کاشت یکصد هزار اصله درخت مقاوم با شوری به نام "گَز شاهی"، بدون حمایتهای دولتی و تنها به پشتوانه همسر و فرزندانش از او مردی به استقامت کوههای همجوار جنگلش ساخته است.

عشق به فعالیتهای زیست محیطی در خانواده اجدادی عبدالله یوسفی مجری طرح بزرگ بیابان زدایی استان فارس موروثی است، خودش می‌گوید پدرش هم تمام سرمایه خود را که از کشورهای حوزه خلیج فارس آورده بود در راه آبادانی منطقه‌اش هزینه کرده است.

از جاده سازی خیابان های جدید شهر نوپای حاجی آباد (مرکز شهرستان زرین دشت) در اوایل انقلاب گرفته تا انتقال همه درختان در مسیر خیابان سازی سطح شهر به جای دیگر، برای اینکه طعمه تبر نشوند.

ژن محیط زیستی در سلول به سلول خانواده عبدالله یوسفی ریشه دوانده است، چرا که همه خانواده اش محیط زیستی و در کاشت یکصد هزار اصله درخت گز در این منطقه از فارس از صفر تا صد پای کار بودند، فعالیتی که جز خانواده او هیچکس یاریگرشان نبود.

شوق درختکاری در شوره‌زار «زرین‌دشت» هیچگاه در وجود عبدالله یوسفی فروکش نکرد و حالا او با تشنگی ۸ ساله دسترنج خود در تب بی آبی درختانش می‌سوزد.

سرگردان ادارات

 پلکهایش را که در زیر تیغ آفتاب نیمه باز است به سمت درختانی می دوزد که حالا طعمه تشنگی و تَش بادهای جنوب شده و می‌گوید ۴۰ سال است که تمام لحظاتم برای احیای خاک زرین دشت گذاشته‌ام و پس از طرح های آبخیزداری، ۲۰ سالی است که تمام وقتم یا در جنگل می‌گذرد و یا سرگردان ادارات مربوطه‌ام.

 حاصل سالها تلاش این کشاورز زرین دشتی یک جنگل با صد هزار درخت از نوع«گز شاهی» است، درختانی که به گفته این مجری بیابان زدایی مثل مردمان زرین دشت به تشنگی و بی آبی عادت دارند.

عبدالله یوسفی از اهالی جنوب شرق استان فارس است، جایی به نام زرین دشت با ۸۰ هزار نفر جمعیت در جنوبی‌ترین نقطه از این استان.‌

شهرستانی که بخش بیابانی آن به نسبت حاصلخیزی اش می چربد و الگوی جنگل‌کاری در این منطقه از فارس یک برنامه احیاگرانه خاک برای جلوگیری از ریزگردهایی است که همین ۳ سال پیش با وقوع طوفان هبوبی در این نقطه از جغرافیای کشور، میلیاردها تومان خسارت به بخش های مختلف این شهرستان وارد شد و همین موضوع در رسانه های داخلی و خارجی بازتاب زیادی داشت.

به دنبال راهی برای باز شدن‌گره کور بی آبی

یوسفی، برای پیگیری چالش‌های پیش روی طرحش ۲۰ سال است که از این اداره به آن اداره، از این سازمان به آن سازمان و از این وزارتخانه به آن وزارتخانه متبوع در رفت و آمد است، اما ۸ سالی است که آرامشش را بدنبال پُر شدن چاه آب جنگلش از دست داده و با تلاش زیاد به دنبال راهیست تا گره کور بی آبی این طرح را بگشاید.

وی می افزاید؛ ما صد هزار اصله درخت را در نمک زاری عاری از هر گونه پوشش گیاهی که منشاء اصلی ریزگردها بود، کاشتیم و به جنگل تبدیل کردیم. 

