سعدی به گواهی آثارش به ویژه بوستان و گلستان، بیش از اغلب شاعران و سخن‌روایان خاورزمین در بند تعلیم و تربیت افراد بوده و نظریات تربیتی و اخلاقی خود را به وجهی پیگیر و جدی و در عین حال روش و رسا بیان کرده است. 

محققان در پژوهشی با عنوان «بررسی تعلیم و تربیت در آثار سعدی» آورده‌اند که حتی سعدی از بیان دیدگاه‌های تربیتی برای کودکان نیز غافل نشده؛ به طوری که مسائل بنیادی تدبیر فرزندان مورد توجه جدی اوست و در سخنان وی می‌توان روش تعلیم و تربیت، آموزش مسائل نظری و عملی و انتخاب همنشین مناسب را به روشنی بازشناخت.

این پژوهش که توسط مریم محمدزاده، کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی انجام شده، نشان می‌دهد هدف سعدی در تربیت، پروردن افراد با ایمان و متّکی به نفس است که برای خود و خانواده‌شان و جامعه مفید باشند و برای نیل به این هدف باید در تربیت نوآموز تعجیل کرد و او را دین‌دار، پرهیزگار، درستکار، فروتن، خوش‌خو، قانع، منصف، حق شناس، نیکوکار، دارای عزت نفس، صاحب هنر و پیشه و باسواد پرورش داد و آنان که عالم می‌شوند باید بیش از دیگران پرهیزگار باشند.

در تعلیم و تربیت اگر هدف، جامعه باشد، این افراد هستند که به وسیله آنها باید طرح‌های خاص اخلاقی، اقتصادی و سیاسی پیاده شود. افراد باید آموزش ببینند و طوری پرورش پیدا کنند که همین طرح‌ها را در اجتماع پیاده کنند. بنابراین اگر تمام مردم درصدد بر می‌آمدند که بدی‌های دیگران را انجام ندهند، نیازی به معلم نداشتند.

اگر تربیت، انتقال آگاهی، دانش و معرفت، توسط بزرگان و استادان به تربیت‌پذیران است، اگر دانش و بینش، گنجی است که در اختیار صاحبنظران، استادان و مربیان قرار دارد، راز دستیابی به این سرمایه علمی و معنوی و به طور کلی کلید در گنج صاحب سخن و صاحب علم و تجربه در درجه نخست «پرسیدن» است و بر این اساس کوتاهترین راه برای رسیدن به دانش و معرفت، در دو کلمه «بپرس تا بدانی» خلاصه می‌شود.

سعدی به گواهی آثارش به ویژه گلستان و بوستان، بیش از اغلب شاعران و سخن‌روایان خاور زمین در بند تعلیم و تربیت افراد بوده و نظریات تربیتی و اخلاقی خود را به وجهی پیگیر، جدی و در عین حال روشن و رسا بیان کرده است. تاکید بر اهمیت تعلیم و تربیت تا آنجا پیش رفته که مراکز آموزش و پرورش آن روز، یعنی مدرسه‌ها را بر خانقاه و کانون‌های تجمع اهل طریق که در آن روزگار نام و آوازه‌ای داشته‌اند، برتر شمرده است.

بنابراین، سعدی به تار و پود برخی مهمترین دغدغه‌های انسان‌ها و بالاخص به روابط میان‌فردی و اجتماعی و اثر تربیت بر شخصیت، رفتار و اندیشه افراد می‌پردازد. سعدی هماهنگی بین وراثت و محیط را مؤثر در تعلیم و تربیت می‌داند. وی این امور را نسبی و برای آن حد و مرزی قائل است. همچنین اعتقاد دارد تا زمینه‌های روحی و روانی در افراد فراهم نشود، تعلیم و تربیت عملا صورت نخواهد گرفت. سعدی هم به لزوم داشتن اصل و نسب و استعداد ذاتی اشاره کرده و هم تأثیر محیط و تربیت را بسیار پررنگ دانسته است. 

این پژوهش در کنفرانس بین‌المللی شرق‌شناسی ارائه شده است.

انتهای پیام