حجت الاسلام والمسلمین ابوالقاسمی، در نشست علمی «نذر و هزینه برای اهل بیت علیهم السلام یا دیگر اولویت های دینی و اجتماعی»،که شب گذشته در قم برگزار شد ضمن اشاره به ارائه بحث درون مذهبی در قالب کلامی، فقهی و تاریخی، به روایتی در رابطه با اثبات جواز یا حسن صرف نذر در مورد شعائر اشاره کرد و ابراز داشت: حرم ائمه علیهم السلام مانند کعبه جزء شعار الله و علامت دین است و باید برای حفظ و اعتلای آن تلاش شود.

وی با بیان این که به اجماع اهل سنت قبر پیامبر صلی الله علیه وآله از لوح و کرسی و عرش و قلم و کعبه، افضل است، اظهار داشت: از باب حفظ شعائر و تعظیم و تکریم آنها، یا از باب اولویت و افضلیت نسبت به کعبه آمده است، می‌توان تمام رفتارهای شعائری که برای کعبه مد نظر قرار داده شده است،(غیر از مناسک خاص و تعبدی) را برای قبور ائمه علیهم السلام و دیگر شعائر به تناسب انجام داد.

سخنران این نشست علمی ضمن اشاره به این که نذر و هدیه به کعبه به دو صورت دنبال می شد، اظهارکرد: نذر و هدیه در صورت امکان بقاء، حفظ شود تا در هنگام نیاز به تعمیر از آن استفاده گردد و می‌توان کعبه را با آنها زینت کرد و در صورت عدم امکان بقاء، خرج افرادی شود که در مسیر اعتلای کعبه تلاش می کنند.

این استاد حوزه و دانشگاه با تاکید بر این که با وجود نیاز همیشگی مردم و وجود احتیاجات دائمی و عدم استغنا، هیچ گاه توصیه به ترک مطلق نذر و هدیه برای کعبه نشده است، تصریح کرد: حتی در روایات در صورت نرفتن مردم به حج (به هر دلیلی از جمله فقر) دستور داده شده که حاکم عده‌ای را به حج بفرستد تا حج ترک نشود؛ اما همانطور که گفته شد در مواردی که به جای صرف در موارد نیاز، توسط حجبه غصب می‌شود از نذر برای کعبه نهی شده است.

وی به تلاش برخی از روایات برای جلوگیری از رفتارهای تعظیمی کعبه به صورت مطلق، یا توسط عموم مردم، یا برای حفظ اموال کعبه اشاره کرد و ابراز داشت: بر اساس صراحت روایات اگر هزینه کرد نذر کعبه به مساکین و صرف هزینه واقعی آن نمی شد و از مصادیق مورد مصرف خارج می شداز نذر بر کعبه پرهیز داده می شد، در عین حال بحث هدیه کعبه و نذر بر کعبه در مواردی که در دایره موادر مصرفی باشد نه تنها اشکال ندارد بلکه بر آن تأکید شده است.

حجت الاسلام والمسلمین ابوالقاسمی افزود: در بسیاری از موارد، خرج مال در رفتارهای شعائری، با خرج کردن آن در امور اجتماعی قابل جمع است. یعنی می‌تواند یک مال دو کاربرد داشته باشد؛ مثل خرج کردن اموال کعبه، برای فقرای زائر کعبه یا کسانی که در مسیر زیارت، اموال خود را از دست داده‌اند و... .

وی ضمن تاکید بر لزوم تعظیم کعبه، به موضوع نذر بر کعبه اشاره کرد و با بیان این که حج غیر واجب و حج نذری از نظر شارع از ازدواج واجب تر است، اظهار داشت: بر اساس روایات اسلامی و منطبق بر اجماع شیعه و اهل سنت قبر رسول الله از کعبه والاتر است، لذا قطعا این رویه نسبت به قبور اهل بیت علیهم السلام نیز قابل اثبات است.

سخنران نشست در بخش دیگری از سخنان خود ضمن اشاره به مصادیق تاریخی نذر برای کعبه، به موضوع نذر حضرت عبد المطلب، نذر همسر عبد المطلب برای پیدا شدن عباس، ساخت پرده برای دیوار کعبه توسط حضرت اسماعیل، پوشاندن کعبه با حریر قبطی توسط حضرت سلیمان و... اشاره کرد و ابراز داشت: در روایات اسلامی پوشاندن کعبه با حریر جزء مسلمات شمرده شده و تبرک آن تاکید، ولی از استفاده آن برای کفن پرهیز داده شده است.

