به گزارش ایسنا، دکتر راضیه لک امروز در کارگاه آموزشی ساحلی و بازسازی مخاطرات ساحلی، گفت: برخی از مخاطرات ساحلی طبیعی است و ما نقشی در ایجاد آن نداریم، ولی این مساله مهم است که ما چقدر با آن سازگار باشیم و مساله‌ای است که هنر مدیریت را می‌طلبد. این مخاطرات طبیعی شامل مواردی نظیر سیلاب، سونامی، بالا و پایین رفتن سطح آب دریا بر اثر تغییر اقلیم، فرسایش و رسوبگذاری در نواحی ساحلی و طوفان‌های استوایی می‌شود.

وی بخش دیگری از مخاطرات ساحلی را انسان‌ساز دانست که انسانها در بروز آن تاثیرگذارند و اظهار کرد: این مخاطرات شامل ساخت و سازهایی است که در سواحل با هدف توسعه بنادر صورت می‌گیرد. آلودگی‌های ساحلی به دلیل توسعه صنعتی و دریایی و فعالیت‌های نفتی از دیگر مخاطرات انسان‌ساز محسوب می‌شوند.

لک با اشاره به مخاطره سیلاب، یادآور شد: سیلاب یکی از مخاطرات در دنیا است که همه متخصصان به آن توجه دارند و در کشور باید به آن توجه کنیم؛ چون همواره ما در کشور شاهد خسارات سیلاب بوده‌ایم. سیلاب اولین مخاطره به لحاظ میزان خسارات و سومین مخاطرات به دلیل کشتار است.

دانشیار پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی با اشاره به برخی از خسارات ایجاد شده بوسیله سیلاب در ایران و در دنیا، خاطر نشان کرد: از این رو کشورهای توسعه یافته و غیر توسعه یافته درگیر این مخاطره هستند. اصولا سیلاب‌ها در مناطق ساحلی حادث می‌شوند، چرا که وقتی آب رودخانه‌ها به نواحلی ساحلی می‌رسند، به دلیل شیب کم ناحیه ساحلی، کم انرژی می‌شوند و به راحتی نمی‌توانند آورده خود را از تخریب بالادست به دریا برسانند و بیشترین تخریب را در نواحی ساحلی ایجاد می کنند.

لک به سیلاب‌های سال ۱۳۹۸ در خوزستان، شیراز، آق قلا و گلستان اشاره کرد و ادامه داد: در آن زمان دولت کارگروه سیلاب را تشکیل داد و ما در آن زمان یکسری پروتکل‌هایی را تهیه و به کلیه ارگان‌های مرتبط با سیلاب ارسال کردیم و ۶ ماه کار فشرده در زمینه نقش مدیریت در کنترل و کاهش مخاطرات ناشی از سیلاب داشتیم، چون کشور از سیلاب‌های سال ۹۸ بسیار متاثر شد.

وی تاکید کرد: در دنیا در زمینه سیلاب به این نتیجه رسیده‌اند که در مناطق حاشیه رودخانه‌ها و مناطق ساحلی که انرژی کم است، حاشیه امنی ایجاد می‌کنند و حریم رودخانه‌ها را حفظ می‌کنند و در این حریم ساخت و ساز صورت نمی‌گیرد، ولی در کشور حتی اخیرا مشکلاتی را در زمینه ساخت و ساز در حریم رودخانه‌ها شاهدیم.

دانشیار پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین‌شناسی با بیان اینکه در کشورهای توسعه یافته در ارتفاعات نواحی ساحلی اقدام به ساخت و ساز می‌شود، اضافه کرد: در کشورهای توسعه یافته سیستم‌هایی را برای زیر ساختمان‌های در معرض سیلاب‌ها طراحی کرده‌اند تا در زمان سیل، آب را به سمت پایین دست هدایت می‌کند و این امر هم مساله آبخوان‌داری را مدیریت می‌کند و هم مخاطرات سیل را کاهش خواهد داد.

وی تاکید کرد: آنچه که امروز سازمان زمین‌شناسی بر روی آن تاکید دارد، این است که اجازه ندهیم آبی که از طریق سیلاب ایجاد می‌شود، هرز برود و پیشنهادات جدیدی در این زمینه ارائه شده است.

