حجت‌الاسلام والمسلمین سیدابراهیم معصومی- عضو هیات مدیره انجمن علمی مهدویت حوزه و استاد دانشگاه - در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده است، به جریان سیاسی و اجتماعی قیام امام حسین(ع) و علت وقوع عاشورا به صورت سلسه‌وار پرداخته است.

 در بخش پنجم این یادداشت آمده است:

ریشه‌های اجتماعی وقوع عاشورا

رسالت تمامی انبیا در بستر اجتماع با بازخوردهای متفاوتی روبرو بود که این امر، با عکس العمل‌های متفاوتی از گروه‌های مختلف اجتماع روبرو بود، اندیشمندان اجتماع را در سه طبقه ثروتمندان و صاحبان قدرت، خرده ثروتمندان(بورژوا) و ضعفا یا فقرا تقسیم بندی می‌کنند، لذا دو گروه نخست همیشه با انبیا سر جنگ داشتند و رسالت ایشان را تکذیب کرده و تهمت سحر و جادو به آنها می‌زدند اما در مقابل فقرا و پا برهنگان همیشه از انبیا حمایت کرده و با روی باز از ایشان حمایت می‌کردند و تا حد جان برای اهداف عالی انبیا تلاش می‌کردند.

 این نمونه درباره پیامبر اسلام(ص) نیز صادق است وقتی پیامبر اسلام(ص) به رسالت مبعوث شد بزرگان قریش ایشان را تکذیب کردند و برای از بین بردن ایشان به تهدید، تحریم و جنگ متوسل شدند اما ایشان با عنایت خداوند و حمایت پابرهنگانی که حامی حضرتش بودند از موانع قریش عبور کرده و مدینه فاضله‌ای را در مدینه الرسول را که متشکل از مهاجر و انصار بود تشکیل دادند و در ژئوپلتیک جدید اجتماع جدیدی را با ارزش‌های نوین الهی(بر خلاف ارزش‌های قهقرایی دوران جاهلیت) تشکیل دادند و ساختار اجتماعی با محوریت تقوا، علم، اخلاق و... تشکیل دادند.

 البته همچنان‌که در بین تمامی اصحاب انبیای گذشته عده‌ای بودند که به خاطر منافع دنیوی با پیامبر زمان خود همراه می‌شدند اصحاب پیامبر(ص) هم از این امر مثتثنی نبودند عده‌ای وجود داشتند که نه فقط به خاطر خدا و پیامبر(ص) بلکه به خاطر امور دنیوی چه قبل از هجرت و چه بعد از هجرت همراه ایشان بودند. لذا آن اشخاص هم در زمان رسالت و حکومت پیامبر(ص) روحیه دنیاگرایی و مال اندوزی خود را بروز دادند و هم بعد از پیامبر(ص) به سمت و سوی دنیا حرکت کردند و این امر در زمان خیفه سوم به اوج خود رسیده و شکاف عمیقی بین طبقه اول و دوم با طبقه سوم افتاد و همان گرایش‌های جاهلی را در پیش گرفتند و در مدینه فاضله پیامبراسلام(ص) شکاف بزرگی رخ داد و عده‌ای خود را سرسپرده مال دنیا کرده و با غاصبین خلافت همراهی کردند و در ادامه نیز با امویان همراه شده و معارف و نصایح پیامبر(ص) را زیر پا گذاشتند.

 در این بین تنها یادگار پیامبر(ص) که زمان ایشان را درک کرده بود و ارزش‌های اصیل اسلامی را می‌دانست در مواجهه با خلیفه خود خوانده که هیچ قرابتی با علم، تقوا و اخلاق نداشت سر بیعت فرود نیاورد و علم مخالفت برای اصلاح امور امت جدش بلند کرد و خیلی از اصحاب پیامبر(ص) و تابعین که دنبال دنیا گرایی رفته بودند صدای ایشان را شنیدند اما دست از دنیا کششیدن برایشان سخت بود و سکوت کرده یا بر علیه حضرت شمشیر کشیدند و ایشان را به مذبح فرستادند.

 حال جریان شناسی اجتماعی عصر پیامبر(ص) و بعد از ایشان مشخص می‌کند که اگر افراد جامعه راه انحراف را در پیش گیرند چه خسارات بزرگی محتمل جامعه خواهد شد.

