سرخس به دلیل همجواری با صحرای قره قوم ترکمنستان و همچنین چرای بیش از حد مراتع توسط دام‌ها و تخریب پوشش گیاهی، در بسیاری از ماه‌های سال با مشکل گردو غبار دست و پنجه نرم می‌کند.
این میهمان ناخوانده موجب شده سرخس به عنوان بحرانی‌ترین منطقه در خراسان رضوی به شمار رود که علاوه بر اینکه، این معضل همه ساله خسارت‌های زیادی به تأسیسات صنعتی و کشاورزی وارد می‌کند، زندگی هزاران نفر از اهالی منطقه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این در حالی است که با درک این بحران از سوی مسئولان، سال گذشته ستاد ملی مقابله با گرد و غبار کشور در سرخس تشکیل و تصمیماتی اتخاذ شد اما رفع این بحران نیازمند تخصیص اعتبارات ملی است.
لزوم ورود به معضل گرد و غبار سرخس در سطح ملی
برای اینکه گرد و غبار را بشناسید، بد نیست بدانید گرد و غبار، توده‌ای از ذرات جامد در مقیاس میکرون هستند که در هوا پخش می‌شود و در ابعاد زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی اثرات مخرب بسیاری به جا می‌گذارد. از این رو وقتی می‌بینیم شهرستان سرخس به عنوان یکی از کانونهای بحرانی فرسایش بادی کشور و گرد و غبار محسوب می‌شود و تحت تأثیر بادهای ۱۲۰ روزه قرار دارد باید بیش از پیش نسبت به موضوع گرد و غبار در این شهر و تبعات زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی حساس باشیم؛ زیرا گرد و خاک علاوه بر آنکه برای محیط طبیعی مشکلاتی ایجاد می‌کند برای سلامت انسان‌ها خطرناک است لذا برای مقابله با پدیده ریزگردها باید تلاش مضاعفی صورت گیرد.
سید مهدی سالم فرماندار سرخس در همین خصوص در گفت و گو با ایسنا با بیان اینکه موضوع ریزگردها دیگر شهرستانی نیست و در سطح ملی مطرح است، گفت: مسئولان در سطح ملی باید برای رفع این معضل وارد عرصه شوند.
وی رفع بحران ریزگردها و گردو غبار شهرستان سرخس را نیازمند تصویب و تخصیص ردیف بودجه ملی دانست و افزود: باید برای پدیده ریزگردهای سرخس که در واقع همه استان را درگیر می‌کند ردیف بودجه ملی در نظر گرفته شود.
فرماندار سرخس افزود: گرچه یکسری کارهایی در سطح شهرستان‌ها و استان انجام شده ولی برای اینکه ریزگردها و گرد و غبار به خوبی مدیریت شود باید دستگاه‌های ملی در کنار حضورشان، اعتبار هم تخصیص دهند.
بر اساس آنچه توسط منابع طبیعی شهرستان تاکنون اعلام شده، نهال‌کاری ۱۰۰ هکتار در محدوده روستای گنبدلی و ۱۱۰ هکتار آبیاری سنواتی و ۱۳۷ هکتار پایش مدیریت چرای دام انجام شده و پالایشگاه شهید هاشمی‌نژاد نیز خرید و استقرار ایستگاه سنجش گرد و غبار را در منطقه خانگیران انجام داده است.
سالم همچنین با بیان اینکه تاکنون بالغ‌بر ۱۰ هزار گونه گیاه کاپاریس در سطح ۳ هکتار از منطقه کشت شده است، گفت: اگر کشت آزمایشی این گیاه جواب دهد می‌تواند هم برای مردم منطقه مفید باشد و هم جلوی گرد و غبار را بگیرد.
وی از کاشت گیاه تاغ در سطح ۶۰ هکتار خبر داد و اظهار کرد: هرچند اقدامات مختلفی در سطح شهرستان انجام شده ولی نیاز داریم در سطح ملی اعتبار اختصاص یابد.
فرماندار سرخس یکی از کانون‌ها مهم گرد و غبار را صحرای قره قوم ترکمنستان دانست و گفت: ضروری است که توسط رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور و وزارت امور خارجه با مقامات کشور ترکمنستان مذاکراتی در این خصوص صورت گیرد.
وی خاطرنشان کرد: طرح مطالعاتی مدیریت مناطق بیابانی و کنترل فرسایش بادی گرد و غبار که یکی از مصوبات بوده به سرانجام رسیده و از این به بعد به دنبال تخصیص اعتبارات لازم برای کنترل وضعیت هستیم.
سرخس یکی از کانونهای مهم و بحرانی گرد و غبار
در سه چهار سال اخیر بارها اخبار وقوع ریزگردها و کاهش دید افقی در شهرستان سرخس را شنیده‌ایم این در حالی است که در مطالعات انجام شده توسط کارشناسان، بافت خاک که دارای لایه‌های مختلف است در این شهرستان تشکیل نمی‌شود و عملاً این امر موجب می‌شود با کوچک‌ترین حرکت و جابجایی، بافت خاک از بین برود و شاهد گرد و غبار و ریزگرد در سرخس باشیم.