مخاطره سونامی

وی با اشاره به مخاطره سونامی در مناطق ساحلی، خاطر نشان کرد: سونامی بزرگترین مخاطره مناطق ساحلی است که نسل ما هنوز با آن مواجه نشده است. سونامی تخریب بسیار وسیعی را ایجاد می‌کند.

لک، سونامی را مرتبط با فعالیت‌های زلزله در کف آب دانست و خاطر نشان کرد: زمانی که در بستر دریا زلزله‌ای رخ می‌دهد و اختلالاتی در ارتفاع کف دریا ایجاد می‌شود، موج بلندی را ایجاد می‌کند که این موج به مرور که به سمت ساحل حرکت می‌کند، به طور ناگهانی، موج بلندی را به سمت ساحل هدایت می‌کند.

این محقق حوزه علوم زمین با بیان اینکه در مکران کانون‌های زلزله زیادی وجود دارد، از این رو پتانسیل وقوع سونامی را دارد، یادآور شد: در سال‌های گذشته پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی دوره آموزشی را با همکاری IOC  برگزار کرد و با حضور محققان خارجی در سواحل جاسک آثار سونامی‌های قدیمی را مشاهده کردیم و علاوه بر آن دوره‌های آموزشی درباره مدل‌سازی سونامی از سوی این پژوهشگاه برگزار شد و برای برخی از مناطق دریای عمان مدل‌سازی سونامی را اجرایی کردند تا مشخص شود که در صورت بروز زلزله‌ای به بزرگای ۸ در دریای عمان چه قسمتی از سواحل ما به زیر آب خواهد رفت.

لک گفت: شاهد هستیم که میزان کشته‌های ناشی از بروز سونامی در مناطق ساحلی دنیا زیاد است و کشورهایی مانند اندونزی، ژاپن، فیلیپین، هند، ایتالیا و لیسبون بعد از زلزله ۱۷۵۵ که حتی تعداد کشته‌های آن مشخص نیست و کشورهای امریکای لاتین سونامی را تجربه کرده‌اند. از این رو پدیده سونامی موضوع بسیار مهمی است.

مخاطره طوفان گونو

وی Storm Surge را از دیگر مخاطرات مناطق ساحلی نام برد و خاطر نشان کرد: طوفان گونو در سال ۱۳۸۵ خسارات زیادی را در منطقه مکران ایجاد کرد و بسیاری از زیر ساخت‌ها را نابود کرد و این طوفان به سرعت به ایران رسید و انتظار می‌رفت که این طوفان با شدت بیشتری به ایران برسد، ولی در لحظه آخر مقداری تغییر مسیر داد و این طوفان با شدت کمتری به ایران رسید و بخش کمی از سواحل دریای عمان و خلیج فارس را تحت تاثیر قرار داد.

وی افزود: ما شواهد تاریخی بسیار زیادی در اختیار داریم که طوفان بزرگی رخ داده و شاید شاهدی از وقوع طوفان نوح باشد. ما در دو مغزه‌ای که در بندر عباس و بوشهر دریافت کردیم، مشاهده کردیم که در هر دو مغزه دو قطعه بزرگ آواری در رسوبات داریم و این دو قطعه را سن‌سنجی کردیم و نتایج سن‌سنجی نشان داد که سن‌سنجی معکوس داریم، به این معنا که در ۶۹۰۰ سال قبل اتفاق عظیمی رخ داده که رسوبات ۷۸۰۰ ساله پیش را با خود آورده است و موجب شده تا رسوبات ۷۸۰۰ ساله در رو و رسوبات ۶۹۰۰ ساله در زیر قرار گیرند.

لک، یکی از شواهد تشخیص سونامی‌های قدیمی را سن‌سنجی عنوان کرد و افزود: سونامی‌ها آن چنان آشوب در بستر دریا ایجاد می‌کنند که رسوبات را جا به جا می‌کنند و ما این شواهد را در خلیح فارس مشاهده کردیم.

مخاطره Sea Level fluctuation

وی Sea Level fluctuation و Sea Level Rise را دو مخاطره مهم در سواحل جنوبی کشور دانست و ادامه داد: بر اثر تغییر اقلیم، حتما سطح آب در دریای جنوب بالا خواهد بود و در جاهای کم ارتفاع مانند سمت جنوب غرب خلیج فارس مانند خور موسی تحت تاثیر قرار می‌گیرند، چون توپوگرافی این مناطق بسیار فلت است.