حجت الاسلام والمسلمین ابوالقاسمی ضمن اشاره به روایاتی در رابطه با منع با بیان این که برخی به مرور زمان تعظیم کعبه را از رفتار مردمی به رفتار حکومتی تبدیل کردند، خاطرنشان ساخت: هدف از تعظیم کعبه دل کردن مردم از اموال خود برای هزینه کرد در مسیر الهی است.

این استاد حوزه و دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود به تغییر مدل های تعظیم شعائر در گذر زمان اشاره کرد و با بیان این که روایات اسلامی بر اهمیت کمک به فقرایی که به کعبه می آیند تصریح شده است، اظهار داشت: در هزینه هدایا و نذورات، هیچگاه نباید از جنبه شعائری خارج شد.

وی افزود: در دورانی که مردم از فرط نداشتن لباس، برهه دور کعبه طواف می کردند و غذا برای خوردن نداشتند با این حال هدیه برای کعبه می فرستادند؛ در این زمان که وضعیت به مراتب بهتر شده است، به طریق اولی باید این هدایان و نذورات در مصارف خودش خرج شود.

حجت الاسلام والمسلمین ابوالقاسمی با تأکید بر این که نباید بدون نگاه به حکمت ها و علل الشرایع هزینه کرد نذورات را تغییر دهیم، اظهار داشت: این که برخی ادعا می کنند؛ از منظر دیدگاه اسلامی نذورات را باید صرفا برای مستضعفین هزینه کنیم و هزینه ای برای کعبه نداشته باشیم، اصلا وجود ندارد.

حجت الاسلام والمسلمین بستان نیز در ادامه این نشست، ضمن ارائه مقدمه ای به پرسش اصلی بحق در رابطه با نذر و هدیه برکعبه، قبور اهل بیت(ع)، یا دیگر اولویت ها؛ کدام اهمیت دارد؟، به آثار و پیامدهای اجتماعی نذورات اشاره کرد و ابراز داشت: در اولویت سنجی باید معیار اولویت دادن به امور را مورد توجه قرار دهیم؛ لذا باید معیارها را درست بشناسیم تا به اشتباه اولویت گذاری نکنیم.

سخنران این نشست در ادامه با بیان این که ترجیح این و آن مولفه، دو موضوع مقابل یا ضد هم نیستند، اظهار داشت: نیازهای اجتماعی در کنار نذر و نذورها هیچ تقابل و منافاتی با هم نداشته، حتی ممکن است در طول هم قرار گرفته، یکی مقدمه‌ای برای دیگری باشد.

وی با اشاره به این که در این جلسه بحث بر این موضوعات در جایی است که دو طرف در وادی استحباب قرار دارند، اظهار داشت: منطق ترجیح یک طرف نسبت به یک طرف دیگر باید مورد توجه قرار گیرد و از طرفی کلیت این بحث از مواردی است که در مباحث اصولی و فقهی بحث منقه و پیشرفته ای نیست. با تمام وجود سختی ها اگر اساتید و بزرگانی در گذر تاریخ ورود می‌کردند، بخشی از ابهامات این حوزه کاهش می‌یافت.

این استاد حوزه ضمن تأکید بر اهمیت استخراج موضوع احکام، با بیان این که در زندگی اجتماعی انسان در مقام تضاهم قرار گرفته در وادی اولویت سنجی‌ها دچار مشکل می شود، اظهار داشت: فقه آنگونه که باید در این وادی ورود منقهی نداشته و اولویت سنجی ها به طور موردی صرفا نسبت به برداشت ها و استنتاج‌ها، اولویت بندی شده است.

وی بر لزوم ترسیم نظام ترجیحات ارزشی تأکید کرد و یادآور شد: وقتی نظام ترجیحات ارزشی را به خوبی تدوین و ترسیم نماییم، در وادی تضاهم اولویت‌ها، دچار مشکل نخواهیم شد. تشخیص اهم و مهم از نقاطی است که نیازمند ارائه تحقیقات گسترده ای است که زندگی عملی انسان را می‌تواند تغییر دهد.

