دکتر «عباس امام»، نویسنده، مترجم و خوزستان‌پژوه، در طی یادداشتی که در اختیار ایسنا گذاشته است، فتح بابی در قدرشناسی از استاد محمد جواهرکلام کرده است.

یادداشت عباس امام درباره محمد جواهرکلام بدین شرح است:

«از حدود یک صدسال پیش که باد خوش یمن و پربرکت تجدد بر ایران و خوزستان ما نیز وزیدن گرفت، منطقه عمومی شادگان هم از این تحول مثبت و بی‌سابقه بهره‌ها گرفت؛ از رونق اقتصاد کشاورزی/ماهیگیری‌ـ‌ محور آن گرفته تا تحولات حوزه آموزش عمومی و سوادآموزی، توسعه شهری و روستایی، ارتقای سطح امنیت و سطح بهداشت همگانی، پیدایش و گسترش هنرها و ورزش‌های نوین تا توجه روزافزون به جاذبه‌های گردشگری آن دیار که زیستگاه مردمانی است شریف، زحمتکش، نامبردار به تدین، هنردوست (و به‌ویژه شیفته گونه‌ای شعر عربی به نام ابوذیه) و تلاشگر در دیگر عرصه‌های حیات اجتماعی پویا و زایا.

در روند همین تحول از یک جامعه عشیره‌ای بسته به یک جامعه شهری نوین بوده است که طی یک صد سال گذشته، صدها شادگانی یا شادگانی‌ـ‌تبار زن و مرد تحصیلکرده دانشگاهی، پزشک، مهندس، آموزگار و دبیر،هنرمند (در زمینه‌های گوناگون)، ورزشکار(در عرصه‌های مختلف و در سطوح مختلف محلی، استانی و کشوری)، مدیران اداری، رسانه‌کاران، فرماندهان نظامی و انتظامی و غیره از این دیار برخاسته و به جامعه بزرگ خوزستان و ایران معرفی شده‌اند. اما وقتی من تصمیم گرفتم برای نوشتن این مختصر درباره یک شخصیت فرهنگی شادگانی معاصر (جناب آقای محمد جواهرکلام) از منابع اینترنتی نیز درباره «کلیت نیروی انسانی ماهر این شهر»، «نخبگان شادگان» یا «مشاهیر فرهنگی ـ هنری ـ علمی ـ ورزشی شادگان» اطلاعاتی تکمیلی به دست آورم، دیدم تقریبا تمام سایت‌های رسمی و غیررسمی ذیربط هویت فرهنگی شادگان معاصر را فقط و فقط محدود و منحصر به یکی دو شاعر محلی کرده‌اند؛ گویی در این شهر و دیار هیچ قشر خدوم دیگری برای آن دیار افتخارآفرینی نکرده است!

 البته برای شخص اینجانب که پیش از این نیز درباره کاستی‌های معرفی چهره‌های برجسته عرب هم‌وطن/هم‌استانی خوزستان مطالبی نگاشته‌ام (امام، ۱۳۹۴الف؛ امام، ۱۳۹۴ب) این نکته متاسفانه کشف چندان غریبی نبود؛ هرچند امید است با دقت و وسعت نظر صاحب‌نظران شهر و استان این نقیصه برطرف شود. من، شخصا می‌توانم نام حداقل ۲۰۰ زن و مرد شادگانی/شادگانی‌ـتبار شناخته شده درسطح شهر، استان و کشور را نام ببرم که در آموزش و پرورش، آموزش عالی، تجارت، هنرهای گوناگون، رشته‌های ورزشی مختلف، صنعت، کشاورزی، دفاع مقدس، فعالیت‌های قرآنی و غیره باعث ذکر جمیل نام شادگان شده‌اند.