لک اضافه کرد: از سال ۱۳۸۰ در دفتر زمین‌شناسی دریایی سازمان زمین‌شناسی با داده‌های ماهواره‌ای، مدل‌هایی را ایجاد کردیم تا مشخص کنیم که سطح آب دریا به چه میزان بوده و اکنون می‌بینیم که بخش شمال شرق دریای کاسپین متاثر از تغییرات سطح آب قرار گرفته است. بر این اساس ما نقشه‌ای را بر اساس نقشه‌های توپوگرافی برای کل استان مازندران تهیه کردیم و مشخص کردیم اگر سطح آب دریای خزر به منهای ۲۴ تا منهای ۲۵ برسد، کدام بخش از کاسپین به زیر آب می‌رود، ولی برای پایین رفتن سطح آب دریا تنها داده‌های ماهواره‌ای را در اختیار داشتیم.

دانشیار پژوهشکده علوم زمین افزود: روند پایین رفتن سطح آب دریای کاسپین را شاهدیم و ممکن است در هر زمانی کاهش و یا روند افزایشی داشته باشد، ولی پیش‌بینی‌هایی برای کاسپین شده که هر دو حالت روند کاهشی و افزایشی را نشان می‌دهد. اما در حال حاضر بزرگترین مشکل ما پایین رفتن سطح آب کاسپین و جنوب غرب خلیج گرگان و تالاب انزلی است. تصاویر خلیج گرگان بسیار ناامیدکننده است و محدوده‌ای که باید آب داشته باشد، خارج از آب قرار گرفته و مشکلات جدیدی را ایجاد کرده است.

وی تغییر اقلیم را مساله‌ای ندانست که آن را به شوخی گرفت و گفت: متاسفانه شاهدیم که رئیس جمهور امریکا در اولین سخنرانی خود این موضوعات را رد کرد و کمک‌های جهانی خود را برای مقابله با تغییر اقلیم و استفاده از انرژی‌های پاک و خودروهای برقی زیر پا گذاشت و اگر تاکنون در این زمینه اقداماتی در حال انجام بود، این اقدامات متوقف خواهد شد و مجددا همه کشورها به سمت انرژی‌هایی که پاک نیستند، پیش می‌روند.

لک، نمونه اثرات تغییر اقلیم را دریاچه ارومیه ذکر و خاطر نشان کرد: یکی از اقداماتی که سازمان زمین‌شناسی و پژوهشکده علوم زمین در این زمینه انجام داد، این بود که کلیه داده‌های حاصل از مطالعات انجام شده درباره تغییر اقلیم و اثرات آن بر تالاب ها و دریاچه‌ها را استخراج کردیم و ورک شیت‌هایی را تهیه و لینک این مقالات را بارگذاری کردیم.

این محقق گفت: در این بررسی اولویت‌بندی کردیم که کدام مناطق نیاز به مطالعات تغییر اقلیم دیرینه در اولویت قرار دارند. تغییر دیرینه اقلیم از گذشته با حضور محققان خارجی در کشور انجام می‌شد.

برنامه‌های سازمان زمین‌شناسی برای مطالعات دریایی

وی اظهار کرد: مطالعاتی در چندین لایه رسوب‌شناسی، ژئوشیمی رسوبی، ژئوفیزیک ساحلی و دریایی و ژئوفیزیک آب و ژئوموفولوژی سواحل و دیرینه اقلیم در دستور کار محققان سازمان زمین‌شناسی قرار دارد و برنامه سه ساله که دفتر زمین‌شناسی این سازمان اجرایی کرده، در حوزه دریای کاسپین است و قرار است در طی آن نقشه‌های یک پنجاه هزارم در چندین لایه تولید شود.

لک یادآور شد: داده‌های این مطالعات، داده‌های پایه‌ای است که برای همگان قابل دسترس است و تاکید رئیس سازمان زمین‌شناسی این است که این داده‌ها در اختیار همگان قرار گیرد.