حجت الاسلام والمسلمین بستان در بخش دیگری از سخنان خود ضمن اشاره به روایاتی از سیره اهل بیت علیهم السلام در بیان اولویت ها، با تاکید بر این که در ملاک ترجیحات ضمن توجه به ظاهر ادله باید به نکات تصریحی خود ادله‌ها نیز توجه داشته باشیم، اظهار داشت: در روایات ترجیحات مستند به نسی است که اگر به این نسوس توجه داشته باشیم، به معیارهای رجحان برای کشف بهتر و یا بدتر بودن دست خواهیم یافت.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به حجیت شرعی ارتکاذات عقلایی و متشرعه در کشف اهم و مهم یک مصداق اشاره کرد و ابراز داشت: شاید بتوان گفت؛ از راه تأملات اجتماعی و بررسی فواید و منافع و نیز مصالح و مفاسد اجتماعی نیز می‌توان به معیارهای فضیلتی مبتنی بر تجربه تاریخی و سیره اهل بیت علیهم السلام دست یافت.

حجت الاسلام والمسلمین بستان در ادامه به پیش فرض های تقلیل گرایی در بیان شبهه کمک به فقرا به جای تعظیم شهائر اشاره کرد و ابراز داشت: این شبهه در بستری بیان می شود که چشم خود را به تمام نیازهای فردی و اجتماعی انسان بسته، تنها به یک نیاز لازم جسمانی که سیرکردن شکم است، متمرکز می شود؛ لذا برای فهم درست و رسیدن به قضاوت صحیح باید به تمام نیازهای انسان توجه داشته باشیم.

سخنران این نشست علمی تصریح کرد: با لحاظ پیش مقدمه مطرح شده، این که هر دو موضوع رجحان مولفه‌ای استحبابی است نه این که یکی وجوبا بر دیگری اولویت دارد؛ باید توجه نمود که کمک مالی و سیرکردن شکم تنها یکی از نیازهای متعدد انسانی است. باید نیازهای معنوی، دینی، معرفتی، عاطفی و روانشناختی انسان ها را که در چارچوب نظام جامعی تعریف می گردند را شناسایی نماییم.

وی با تأکید بر این که وقتی به نیازهای معنوی توجه نمی‌کنیم، جامعه را اغتشاش فرا می گیرد، اظهار داشت: در صورت فقدان توجه دادن جامعه به نیازهای دینی و معنوی و معرفتی، جوان دختر و پسر ما در قالبی محدود اندیشیده و نیاز خود را فارغ از رشد معنوی و تکامل روحی، تنها در مسائل مادی و برطرف سازی نفسانیات تعریف می‌کند.

حجت الاسلام والمسلمین بستان تأکید کرد: اگر توجه به نیازهای معنوی، عاطفی، روانشناختی و مادی به صورت متوازن مورد توجه قرار می گرفت، هیچگاه شاهد این مشکلات نمی بودیم.

وی در بخش پایانی سخنان خود به آثار نذر و هزینه بر اهل بیت علیهم السلام و کارکردهای مهم عزاداری ها و زیارات اشاره کرد و ابراز داشت: جامع پذیری و هویت سازی های دینی اجتماعی از مهمترین آثار برپایی مجالس و شعائر الهی در کسب بخشی از آموزش‌های مورد نیاز معرفتی است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، با بیان این که برخی از مناسک و شعائر در لایه هایی فراتر تحلیل می شوند، اظهار داشت: پیاده روی اربعین حسینی از جمله مناسکی است کا کارشناسان با نگاه تمدنی آن را تحلیل و بررسی می کنند.

وی نیاز به معنویت و تقویت معنویتگرایی را از آثار مهم حضور در مجالس و برپایی شعائر الله توصبف کرد و ابراز داشت: ایجاد و حفظ ارتباط معنوی و کسب فیوضات معرفتی در بارگاه های ملکوتی اهل بیت علیهم السلام از آثار حضور در فضاهای نورانی و معنوی است.

حجت الاسلام والمسلمین بستان با تأکید بر این که ایجاد و تقویت همبستگی‌های اجتماعی و کمک به فقرا و نیازمندان جزء برکات تشکیل اجتماعات مومنانه و عمل به شعائر الله است، خاطرنشان کرد: در کنار تقویت همدوستی، نوع دوستی و برطرف سازی نیازهای عاطفی، تجمات مومنانه اثرات ارزشمندی را در جهت دهی اجتماعی برای تقویت نظارت ها و مقابله با منکرات دارد.

انتهای پیام