۱) رفاه طلبی

رفاه طلبی و دنبا گرایی یکی از مهم‌ترین آفت برای هر اندیشه و فکری است در طول تاریخ بزرگانی وجود داشتند که در گذر زمان گرفتار دنیاگرایی و رفاه طلبی شدند و باعث شده حق را رها کرده و به سمت ناحق رفته و لاجرم انحراف در مبانی فکری شان به وجود آید. در زمان پیامبر(ص) نیز اصحابی بودند که جزو متقدمین امر جهاد و مصاحبت با پیامبر(ص) بودند اما رفته رفته دنیا گرایی و رفاه طلبی مسیر زندگیشان را تغییر داد و از راه حق جدا شده و به سوی طاغوت حرکت کردند و در این مسیر گوی سبقت را از دیگران ربودند که در نهایت مصداق آیه «أُولَٰئِکَ کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَٰئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ» شدند. همچنین قرآن درباره این افراد چنین می گوید: کَلَّا بَلْ تُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَوَتَذَرُونَ الْآخِرَةَ (آری، شما این جهان زودگذر را دوست می‌دارید، و آخرت را فرو می‌گذارید.) و در روایتی امام علی (ع) درباره این افراد می‌فرماید: «حب الدنیا راس الفتن و اصل المحن؛ دنیاپرستی سرآغاز فتنه‌ها و ریشه همه محنتها و رنج هاست. » دنیا گرایی و رفاه طلبی بلایی را متحمل آدمی می‌کند و انسان را اسیر چاه دنیا می‌کند که خروج از آن در توان هر کسی نیست و در طول تاریخ اسلام شخصیت‌های فراوانی در این منجلاب افتادند و غرق شدند.

*عصر پیامبر(ص)

عصر پیامبر(ص) پرتلاطم‌ترین دوره انتقال از دوره جاهلیت به دوره طلایی اسلامی بود و بودند اصحابی که راه خود را پیدا کرده و به مقام غسل الملائکه‌ای رسیدند اما در این بین بودند کسانی که در حضور پیامبر(ص) حاضر بودند اما بصیرت نداشتند تا مقام معنوی ایشان را درک کنند.

برخی از اصحاب که در مکه به ظاهر مسلمان شده بودند چون پیامبر(ص) در مکه نیرویی و امکاناتی برای جمگ با دشمنان و کفار قریش را نداشت این اشخاص اصرار داشتند که ما با کفار بجنگیم اما پیامبر(ص) آنها را به صبر دعوت می‌کرد اما وقتی در مدینه مستقر شدند و اذن جهاد از طرف خداوند نازل شد همین اشخاص به خاطر دنیا دوستی و دنیا پرستی و دلبستگی به مال دنیا به خوف و حشت افتادند که چرا خداوند جنگ را بر عهده ما گذاشته و ای کاش خداوند جنگ را کمی تأخیر می‌انداخت و خداوند خوف و وحشت آنها را چنین بیان می‌کند:

أَلَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ قِیلَ لَهُمْ کُفُّوا أَیْدِیَکُمْ وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ فَلَمَّا کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقِتَالُ إِذَا فَرِیقٌ مِنْهُمْ یَخْشَوْنَ النَّاسَ کَخَشْیَةِ اللَّهِ أَوْ أَشَدَّ خَشْیَةً ۚوَقَالُوارَبَّنَالِمَکَتَبْتَعَلَیْنَاالْقِتَالَ لَوْلَا أَخَّرْتَنَا إِلَیٰأَجَلٍقَرِیبٍۗقُلْمَتَاعُالدُّنْیَا قَلِیلٌ وَالْآخِرَةُ خَیْرٌ لِمَنِ اتَّقَیٰوَلَاتُظْلَمُونَفَتِیلًا

آیا نمی‌نگری به حال مردمی که (گفتند: به ما اجازه جنگ ده و) به آنها گفته شد: اکنون از جنگ خودداری کرده، به نماز و زکات قیام کنید؛ پس آن‌گاه که بر آنها حکم جهاد آمد در آن هنگام گروهی از آنان به همان اندازه که باید از خدا ترسند یا بیش از آن، از مردم ترسیدند و گفتند: ای خدا، چرا بر ما حکم جنگ را فرض کردی؟ چرا عمر ما را تا اجل نزدیک طبیعی به تأخیر نیفکندی؟ بگو: زندگانی دنیا متاعی اندک است و جهان آخرت برای هر کس که خداترس باشد بهتر از دنیاست، و (در آنجا) کمترین ستمی به شما نخواهد شد.

همچنین عده‌ای بودند که وقتی در غزوهایی مانند: بدر، احد و... حضور داشتند بیشتر به فکر جمع کردن غنائم بودند تا دفاع از اسلام و پیامبر اسلام(ص) همین فکر جمع آوری غنائم بود که مسلمانان جنگ برده را در احد باختند و حمزه عموی پیامبر(ص) شهید شد. یا در جنگ حنین موقع تقسیم غنائم بود که عده‌ای در تقسیم غنائم به پیامبر(ص) اعتراض کردند و گفتند: اعدل یا محمد  و باز عده‌ای بودند که به خاطر امور دنیوی از دستور پیامبر(ص) سرپیچی کردند و به سپاه اسامه برای دفاع از سرحدات حکومت اسلامی در مقابل رم نپیوستند و یا عده‌ای مانند خالد بن ولید به خاطر رسیدن به پست یا مقامی به پیامبر ملحق شده و اسسلام آوردند.

دنیا گرایی در زمان پیامبر(ص) نشان می‌دهد که همه اصحاب با نیت پاک و برای حمایت دین خدا پا به میدان نگذاشتند بلکه هستند کسانی که دنیای خود را به آخرت فروخته و حاضرند برای به دست آوردن آن به پیامبر(ص) تهمت عدالت بزنند و برای رسیدن به مطامع دنیوی سر پسر پیامبر را بالای نیزه ببرند.

انتهای پیام