دانشیار دانشکده علوم زمین‌شناسی با بیان اینکه از سال ۲۰۰۷ مطالعات ژئومورفولوژی و غیره انجام شد، گفت: تهیه نقشه‌های ژئومورفولوژیکی ساحلی در مقیاس ۱:۲۵۰۰۰ امکان بررسی دقیق ویژگی‌های فرسایشی، رسوب‌گذاری و تحولات خط و پهنه ساحلی را فراهم می‌آورد. این نقشه‌ها، علاوه بر اطلاعات ژئومورفولوژیکی، شامل داده‌های زمین‌شناختی، اقلیمی و زیست‌محیطی نیز هستند و می‌توانند در برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ای، مدیریت سواحل، پیش‌بینی مخاطرات و طراحی پروژه‌های مهندسی ساحلی مورد استفاده قرار گیرند.

وی تهیه نقشه‌های ژئوتوریسم را از برنامه‌های جدید سازمان زمین‌شناسی نام برد و یادآور شد: برای جزایر ایران این سازمان نقشه‌های زمین‌شناسی یک پنجاه هزارم را تهیه می‌کند و کاری را با همکاری آکادمی علوم چین در خصوص OBSهای دریایی داشتیم و طی آن لرزه‌نگارهایی در بستر دریا نصب شد. دستگاه‌های OBSهایی در پژوهشکده علوم زمین هست و محققان می‌توانند از آنها بهره‌برداری کنند.

آلودگی‌های دریایی

دانشیار پژوهشکده علوم زمین با بیان اینکه مساله آلودگی‌های دریایی به یک مساله اصلی تبدیل شده است، گفت: فاجعه‌هایی در زمینه آلودگی‌های دریایی به ویژه آلودگی‌های پلاستیکی و میکروپلاستیکی وجود دارد و آلودگی شماره یک دنیا آلودگی‌های پلاستیک و میکروپلاستیک است و کشورها دیگر قادر نیستند این آلودگی‌ها را حذف کنند و تنها بر روی فرهنگ‌سازی برای کاهش بار این آلودگی‌ها فعال شده‌اند تا جلوی بیشتر آلودگی‌های پلاستیکی را در محیط های دریایی بگیرند.

وی آلودگی‌های Nutrent ها را از دیگر چالش‌های محیط های دریایی دانست که با منشأ کودها ایجاد می‌شوند و افزود: این آلودگی ناشی از فعالیت‌های کشاورزی است و مخصوصا در شمال ایران این آلودگی مهم است و به دلیل توسعه صنعتی ایجاد می‌شود. علاوه بر آنها آلودگی‌های صوتی و صنعتی هم داریم که همگی آنها موجب شده تا شهرهای ساحلی ما را تحت تاثیر قرار دهند.

لک، آلودگی‌های فلزات سنگین را از دیگر آلودگی‌های دریایی دانست که مطالعات آن در سازمان زمین‌شناسی اجرایی شده است و افزود: یکی از موضوعات ساحلی، ساخت و توسعه اسکله‌های ساحلی است که کشور امارات پا را فراتر گذاشته و اسکله‌هایی را در جنوب خلیج فارس توسعه داده است که گزارش آن را ۱۵ سال قبل به شورای عالی امنیت ملی ارسال کردم تا جلوی این کار گرفته شود و یا مذاکراتی صورت گیرد و این گزارش به سازمان محیط زیست نیز ارجاع شد.

وی با بیان اینکه این گزارش به جایی نرسید، خاطر نشان کرد: مجددا اعلام می‌کنم که ساخت جزایر مصنوعی امارات موجب می‌شود که رسوبات کربتاته جدیدی ایجاد شود و در سیستم‌های جریانات آبی خلیج فارس مؤثر است.

این محقق با بیان اینکه تنها خارجی‌ها نیستند که به اکوسیستم خلیج فارس آسیب وارد می‌کنند، اظهار کرد: ایران نیز با ساخت پل خلیج فارس بین قشم و لافت در این حوزه وارد شده و باید پرسیده شود که آیا ساخت این پل ضرورت دارد؟ بخش‌هایی از این پل قرار است در دریا نصب شود و این در حالی است که در این منطقه جریان‌های دریایی بسیار شدید است و بر اثر جزر و مد آبی که از تنگه خوران به سمت جنگل‌های حرا می‌رود، کلیه این آب خارج می‌شود و به سمت دریا می‌رود و اجازه نمی‌دهد رسوبگذاری در این جنگل‌ها صورت گیرد.

انتهای پیام