توسعه کشت محصولات اساسی و گیاهان دارویی، جلوگیری از گسترش بیابان و کاهش تهدیداتی مثل سیل و ریزگردها از مزیت‌های اجرای طرح آبخیزداری این کشاورز زرین دشتی است.

او معتقد است این الگو می تواند راهکاری مطمئن برای نجات کشور از بحران های زیست محیطی،اقتصادی، فقر، مهاجرت و پیشگیری از گرما و طوفان باشد.

به اعتقاد وی؛ اجرای طرح جنگل کاری در شوره زارهای شهرستان زرین دشت بهترین اثر ماندگاری است که می توانسته از خود به جای بگذارد.

آقای یوسفی، این سنت حسنه درختکاری را به مثابه اعمال خیرخواهانه عنوان می‌کند و می‌گوید که احیای محیط زیست می‌تواند حیات جامعه را تداوم‌ و زمینه زیست را فراهم و از فقر، مهاجرت و اثرات خشکسالی بکاهد.

جنگل کاری در قلب شوره زارهای زرین دشت

وی با گریزی به فعالیتهای زیست محیطی خود در اوایل انقلاب یادآور می‌شود که فعالیتش را در ابتدا با اجرای یک طرح آبخیزداری در قالب ایجاد بند خاکی به طول ۷ کیلومتر در مرکز کانون بحرانی ریزگرد در شهرستان زرین دشت با هزینه شخصی خود شروع کرده تا از هدر رفت آب بنای حیاتی خاک به گنبد نمکی جلوگیری کند.

طرحی که به گفته مجری بیابان زدایی، به عنوان یک الگوی موفق بارها و بارها مورد استقبال مسئولان و کارشناسان زبده جهانی و کشوری قرار گرفته بود، امروز مهمان خاصی ندارد و دیو خشکسالی گلوی طرحش را گرفته و راه تنفسی اش را مسدود کرده است‌.

وعده هایی که عملی نشد!

او از وعده های بی سرانجام دولت برای باز پرداخت هزینه های اجرای طرح جنگل کاری اش می‌گوید و ابراز می‌کند که قرار بوده که با پرداخت یارانه و کمک های بلاعوض هزینه کردهایش توسط دولت، منافع این طرح نیز برای سرمایه گذار باشد، اما حالا نه مبلغی از سوی دولت به وی پرداخت شده و نه طرحش به مرحله اقتصادی رسیده است، چون‌درختان تنومندش طعمه خشکسالی و بی آبی شده و چاه آبش هم مسدود شده است.

شروع فعالیت گز کاری این جنگل کار استان فارس در نمکزارهای زرین دشت به سال ۱۳۸۲ برمی‌گردد، ماجرای کاشت ۱۰۰ هزار اصله درخت گز شاهی آقای یوسفی ۳ سال زمان می بَرَد تا این جنگل وسیع شکل بگیرد.

وی می گوید: با این حال که این الگو برای بیابان زدایی مؤثر بود و آب در مجاورت طرح بنده به وفور یافت می‌شود، اما متاسفانه برای تامین آب این جنگل موافقت نمی‌شود، این در حالیست که آب مصرفی لازم برای این طرح  با Ec بالای ۱۵ هزار در ابتدای شروع با موافقت سازمان آب منطقه ای شهرستان داراب و با ترسیم کروکی ۵ حلقه چاه به اداره منابع طبیعی برای صدور پروانه ارسال شد اما شوربختانه صدور پروانه تا به امروز معطل مانده است‌.

آقای یوسفی ادامه می‌دهد: گذشته بر این دو حلقه چاهی هم که قبلاً برای آبیاری این درختان حفر کرده بودیم و دارای فرم یک و اولویت اول کشوری صدور پروانه را دارا بود نیز پروانه‌ای به آن تعلق نگرفت و مسلوب شد.

یوسفی: اضرار به عموم و نبود آب در مجاورت این طرح واقعیت ندارد!