سیدحسین حسینی‌کیا، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سرخس در گفت و گو با ایسنا با بیان اینکه خاک برای بخش کشاورزی، دامپروری و منابع طبیعی از اهمیت بسیار خاصی برخوردار است، افزود: با توجه به اینکه پایه اولیه تولید مواد اولیه غذایی از خاک هستند برای همین برای سلامت انسان بسیار حائز اهمیت است.
وی از شهرستان سرخس به عنوان یکی از کانونهای مهم و بحرانی گرد و غبار در استان و کشور نام برد و اظهار کرد: سال گذشته طرح مدیریت مقابله با بیابان‌زایی در سطح ۲۱۰ هزار هکتار اجرایی و مطالعات نیز انجام شد.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سرخس با اشاره به اینکه در راستای مقابله با بیابان‌زایی ۵ زون منطقه‌ای را برای ادارات و دستگاه‌های مختلف تعریف نمودیم، تصریح کرد: جهاد کشاورزی یکی از ادارات و سازمان‌هایی است که در مقابله با بیابان‌زایی می‌تواند کمک بسیاری داشته باشد.
وی با اعلام اینکه برای جلوگیری از فرسایش خاک بادی به خصوص فرسایش خاک و جابجایی آن برای جهاد کشاورزی برنامه‌های بسیاری تعریف شده است، بیان کرد: چون خاک شهرستان سرخس دارای بافت و ساختمان خاصی نیست و به نوعی ساختار اولیه آن به طور کامل تشکیل نشده است به همین منظور در طرح‌های مطالعاتی مبارزه با گرد و غبار برای جهاد کشاورزی برنامه ریزی‌هایی شده به خصوص اینکه از دستگاه‌های کشت‌های حفاظت شده یا دستگاه‌های کشت کارنده مستقیم کشاورزی استفاده کنند.
حسینی‌کیا گفت: این دستگاه‌ها چون خاک‌ورزی زیادی ندارد عملاً ساختمان خاک به طور کامل زیر و رو نمی‌شود و مستقیماً روی کشت محصول قبلی می‌توانند کشت داشته باشند.
وی با بیان اینکه چون در کشاورزی‌های سنتی معمولاً چند مرحله خاک‌ورزی صورت می‌گیرد این عمل در فرسایش و جابجایی خاک بسیار مؤثر است، تصریح کرد: در برنامه‌های جدیدی که برای جهاد کشاورزی برای جلوگیری از فرسایش خاک پیش‌بینی شده استفاده از کشت‌های حفاظت شده و دستگاه‌های کشت مستقیم است.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سرخس ایجاد پوشش گیاهی و احیاء مراتع را در عرصه‌های منابع طبیعی برای جلوگیری از فرسایش خاک بسیار حائز اهمیت دانست و گفت: برای ایجاد پوشش گیاهی طرح‌های مختلفی را اجرایی می‌کنیم که احیاء مراتع توسط بذرپاشی، کپه کاری و تاغ کاری به صورت نهال از آن جمله است.
وی همچنین رعایت ظرفیت دام و مرتع را بسیار مهم دانست و افزود: با توجه به مطالعات انجام شده میزان ورودی دام به نسبت وضعیت مرتع همیشه باید مدنظر قرار گیرد.
حسینی‌کیا با بیان اینکه برای جلوگیری از فرسایش خاک همیشه طرح‌های مرتع‌داری اجرایی می‌شوند، هدف منابع طبیعی را حفاظت، احیاء و نگهداری از مراتع دانست و گفت: وسعت مراتع شهرستان ۵۴۲ هزار هکتار است.
وی با اشاره به اینکه هرچند خانگیران، آبمال- چاله‌زرد و صمدآباد به عنوان سه کانون اصلی گرد و غبار شهرستان ۶۰ هزار هکتار وسعت دارد ولی مناطق مورد مطالعه حدود ۲۱۰ هزار هکتار بوده که انجام شده است، افزود: بارندگی‌های ابتدای امسال و افزایش سطح پوشش گیاهی موجب جلوگیری از حرکت گردو غبار شد.
سست بودن بافت خاک در این شهرستان موجب شده که با هرگونه حرکت و جابجایی، خاک دچار فرسایش می‌شود، البته ناگفته نماند؛ عامل اصلی ریزگردها، فرامرزی و از صحرای قره قوم ترکمنستان است. گرد و غبار حرکت شن‌های روان هستند که در شهرستان سرخس هر دو عامل گردو غبار و ریزگرد وجود دارد.
