دکتر محمد علی فراهانی، پژوهشگر پژوهشکده شورای نگهبان در گفتگو با ایسنا نظرات خود را درباره معیارها و ویژگی های رییس جمهور آینده ایران بیان کرد.

قانون اساسی نخستین معیار

قانون اساسی به عنوان عالی‌ترین سند حقوقی در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران نخستین ملاک و معیار برای تعریف ویژگی‌های رئیس جمهوری است. رئیس جمهوری در قانون اساسی به عنوان عالی ترین مقام اجرایی کشور پس از مقام معظم رهبری تعریف می شود و حدود و صلاحیت‌های او ذکر شده است؛ بنابراین برای این‌که بدانیم اساسا چه نوع رئیس جمهوری داشته باشیم، بهتر است ابتدا به قانون اساسی نگاهی کنیم و بعد باتوجه به شرایط روز ببینیم آیا ویژگی‌های دیگری هم علاوه بر شرایط حداقلی ذکر شده در قانون اساسی لازم است یا خیر. دکتر محمدعلی فراهانی بعد از تایید صلاحیت نامزدهای چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری با گفتن این سخنان به خبرنگار ایسنا به اصل ۱۱۵ قانون اساسی اشاره و بیان کرد این اصل شرایط اولیه رئیس جمهوری را ذکر کرده است و وظیفه احراز این شرایط براساس بند ۹ اصل ۱۱۰ قانون اساسی برعهده اعضای شورای نگهبان است که وظایف خود را در این خصوص انجام داده‌اند.

او در تشریح کلمه استعدادها در اصل ۱۲۱ که در آن رئیس جمهوری سوگند یاد می‌کند همه استعدادها و صلاحیت خود را در راه ایفای مسئولیت‌هایش به کارگیرد گفت: چندان نمی‌توان این استعدادها را از صلاحیت‌ها تفکیک کرد و باید این دو را در کنار هم دید. این استعدادها باید به رئیس جمهور کمک کند به خوبی آن صلاحیت‌ها را به کار گیرد. به گفته او یکی از صلاحیت‌های رئیس جمهوری در اصل ۱۳۴ قانون اساسی آمده است؛ براساس این اصل ریاست هیات وزیران با رئیس جمهوری است و در مواردی که اختلاف نظر پیش می‌آید، رئیس جمهوری باید امور را به گونه‌ای مدیریت کند که اختلاف نظر در نهایت با پیشنهاد ایشان حل و فصل شود. درست است که صلاحیت اداره هیات وزیران یا رفع اختلاف آن‌ها از جمله صلاحیت‌های رئیس جمهور است؛ اما انجام این کار استعدادی می‌خواهد تا فرد بتواند از این صلاحیت خود به نحو احسن استفاده کند. به باور او مهم‌ترین استعدادی که باید از رئیس جمهوری انتظار داشت توانایی مدیریت افراد و سلایق مختلف است.

به باور فراهانی توانایی برقراری ارتباط با آحاد مردم و نه فقط نخبگان استعداد و توانایی دیگری است که رئیس جمهوری باید از آن برخوردار باشد و طبق گفته او رئیس جمهور رئیسی از آن برخوردار بود.  

 فراهانی به این مسئله اشاره کرد که در ادامه این اصل رئیس جمهوری سوگند یاد می کند که تمام استعداد و صلاحیت خویش را در راه ایفای مسئولیت‌هایش به کارگیرد و خود را وقف خدمت به مردم و اعتلای کشور کند. در این راستا، رئیس جمهوری باید این توانایی را داشته باشد که در زمان تصمیم‌گیری خواستهای شخصی، حزبی، جناحی و خانوادگی خود را کنار بگذارد و بدون توجه به این خواستها در راستای خدمت به مردم تصمیم بگیرد. این ویژگی نیازمند آن است که شخص روی نفس خود کار کرده باشد.

