییرات و تحولات امروز زندگی بشر به نحوی در حال پیشرفت است که دامنه این وابستگی‌ها روز به روز فزونی می‌یابد و لاجرم، ضرورت وجودی نوعی پیوستگی متشکل و سازمان یافته، با توجه به پدیده‌های نوظهور و موثر بر زندگی بشر، همواره افزون‌تر می‌شود و از این رو، عاقلانه ترین آینده‌نگری بشر در جهت تسهیل اشتغال و بهبود شرایط زندگی خود، چنین ایجاب می‌کند که ویژگی اصالتا فطری «با هم زیستن» و «با هم کار کردن» را منطبق با شرایط زمان و مکان و در قالب تشکل‌های «تعاونی» و«تعاون‌گونه» تحقق بخشد و گسترش دهد.
تعاون و همیاری در ایران یک سنت کهن محسوب شده و ریشه‌های عمیق و تاریخی طولانی دارد
تعاون و همیاری در ایران یک سنت کهن محسوب شده و ریشه‌های عمیق و تاریخ طولانی دارد. بارزترین اشکال تعاونهای سنتی را می‌توان در نسق‌بندی اراضی زراعی در روستاها، نظام حقابه، لایروبی قنوات و شیوه‌های جمعی گله‌داری مشاهده کرد. لیکن اولین سنگ بنای گسترش فراگیر نظام تعاون در ایران عملا در اجرای لایحه اصلاحی قانون اصلاحات ارضی در سال ۱۳۴۰ شمسی بنا نهاده شده است.
بر اساس پژوهش‌ها سرمایه اجتماعی یکی از مولفه‌های اثرگذار در عملکرد و موفقیت شرکت‌های تعاونی از جمله تعاونی‌های روستایی است که توجه بسیاری از صاحب نظران و علمای علوم اجتماعی، سرمایه اجتماعی توسعه و توسعه روستایی را در دهه‌های اخیر به خود معطوف داشته است. سرمایه اجتماعی بستر مناسبی برای بهره‌وری سرمایه انسانی و فیزیکی و راهی برای نیل به موفقیت قلمداد می‌شود. میزان سرمایه اجتماعی اعضای تعاونی نقش مثبت و تاثیر پذیری بر تصمیم‌گیری و بهتر آنان و اعمال مدیریت به نحو مطلوب و افزایش مشارکت‌های تولیدی داشته است.
در سرتاسر دنیای مدرن تعاونی‌ها به مدت ۲۰۰ سال است که توسعه یافته‌اند. موسسه‌های تعاونی در تمام دنیا وجود دارد و خدمات اساسی ارائه می‌دهد که در موسساتی به جز تعاونی، قابل دستیابی نخواهد بود. در برخی از کشورهای در حال توسعه، تعاونی‌های اعتبار و کشاورزی در کمک به مردم بسیار موفق عمل کرده‌اند؛ در حالی که موسسات خصوصی و دیگر شکل تعاونی‌ها، سطح بالایی از سودرسانی را به همراه نداشته‌اند. در ۹۰ کشور دنیا بیش از ۷۰۰ میلیون نفر عضو موسسات تعاونی هستند. به طور جهانی تعاونی‌ها قادرند که موقعیت خود را تحت عنوان یک مدل اقتصادی موفق ارتقا دهند. در برخی از کشورها، تعاونی‌ها قدرت قابل ملاحظه‌ای در اقتصاد ملی دارند.
اقتصاد بخش تعاون در ایران به مثابه اصلی‌ترین ابزار و وسایل و الزامات توسعه به کار گرفته شده است
در بسیاری از کشورهای درحال توسعه چون هند و مصر، اقتصاد بخش تعاون به عنوان هدف توسعه و در بخشی دیگر از کشورهای درحال توسعه، از جمله ایران، به مثابه اصلی‌ترین ابزار و وسایل و الزامات توسعه به کار گرفته شدند. به همین منظور طبق اصل ۴۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بخش تعاون یکی از ارکان سه‌گانه اقتصاد ایران است. توسعه نهضت تعاون به منظور توسعه هرچه بیشتر اقتصاد کشور، دارای اهمیت است؛ بنابراین امروز برای حل بسیاری از معضلات و مسائل موجود در هر جامعه تعاون و همکاری به عنوان یک راه شناخته شده مطرح است. با روش تعاونی به بهترین وجه می‌توان در فعالیت‌های اجتماعی اقتصادی مشارکت نمود و اغلب مشکلات موجود در بخش‌های سه‌گانه اقتصادی را از بین برد.
هدف از روش تعاونی، رسیدن به بهره‌وری بالاتر، توزیع عادلانه و ایجاد موازنه بین بخش‌های مختلف اقتصادی است
هدف از روش تعاونی، رسیدن به بهره‌وری بالاتر، توزیع عادلانه و ایجاد موازنه بین بخش‌های مختلف اقتصادی است که در نهایت، منجر به تامین رفاه و نیازهای عمومی می‌شود. در کشور ما با توجه به تحولات اقتصادی در چند سال اخیر و سیاست واگذاری فعالیت‌های اقتصادی و تولیدی به بخش‌های غیردولتی، جایگاه مطمئن‌تری برای بخش تعاونی ایجاد شده و طبق هدف‌گذاری صورت گرفته، باید این سهم در پایان برنامه پنجم توسعه کشور به ۲۵ درصد برسد و در هر سال باید ۶۳ هزار فرصت شغلی توسط این بخش ایجاد شود.