وی در خصوص اعتباراتی که سال گذشته در جلسه ستاد ملی گردوغبار در سرخس به تصویب رسید، گفت: گرچه در آن جلسات مصوبات بسیار خوبی داشتیم اما به جز اعتبارات منابع طبیعی که به شهرستان تخصیص یافت هیچ گونه اعتبار دیگری از سایر ادارات و سازمان‌ها تخصیص نیافت.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سرخس با بیان اینکه هنوز اعتباری از سایر دستگاه‌ها دریافت نکرده‌ایم، تصریح کرد: بیشترین کارهای آبخیزداری در بخش مرزداران و حوزه شورلق است. امسال دو بند گابیونی در منطقه حوزه آبخیز شورلق، در بین رشته کوه بزنگان اجرایی نمودیم و با توجه به اعتباری که داده شده یک بند گابیونی هم ترمیم شد.
اعتبارات اندک است
در راستای مقابله با بیابان‌زایی ۵ زون منطقه‌ای برای ادارات و دستگاه‌های مختلف از جمله اداره راه، راه‌آهن، جهاد کشاورزی، نفت و گاز و منابع طبیعی در شهرستان سرخس تعریف شده و بر اساس مصوبات هرکدام باید به وظایف خود عمل کنند.
محمود زنگنه، رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی در گفت و گویی با بیان اینکه بخشی از آثار گرد و غبار و طوفان شهرستان سرخس و حتی مشهد مربوط به صحرای قره قوم ترکمنستان و دریاچه آراد که خشک شده است، گفت: از محل اعتبارات ۱۴۰۱ مطالعاتی برای شهرستان سرخس انجام دادیم که اواسط سال گذشته به پایان رسید.
وی با اشاره به اینکه مطالعه تحت عنوان مدیریت مناطق بیابانی و مقابله با فرسایش بادی در سطح حدود ۲۱۰ هزار هکتار انجام شده است، افزود: منابع طبیعی پایه کار را برای تمامی دستگاه‌ها آماده نموده تا به میدان بیایند و مشارکت داشته باشند.
زنگنه با بیان اینکه در مطالعات ۵ زون دیده شده که شامل اداره راه، راه‌آهن، جهاد کشاورزی، نفت و گاز و منابع طبیعی می‌شود، اظهار کرد: گرچه طرح برای تمامی دستگاه‌ها ارسال و برای تأمین اعتبار، مکاتبات انجام شده است اما سال ۱۴۰۲_ که سال اول طرح بود _هیچ دستگاهی به جز منابع طبیعی اعتباری را تخصیص نداد.
وی با اشاره به اینکه منابع طبیعی ۷ میلیارد تومان از محل اعتبارات ملی به این پروژه اختصاص داده است، تصریح کرد: گرچه برای امسال هم مکاتباتی با دستگاه‌ها داشته‌ایم اما هنوز موفق به جذب اعتبار از دستگاه‌های بالادست نشده‌اند.
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی با بیان اینکه نیاز است اعتبارات مورد نیاز برای رفع مشکل شهرستان سرخس به موقع تخصیص یابد، گفت: برای طرح مطالعات سرخس و برای توقف روند بیابان‌زایی ۱.۸ همت اعتبار در حوزه برنامه ۵ ساله نیاز است.
وی با اشاره به اینکه گردو غبار، زیرساخت‌های شهرستان سرخس و زندگی مردم را تحت تأثیر قرار داده است، افزود: با این اعتبارات اندک، منابع طبیعی به تنهایی نمی‌تواند کار خاصی را انجام دهد، ضرورت دارد تمامی دستگاه‌ها پای‌کار باشند.
زنگنه از سرخس به عنوان بحرانی‌ترین شهرستان خراسان رضوی نام برد و خاطرنشان کرد: از یک سو سرخس در مجاورت صحرای قره قوم ترکمنستان قرار دارد و از سوی دیگر کانون بحران فرسایش بادی شهرستان موجب بروز مشکلات جدی برای مردم منطقه شده است.
سرخس یکی از مهم‌ترین شهرستان‌های متأثر از مسئله گردوغبار است و هرساله به منابع اقتصادی، اجتماعی و زیرساختی آسیب می‌رسد. می‌طلبد علاوه بر کانونهای داخلی گردوغبار در این منطقه، به منشاء خارجی هم توجه ویژه شود و برای این مسئله از روش‌های دیپلماتیک نیز استفاده شود. همچنین دستگاه‌ها در راستای جذب اعتبارات مورد نیاز تلاش‌های لازم را داشته باشند.
با توجه به اینکه معضل گرد و غبار و ریزگرد از یک مسئله منطقه‌ای خارج شده و اگر به موقع برای آن چاره‌ای اندیشیده نشود این سفیر بد یمن، مناطق دیگری از جمله کلانشهر مشهد را هم در بر خواهد گرفت؛ از این رو ضروری است که ردیف بودجه ملی برای رفع این معضل اختصاص یابد.
انتهای پیام
نظرات