مفهوم عدالت و تحقق آن را در برابر آزادی قرار نمی‌دهم

پرسش بعدی از فراهانی این بود که در شرایط کنونی کشور کدام یک از این دو مورد ذکر شده در اصل ۱۲۱ قانون اساسی _ذیل سوگند رئیس جمهور_ یعنی «پشتیبانی از حق و گسترش عدالت» یا «حمایت از آزادی و حرمت اشخاص و حقوق به رسمیت شناخته شده آن‌ها از سوی قانون اساسی» باید بیشتر مورد توجه رئیس جمهوری آتی قرار گیرد؟ او در پاسخ گفت: تناقضی نمی‌بیند و آن‌ها مکمل یکدیگر هستند. به باور او تلاش برای برقراری عدالت، رفع محرومیت و توجه به مردم منافاتی با گسترش آزادی‌ها و ایفای حقوق مردم به ویژه حقوقی که در قانون اساسی به آن‌ها اشاره شده است، ندارد. اگر حقوق مردم که در قانون اساسی تحت عنوان فصل حقوق ملت ذکر شده است، تحقق یابد، سطحی از برقراری عدالت، رشد و پیشرفت کشور و توجه به مردم محقق شده است. به عنوان مثال دکتر فراهانی اشاره کرد که براساس اصل ۳۱ قانون اساسی، داشتن مسکن متناسب با نیاز، حق هر فرد و خانواده ایرانی است که دولت با رعایت اولویت برای آنانی که نیازمندترند بخصوص روستانشینان و کارگران وظیفه دارد زمینه اجرای این اصل را فراهم آورد. به این معنی که هم حقوق ملت در این اصل نهفته است و هم رشد و آبادانی کشور و هم مبحث توسعه عدالت و نیز رفع فقر و کاهش آسیب‌های اجتماعی.

وی تاکید کرد:«من مفهوم عدالت و تحقق عدالت را در برابر آزادی قرار نمی‌دهم. این دوگانه اتفاقا مکمل هم هستند و در راستای رشد و اعتلای همدیگر باید به آن‌ها نگاه و تفسیر شود».

فراهانی در بخش دیگری از سخنان خود به کار پژوهشی تعدادی از نخبگان کشور درباره ویژگی‌های رئیس جمهوری مطلوب در نظام حقوقی جمهوری اسلامی براساس سخنان رهبری اشاره کرد و تعدادی از این ویژگی‌ها را برشمرد:

نخستین ویژگی طرفدار عدالت، انقلاب، دین و مومن و معتقد به اهداف و ارزش‌های انقلاب است. کارآمدی و کاردانی توام با تقوا و امانت از دیگر ویژگی‌هایی است که به گفته او باید در کنار هم باشند؛ چرا که فقدان تقوا و امانتداری در رئیس جمهور می‌تواند کشور را به سوی پرتگاه‌های خطرناک سوق دهد.

داشتن شادابی، انگیزه و شوق کار و خدمت به مردم نکته‌ای است که دکتر محمدعلی فراهانی اعتقاد دارد در چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری باید به آن توجه کرد. به گفته او تجربه دولت سیزدهم این انتظار را در مردم به وجود آورده است که رئیس جمهوری را در کنار خود ببینند و تحقق این امر مستلزم وجود شادابی، نشاط، توانایی و انگیزه زیادی در رئیس جمهوری است. 

ویژگی بعدی «تحت تاثیر دشمن نبودن و عمل کردن برعکس خواستهای او» است. این پژوهشگر شورای نگهبان می‌گوید ما نیاز به مسئولانی داریم که در درجه نخست باور داشته باشند دشمنی وجود دارد و این دشمن در حال دشمنی است و هرچقدر که ما غفلت داشته باشیم، او در حال برنامه ریزی مستمر و دشمنی مستمر است  و وقتی این باور را داشته باشد نباید تحت تاثیر دشمن قرار گیرد و عملکرد و موضع‌گیری او به نحوی باشد که خواست دشمن را انعکاس دهد.

«رئیس جمهوری باید طعم فقر و محرومیت را چشیده باشد»؛ چرا که به گفته او کسی که از ابتدا در رفاه بوده باشد شاید چندان نتواند درک کند اقشار محروم و مستضعف دچار چه مشکلاتی هستند. او با بیان این نکات ویژگی دیگری در رئیس جمهوری را مطرح کرد: دلسوزی به حال اقشار محروم و مستضعف و تلاش مضاعف و توجه ویژه به رفع مشکلات ساختاری و زیرساختی نظیر فقر و فساد.

او اخلاص به معنای درنظر گرفتن رضایت خداوند در تمام کارها را به عنوان آخرین ویژگی رئیس جمهوری ذکر کرد و مراسم تشییع میلیونی آیت الله رئیسی را ناشی از اخلاص او در کارهایش دانست و در پایان ابراز امیدواری کرد انتخابات با مشارکت بالا برگزار شود.

پایان پیام