قلعه پوسکان از آثار تاریخی دوران ساسانی - اسلامی است که در ۸ کیلومتری جنوب روستای پوسکان و در حدود ۱۵ کیلومتری جنوب کازرون واقع شده است. این قلعه که نخستین بار در سال ۱۳۳۹ (۱۹۶۰ م) توسط لویی و اندنبرگ کشف شد، به نام «دژ دقیانوس» نیز معروف است.
این قلعه دو طبقه، بر روی تپه سنگی بنا شده و دارای یک ورودی، دیوار با محوطه با چهار برج دو نبش دور تمام و میان خالی، شکاف‌هایی جهت تیراندازی و دروازه‌ای به پهنای ۸۰/۱ متر است.
اندازه‌های ضلع‌های شمال غربی و جنوب شرقی قلعه قلعه که نقشه‌ای تقریبا مربع شکل دارد، ۴۰/۲ متر است و ضلع‌های شمال شرقی و جنوب غربی ۶۰/۲۰متر است و با بیرون نشستگی برج‌ها، اندازه‌ها در ضلع‌های شمال غربی و جنوب شرقی به ۵۰/۲۵، ضلع‌های جنوب شرقی و جنوب غربی به ۷۰/ ۲۵ متر می‌رسد.
دیوار محوطه که ارتفاع آن در ۸ تا ۱۰ متر می‌رسد، دارای پهنایی به ضخامت ۱۰/ ۲ متر در بخش هم کف و ۲ متر در طبقات است. این دیوار از رگچین لاشه سنگ‌های گرد آمده در ماده‌ای چسبیده از شفته گچ بسیار غلیظ ساخته شده است.
روکار بیرونی از رج‌های منظم خرده سنگ یا از قطعه سنگ‌های رگچین تشکیل شده است. قطر هر یک از چهار برج دو نبشی ۸۰/۵ متر و قطر فضای درونی آن‌ها ۲ متر است. ارتفاع ورودی فضای داخلی برج‌ها ۹۰/۱متر و پهنای آن نیز ۷۰ سانتی متر است. برج دو نبشی جنوبی نسبت به دیگر برج‌ها سالم‌تر است. در دو سطح از ضخامت دیوار محوطه و برج‌های دونبشی ۸۳ تیر کش عبور کرده که ۳۹ تای آن‌ها در دیوار محوطه تعبیه شده‌اند و ۴۴ تای آن‌ها در برج‌های دو نبشی تعبیه شده است.
این تیرکش‌ها با حاشیه‌های شیب‌دار از بیرون به شکل یک شکاف باریک مستطیل شکل، به ارتفاع یک متر و پهنای ۲۵ سانتی‌متر هستند. در داخل، این شکاف‌ها به اندازه ۵۰ سانتی‌متر پهن‌تر می‌شوند. لبه‌های بالایی و زیرین این تیرکش.ها دریک نقشه افقی قرار دارند. شیب حاشیه در داخل، طاقچه‌ای تو دیواری را تشکیل می‌دهد.
تنها ورودی قلعه که دارای قوسی خیز بلند است، در وسط نمای جنوب شرقی قرار گرفته است. این ورودی با ارتفاع ۲متر و پهنای ۸۰/۱ متر به نسبت کل بنا کوچک است. در بالای ورودی روزنه‌ای با ارتفاع ۶۵ سانتی متر و پهنای ۱۲ سانتی‌متر وجود دارد که مانند تیرکش‌ها، دارای حاشیه شیب‌دار است.
در داخل قلعه، ورودی دارای یک درگاهی بلند است با قوسی خیز بلند.طبقه هم کف قلعه دارای دو لیوان و ۶ اتاق مستطیل شکل پشت به دیوار بیرونی، به شکل قرینه، پیرامون فضای مربع مرکزی قرار گرفته‌اند که راهرویی آن را احاطه کرده است.
همه اتاق‌ها مستقل هستند و هیچ یک به دیگری راه ندارد و دسترسی به این اتاق‌ها از طریق راه دور – که اتاق‌ها را از فضای مرکزی جدا می‌کند- از طریق ایوان ورودی امکان‌پذیر است. دو ایوان دارای طولی به اندازه ۱۵/۴ متر هستند. طول چهار اتاق در کنار این دو ایوان ،۵۰/۵ متر و طول دو تالار۳متر است.
فضای مرکزی که تقریبا مربع شکل است، به اضلاع ۴۰/۳ تا ۶۰/۳ متر، از نوع چهار طاقی است و از چهار ستون که توسط قوس‌هایی به یکدیگر متصل شده‌اند،تشکیل شده است. این فضا پوشیده نیست زیرا ستون‌ها به شکل عمودی بالا می‌روند و هیچ‌گونه اثری از سقف‌بندی دیده نمی.شود. دیوارهای داخلی بنا (به پهنای ۱۰/۱ متر) یعنی دیوار اتاق‌ها از خرده سنگ‌هایی که به کمک ملاطی غلیظ به هم چسبیده‌اند، ساخته شده‌اند.
اندوده‌ای از گچ که آثار آن هنوز در یکی از اتاق‌ها دیده می‌شود. ناهمواری سطح دیوارها را پوشانده است. سقف دو ایوان و تالارها به شکل طاق گهواره‌ای شکسته کم خیز است. ورودی چهار اتاق قوس خیز بلند دارد. ورودی تالارهای مستطیل شکل و ستون‌های فضای مرکزی دارای قوس شکسته کم خیز هستند. درگاهی ورودی به یکی از اتاق‌ها از ورودی دیگر تالارها متمایز است، به دلیل حضور یک بیرون نشستگی در دیوار، این درگاهی به طرف داخل پهن‌تر می‌شود. سقف راهروی پیرامون فضای مرکزی، مربع شکل و از نوع طاق گهواره‌ای است.
در این راهرو طاق‌دار، در میان ستون شرقی، فضای مربع شکل و دیوارهای بیرونی دو اتاق در ابتدای پلکانی قرار دارد که به طبقه دوم می‌رود. این پلکان روی یک طاق گهواره‌ای صعودی قرار گرفته است و دارای ۱۱ پله به ارتفاع ۳۰ سانتی متر و پهنای ۳۰/۱ تا ۵۰/۱ سانتی‌متر است.
تعداد و ترتیب قرارگیری اتاق‌هایی که در طبقه دوم وجود دارد با طبقه هم‌کف یکسان است. اتاق‌ها اندکی بزرگ‌ترند زیرا دیوارهای بیرونی در این طبقه، ضخامت کمتری دارند.(۲متر به جای ۱۰/۲متر در طبقه هم‌کف) طول دو ایوان به ترتیب ۴۰/۴ و۲۰/۴ متر است.
چهار اتاق که در کنار این ایوان‌ها قرار دارند، طولی به درازای ۷۰/۵ متر دارند و دو تالار مستطیل شکل ۲۰/۸ متر طول دارند. پهنای دو ایوان ۸۰/۲ متر است ولی تالارهای دیگر به همان پهنای ۱۰/۳ متر هستند. از فضای مربع مرکزی به اضلاع ۵۰/۳ متر، چیزی جز پاسنگ چهار ستون باقی نمانده است.
به گزارش ایسنا، این بنا در تاریخ ۱۱/۶/۱۳۸۲ با شماره ۹۸۳۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
انتهای پیام
نظرات