این فعال حوزه زیست محیطی استان فارس، دو مورد از دلایل منع صدور پروانه چاه برای آبیاری جنگل خود که در نامه‌های سازمانی به وی اعلام کرده اند را اضرار به غیر و عموم و همچنین نبود آب شرب در اراضی تحت واگذاری خود دانست و با ابراز تاسف گفت: این واقعاً غرضی آشکار است زیرا درختی که عام المنفعه و الگوی تغییر تهدیدات زیست محیطی در کانون ریزگردهاست، مصداق غیر و اضرار به عموم در آن را نمی‌توان حتی تصور کرد.

 وی با انتقاد از روند موجود تاکید می‌کند که باید بنای همه کارشکنی ها از میان برداشته و اصلاح شود چرا که ما اولویت صدور پروانه داشتیم ولی متاسفانه این موضوع کتمان می‌شود و اعلام می‌کنند که دشت ظرفیت آبی برای تخصیص ندارد و با افت مخزن مواجه است ، در حالیکه در همین دشت ها که شدیدترین بحران ها را داشته در جاهایی که عمق آب ۴۰۰ متر است پروانه صادر می‌کنند ولی برای ما که عمق آبمان به ۵ تا ۱۰ متر است، پروانه صادر نمی‌کنند.

طرحی که عقیم ماند!

آقای یوسفی، از عقیم ماندن سرانجام نامه هایی که از دفتر ریاست جمهوری تا دفاتر وزرا و استانداری برای طرحش داده اند، سخن می‌گوید و ابراز می‌کند که جنگل یکصد هکتاری اش در حال نابودیست، جنگلی که می‌بایست در حال حاضر ۷۰۰ میلیارد تومان در این سالها صرفه اقتصادی داشته باشد.‌

مدیر عامل آب منطقه ای فارس؛ الگوی گز کاری کشاورز زرین دشتی مغایر با قانون‌توزیع عادلانه آب است

در ادامه مدیر عامل آب منطقه ای فارس نیز در پاسخ به این پرسش خبرنگار ایسنا، که یکی از اولویتهای سیاستهای کلی نظام، استفاده از آبهای غیرمتعارف و احیای محیط زیست و همچنین آبهایی است که از دسترس‌ خارج می شود، چرا این اولویتها به طرح بیابانزدایی تعاونی احیاگر شهرستان زرین دشت اختصاص داده نمی‌شود؟‌ اظهار کرد: برابر قوانین و مقررات موجود و به لحاظ ممنوعیت یا آزاد بودن محدوده های مطالعاتی و دشت های استان از نظر برداشت منابع آب زیرزمینی، کلیه مجوزها بر اساس میزان تخصیص منابع آب در آن دشت صادر می شود، در همین راستا طرح تعاونی احیاگر شهرستان زرین دشت به منظور گز کاری در محدوده گسترده ای به میزان ۴۶ هکتار است، از طرف دیگر سرمایه گذاری‌های صنعتی ، کشاورزی و بخصوص تامین آب شرب این منطقه به دلیل بیلان منفی دشت و کاهش کیفیت منابع آب بخاطر برداشت های بی رویه و بیش از میزان آب تجدید پذیر در حال خشک شدن یا از بین رفتن است.

سیاوش بدری افزود: با توجه به اینکه نیاز آبی طرح مذکور قابل توجه بوده و به دلیل ممنوعیت دشت، تخصیص جهت مصارف کشاورزی و گز کاری وجود ندارد، اجرای طرح فوق مغایر با قانون توزیع عادلانه آب است و امکان تامین آب طرح مذکور میسر نیست.

وی افزود: شرکت احیاگر زرین دشت در سنوات گذشته از دو حلقه چاه غیر مجاز حفر شده در اراضی متعلق به منابع ملی، قصد بهره برداری داشته است که علاوه بر تشکیل پرونده و طرح موضوع در مراجع شبه قضایی ( کمیسیون رسیدگی به امور آبهای زیرزمینی ) و ادامه رسیدگی در دیوان عدالت اداری کشور، احکام صادره مبنی بر پُر و مسلوب المنفعه شدن و جلوگیری از برداشت از سفره آب زیرزمینی صادر و اجرا شده است.