باری، یکی از فرزندان فرهیخته شادگان جناب آقای محمد جواهرکلام (زاده ۱۳۳۰ شادگان) است. جواهرکلام برخاسته از خاندانی است که به فرهنگ‌دوستی و ادب‌پروری شناخته شده هستند. وی دانش‌آموخته رشته علوم سیاسی از دانشگاه تهران است(دوران تحصیل ۱۳۴۹-۱۳۵۳) و در روابط فردی و اجتماعی بسیار فروتن. می‌دانم که حدود نیم قرن است در تهران می‌زید،اما با این همه همواره دل در گرو خوزستان و شادگان و همتباران (عرب) خوزستانی خود داشته و دارد و به همین دلیل انتشارات خود را که بیش از ۲۰ سال است در تهران بنیانگذاری کرده «نشر شادگان» نام نهاده است. «نشر شادگان» جواهرکلام تاکنون ده‌ها کتاب در زمینه‌های علوم انسانی، علوم اجتماعی، تاریخ، ادبیات، فرهنگ عامه و غیره چاپ و منتشر کرده است. یکی از محورهای عمده آثار منتشره «نشر شادگان» آثاری هستند که به نوعی به تاریخ، هنر، و فرهنگ استان خوزستان و یا قوم گرامی عرب خوزستان ارتباط دارند (نگاه کنید به «آثار نشر شادگان» در فضای مجازی). به همت و سرمایه‌گذاری «نشر شادگان» استاد جواهرکلام در دهه ۱۳۸۰ بود که سه شماره ارزشمند گاهنامه «کتاب خوزستان» (وابسته به بنیاد خوزستان‌شناسی) منتشر شد و سکویی شد برای عرضه و نشر چندین مقاله از کوشش‌گران عرصه خوزستان‌پژوهیآن هم در شرایطی که سازمان‌ها و نهادهای رسمی عریض و طویل مسوول پیگیری این گونه امور نه رغبتی و نه نیروی انسانی صاحب صلاحیتی برای انجام این امور نداشتند و ندارند. در سه شماره گاهنامه پربار «کتاب خوزستان» (به کوشش دکتر محمد قنواتی و دکتر محمد کیانوش‌راد) بود که پژوهشگران خوزستانی مانند فتح‌الله بی‌نیاز، محمد جعفری (قنواتی)، اردشیر صالح‌پور، عبدالنبی قیم، سریا داوودی‌حموله، محمود سجادی، عدنان غریفی، مسعود فروزنده، محمد ایوبی، ابراهیم دمشناس و دیگران آثار قلمی خود را در نشریه‌ای وزین به دوستداران تمدن، فرهنگ و هنر و زبان‌های خوزستانی عرضه کردند. استاد جواهرکلام با نشریات کشوری نیز در ارتباط با مسایل فلسطین، اعراب، خاورمیانه و ادبیات و تاریخ و فرهنگ این مناطق همکاری داشته و دارند.

 می‌توان گفت جواهرکلام حتی بار کم‌کاری بخش‌های دانشگاهی ذیربط استان را نیز بردوش کشیده است و از این نظر شایسته ارج‌گزاری و شناساندن هر چه بیشتر به جامعه. همچنین جواهرکلام خود هم مولف است و هم مترجم مقالات و کتاب‌های بسیاری از دو زبان انگلیسی و عربی. عناوین برخی آثار تالیفی/ترجمه‌ای جواهر کلام به شرح زیر است:

جهان عرب

زندگی سیاسی ناصر  (چ اول، ویس،  ۱۳۶۸).

تاریخ نوین فلسطین (چ اول ۱۳۶۹، چ دوم، ۱۳۷۶ امیر کبیر). 

جامعه آمریکا

منتقدان جامعه (اندیشه اجتماعی رادیکال در آمریکای شمالی) (چاپ اول، انتشارات سفیر،  ۱۳۶۹ چاپ ۲، مهر ویستا،  ۱۳۹۰)

ادبیات معاصر عرب

نگاهی به داستان معاصر عرب (ناشر مؤلف، ۱۳۷۲).

موعظه شیطان (نجیب محفوظ) نشر شادگان، ۱۳۷۹.

ملکوت در غبار، گفتگو با آدونیس (نام دیگرش: کودکی، شعر، تبعید) –  چ اول مروارید،  چاپ دوم ۱۳۹۳. 

رمان عرب؛ درآمدی تاریخی و انتقادی.  راجر آلن، نشر شادگان، ۱۳۹۷.

شعر و شاعران عرب (مجموعه مقالات). انتشارات روزآمد،  ۱۳۹۹.

خوزستان‌شناسی

فرهنگ ضرب‌المثل‌های مردم عرب خوزستان  (با وهاب خانچی) (چاپ اول نشر شادگان، ۱۳۷۵ ، چاپ سوم،  ۱۴۰۱).

تاریخ خوزستان ۱۸۷۸- ۱۹۲۵ ، مصطفی انصاری (چاپ اول  ۱۳۷۷، چاپ چهارم، ۱۴۰۱، نشر شادگان)

تاریخ خوزستان ۱۶۰۴- ۱۹۰۵، جان گوردون لاریمر (چاپ اول کویر، ۱۳۹۰، دوم، نشر شادگان،  ۱۳۹۹).

عرب‌های هور، ویلفرد تسایجر، با همکاری عبدالحسین جواهری (چاپ ۳، نشر شادگان، ