«شاهین سرخ» یکی از پرندگان شکاری کشورمان است که نقش مهمی در اکوسیستم‌های طبیعی ایفا می‌کند به طوری که این پرنده با توجه به توانایی‌ بالا در شکار و تأثیر بر تعادل زیستی، از اهمیت زیادی برخوردار است.

این پرنده در مناطق وسیعی از آسیای میانه و خاورمیانه زندگی می‌کند اما در ایران حفاظت از آن که براساس آخرین برآوردها تنها ۵۰ جفت از این پرنده در کشورمان وجود دارد، تلاش‌های مستمر و همکاری‌های بین‌المللی را می‌طلبد.

کارشناسان برای حفاظت از این گونه و جلوگیری از انقراض آن که از اهمیت ویژه‌ای در حفظ تعادل اکولوژیکی برخوردار است، اقدامات حفاظتی از جمله محافظت از زیستگاه‌ها، مقابله با شکار غیرقانونی و آموزش جوامع محلی را ضروری می‌دانند.

این پرنده شکاری که اکنون جمعیت آن به‌ ویژه در مناطق کوهستانی و دشت‌های وسیع، نگرانی‌های زیادی را به همراه دارد، به دلیل ویژگی‌های خاص از جمله سرعت و دقت در شکار مورد توجه بسیاری از فرهنگ‌ها قرار دارد.

«غلامرضا کیامرزی» دامپزشک و پژوهشگر پرندگان شکاری در گفت‌وگو با ایسنا اظهار می‌کند: «شاهین پشت‌گردن‌سرخ» که با نام «شاهین سرخ» نیز شناخته می‌شود، در زبان انگلیسی، «Red Naped Shaheen» و در زبان علمی، «Falco peregrinus babylonicus» نامیده می‌شود.

وی با بیان این که پرنده شکاری مذکور از خانواده شاهین‌هاست و به ‌دلیل نقش خود در رأس هرم غذایی و اهمیت زیستی و اکولوژیکی، جایگاه ویژه‌ای در حفظ تعادل اکوسیستم دارد، تصریح می‌کند: برخی، آن را با نام «شاهین کوهی» نیز می‌شناسند و معتقدند نگاره‌ای که بر روی درفش ساسانیان وجود دارد، تصویر این پرنده است.

کیامرزی می‌گوید: این موضوع نشان‌دهنده اهمیت فرهنگی و تاریخی این گونه در ایران است.

این پژوهشگر پرندگان شکاری ادامه می‌دهد: اولین گام در مسیر حفاظت از شاهین پشت‌گردن‌سرخ، انجام طرح‌های تحقیقاتی آماری به ‌منظور برآورد دقیق جمعیت جفت‌های زادآور این پرندگان و تدوین برنامه‌های حفاظتی برای آن‌ها، لانه‌ها و جوجه‌هایشان است.

وی با بیان این که حفاظت از زیستگاه‌ها و شکارگاه‌های این پرنده برای جلوگیری از صید، زنده‌گیری و قاچاق نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، عنوان می‌کند: در آخرین رده‌بندی علمی، «شاهین سرخ» به‌عنوان یکی از زیرگونه‌های خانواده «پرگرین فالکون» (Peregrine Falcon) معرفی شده و به‌عنوان سریع‌ترین جانور کره خاکی شناخته می‌شود.

کیامرزی ضمن اشاره به ارائه این اطلاعات براساس منابع معتبر و به ‌ویژه کتاب «پرگرین فالکون در جهان» که در سال ۲۰۱۴ منتشر شده است، خاطرنشان می‌کند: زیستگاه اصلی این پرنده، کوهستان‌های صخره‌ای و دیواره‌های عمودی در نزدیکی دشت‌ها، روستاها و شهرهایی است که از جمعیت مناسبی از پرندگان طعمه برخوردارند.

این پژوهشگر پرندگان شکاری اظهار می‌کند: زیستگاه‌های شاهین سرخ اغلب در مناطق خشک و بیابانی قرار دارند، اما این پرنده در جنگل‌های تنک رشته‌کوه زاگرس نیز مشاهده می‌شود.

«مهدی زارع خورمیزی» رییس اداره محیط‌زیست شهرستان تفت در استان یزد هم با اشاره به این که جمعیت جهانی این گونه به‌طور تقریبی بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ جفت زادآور تخمین زده می‌شود، به خبرنگار ایسنا می‌گوید: در ایران و طبق بررسی‌های انجام شده در چندین استان و همچنین منابع خارجی، جمعیت شاهین سرخ زادآور حدود ۵۰ جفت برآورد شده است.