همچنین مطابق برنامه‌ریزی‌های بلندمدت در سند چشم‌انداز ۲۰ ساله کشور، بخش تعاون باید از رشد ۴۰۰ درصدی برخوردار باشد اما متاسفانه هنوز کارکرد و نقش‌آفرینی تعاونی‌ها در حوزه‌های اشتغال، جذب سرمایه، تولید اعتبار،پیش‌بینی شده در اسناد بالادستی، چون سند چشم‌انداز تحقق نیافته است. به صورتی که بسیاری از تعاونی‌ها در کشور ما علی‌رغم گسترش کمی، هنوز معضلات و مشکلات بسیاری برای رسیدن به توسعه اقتصادی و اجتماعی، تحقق عدالت همگانی دارند و قادر به ایفای مناسب نقش خود نیستند.
نهضت تعاون در تمام کشورهای موفق، در برپایی تعاونی‌ها، نهضتی مردمی تلقی شده است
نهضت تعاون در تمامی کشورهای موفق، در برپایی تعاونی‌ها، نهضتی مردمی تلقی شده در حالی که در ایران طلایه دار این نهضت دولت بوده است. این، خود می‌تواند سبب شود تا مردم با شک و تردید نسبت به تعاون و اندیشه‌های متعالی آن بنگرند و در باور خود آن را ارگانی دولتی یا شبه‌دولتی با امیال سیاسی تصور کنند. در چنین شرایطی، اعضا نسبت به تعاونی احساس تعلق نمی‌نمایند. باید توجه کرد هدف آرمان گرایانه تعاون، تنها تغییر در سطح زندگی افراد عضو نیست بلکه ایجاد تحولات اساسی در بستر جامعه است.
بر اساس نتایج پژوهشی در کشور از مشکلات پیش روی تعاونی‌ها می‌توان به مشکلات عمومی اقتصادی، کمبود ملزومات اولیه، ضعف تسهیلاتی، ضعف ارتباطی، ضعف روحیه تعاون و مشکلات حقوقی اشاره کرد. تعاونی در کشور، خود می‌تواند یک راه حل برای برون‌رفت از شرایط اقتصادی و اجتماعی نامطلوب موجود از جمله ضعف در ایجاد اشتغال برای جوانان و سرمایه اجتماعی در کشور باشد چراکه با عدم کامیابی تعاونی‌ها در کشور، چالش‌ها و مشکلات اقتصادی کشور تشدید می‌شود و از طرفی نهضت تعاون می‌تواند خود، عاملی برای افزایش همبستگی میان افراد باتجربه کار جمعی موفقیت‌آمیز مبتنی بر اعتماد باشد که منجر به شکوفایی اقتصادی نیز می‌شود.
کلام آخر اینکه با توجه به شواهد موجود می‌توان گفت که تعاونی‌ها در ایران توسعه نیافته‌اند. به منظور بررسی این امر که چرا تعاونی‌ها نقش موثری در اقتصاد کشور ندارند، ابتدا باید عملکرد و وضعیت کنونی و سپس چالش‌های پیش روی آن‌ها مورد ارزیابی قرار بگیرد و در نهایت با ریشه‌یابی دقیق مشکلات، نسخه‌هایی برای بهبود تجویز شود. به منظور فراهم شدن شرایط لازم برای توسعه بخش تعاون در اقتصاد و رونق بخشیدن به این شبکه عظیم در کشور، ریشه‌یابی چالش‌ها و مشکلات تعاونی در زمینه‌های مختلف ضروری است؛ به این دلیل که با شناسایی چالش‌ها و آسیب‌های پیش روی تعاون، راهکارهای لازم و مناسب برای بهبود وضعیت آن‌ها تنظیم گردند.
منابع:
احمدیان،م.ع. و دیگران. (۱۳۹۴).«نقش سرمایه اجتماعی در عملکرد تعاونی‌ها). مطالعه موردی دهستان بالا ولایت شهرستان کاشمر». مجله علوم جغرافیایی. شماره ۲۲. صص: ۱۴-۱.
شهبازی، ا. (۱۳۸۴).«فلسفه وجودی تعاون: هدف، وسیله، و یا هر دو؟». کنفرانس تعاون، اشتغال و توسعه. صص: ۲۳-۱.
مهری،ک و دیگران. (۱۳۹۵).«مطالعه موانع توسعه تعاونی‌های مرزنشینان،کشاورزی، مسکن و مصرف آموزش وپرورش و اعتبار به اتکای روش تحلیل مضمون». فرایند مدیریت توسعه. شماره ۳. صص: ۱۵۰-۱۲۳.
انتهای پیام
نظرات