مدیر عامل آب منطقه ای فارس بیان داشت: در شهرستان زرین دشت تعداد ۱۰۳۰حلقه چاه کشاورزی موجود است که ضمن گذران معیشت اهالی در واقع کار بیابان زدایی را نیز انجام می‌دهند، لذا هر گونه توسعه و افزایش برداشت منجر به تخریب کیفیت یا کمیت آب و در نهایت خشک شدن یا شوری آب چاهها و از بین رفتن باغات و نخیلات و نیز زراعت کشاورزان و  چه بسا بیابان‌زدایی در منطقه شده لذا قابل توجیه نمی باشد.

بدری تاکید کرد: در ابتدا به ساکن و در زمان آغاز این طرح از نماینده شرکت یاد شده تعهد محضری مبنی بر دیم کاری و بدون درخواست نیاز به آب برای گز کاری اخذ شده است .

صدور ۷۴ هزار و ۸۵۵ مجوز چاه کشاورزی در فارس

او در ادامه با اشاره به تعداد پروانه های صادر شده برای حفر چاه در دشت های فارس گفت: تاکنون تعداد ۷۴ هزار و ۸۵۵ مجوز حفر چاه برای مصارف کشاورزی، شرب، صنعت و خدمات در فارس صادر شده است.

بدری، مقدار مجاز برداشت و اضافه برداشت آب برای مجوزهای صادره بر اساس آماربرداری دور سوم را میزان ۶/۶۷ میلیارد مترمکعب عنوان کرد و افزود:حجم بیشتر اضافه برداشت ها در مصارف کشاورزی استان می باشد.

مدیر عامل آب منطقه ای فارس در رابطه با سهم برداشت آب در فارس برای احیای محیط زیست از محل آبهای تنظیم شده طرح های منابع آب بیان کرد: هرساله براساس مصوبه شورای آب کشاورزی و برنامه منابع و مصارف سدها آب تخصیصی به میزان مصوب شده رها می شود.

این مقام مسئول در پاسخ به این پرسش که چند چاه در فارس برای اجرای بیابانزدایی و احیای محیط زیست استفاده می‌شود، یادآور شد:با توجه به اینکه دستگاه متولی بیابان زدایی ، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان است و از طرفی طرح های بیابان زدایی عمدتاً از درختان دیم و کوهی با نیاز آبی بسیار کم استفاده می شود، لذا تعداد زیادی چاه به نام اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری جهت تولید نهال و مرکز تحقیقات کشاورزی صادر و چاههای مذکور با متولی‌گری اداره کل مذکور حفر و در حال بهره برداری است .

به گزارش ایسنا، با همه این توضیحات این سؤال در ذهن ایجاد می‌شود که در زمان آغاز این طرح، کارشناسانی که در قالب مشاور با عبدالله یوسفی در ارتباط بودند، جهت تامین نیاز آبی این پروژه بیابانزدایی چه راهکاری برای جنگل آینده وی داشتند که تعهد محضری مبنی بر عدم تامین آب جنگل را از ایشان اخذ کردند؟

و آیا این جنگل دست کاشت که پس از گذر بیش از بیست سال با تنوع زیستی غنی و کارکردهای اکوسیستمی بر حوضه آبی در این منطقه از فارس شکل گرفته، متولیان امر را به کنکاش جهت رسیدن به راه حل عقلانی وا می‌دارد؟

 و نکته پایانی اینکه از بین رفتن این جنگل از منظر طبیعی ،علمی وتخصصی در مقایسه با تامین نیاز آبی  به لحاظ کار کرد اکولوژی چه تاثیری بر جغرافیای منطقه خواهد داشت

گزارش: آمنه سپهر

انتهای پیام