وی اظهار می‌کند: در استان یزد، به‌دلیل نبود اطلاعات آماری جامع و کامل، نیاز به اجرای طرح‌های تحقیقاتی گسترده و تدوین برنامه‌های حفاظتی در این رابطه احساس می‌شود.

زارع خورمیزی با اعلام این که بنا بر نتایج پژوهشی انجام شده در کوهستان شیرکوه یزد، حداقل دو جفت شاهین سرخ زادآور در این منطقه وجود دارد، اضافه می‌کند: طبق مطالعات دیگری که اخیراً در استان یزد انجام گرفته، حدود چهار فرد شاهین سرخ در این استان وجود دارد.

رییس محیط زیست تفت ضمن بیان این که در حال حاضر این پرنده با تهدیدات جدی مواجه است، می‌گوید: مهم‌ترین این تهدیدات شامل صید، زنده‌گیری و قاچاق پرندگان بالغ و زادآور، به‌ویژه توسط قاچاقچیان و افراد سودجو، است.

وی با بیان این که تعارض با کبوتربازان نیز از عوامل تهدیدکننده برای این گونه است، ابراز می‌کند: برخی از این افراد به‌ دلیل شکار شدن کبوترهای خانگی‌شان توسط شاهین، اقدام به مسموم کردن یا تیراندازی به این پرنده می‌کنند.

زارع خورمیزی با اشاره به این که اخیراً یک شاهین سرخ که به‌ دلیل جراحت ناشی از تیراندازی دچار آسیب جدی در بال شده بود، توسط یکی از همیاران محیط زیست تحویل این اداره شده است، عنوان می‌کند: پس از شروع اقدامات درمانی توسط یک مرکز تیمار پرندگان شکاری و دامپزشکان، این پرنده از مرگ نجات یافت اما متأسفانه به‌ دلیل شدت جراحت دیگر قادر به بازگشت به طبیعت نیست.

وی با بیان این که علاوه بر تهدیدات انسانی، تخریب زیستگاه‌ها و کاهش طعمه‌های اصلی شاهین سرخ نیز به کاهش جمعیت این گونه منجر شده است، می‌گوید: تغییرات اقلیمی، همراه با تخریب زیستگاه‌های طبیعی و کاهش تعداد پرندگان طعمه، از عوامل مهم اثرگذار بر بقای این پرنده محسوب می‌شوند.

زارع ادامه می‌دهد: به ‌دلیل کاهش شدید جمعیت، شاهین سرخ در ضمیمه شماره یک کنوانسیون منع تجارت بین‌المللی گونه‌های در معرض خطر انقراض (CITES) قرار گرفته است و به‌عنوان گونه‌ای در معرض خطر انقراض دارای ارزش حفاظتی بالا شناخته می‌شود.

وی اضافه می‌کند: بر اساس مصوبه اخیر شورای عالی محیط زیست، جریمه صید یا شکار غیرقانونی این پرنده هفت میلیارد و میلیون ۸۹۵ ریال تعیین شده است و در صورتی که پرنده شکارشده نیز ماده باشد، این جریمه سه برابر خواهد بود.

رییس محیط زیست تفت اظهار می‌کند: برای مقابله با تهدیدات زیست‌محیطی شاهین سرخ، اقداماتی نظیر افزایش حفاظت فیزیکی، آموزش جوامع محلی به‌ویژه شکارچیان و کبوتربازان، پژوهش و انجام مطالعات دقیق درباره این گونه، حفاظت از زیستگاه‌ها و مقابله با قاچاق پرندگان در دستور کار قرار دارد.

به گفته وی، در همین راستا نیز اخیراً طرحی تحقیقاتی با همکاری یک تیم متخصص کشوری و کارشناسان اداره کل حفاظت محیط زیست استان یزد با عنوان «بررسی و ارزیابی پراکنش و وضعیت زادآوری گونه‌های بالابان و شاهین پشت‌گردن‌سرخ به همراه بررسی فون پرندگان شکاری در کوهستان شیرکوه استان یزد» انجام شده و برنامه‌ریزی برای ادامه فازهای بعدی این مطالعه نیز در دستور کار قرار دارد.

زارع‌خورمیزی در پایان می‌گوید: با توجه به ارزش زیستی و اکولوژیکی «شاهین سرخ» و اهمیت آن به‌عنوان یکی از نمادهای ملی و طبیعی ایران، حفاظت از این گونه کمتر از حفاظت از یوز ایرانی اهمیت ندارد و نیازمند عزم ملی و تلاش هماهنگ در سطح کشور است.

انتهای پیام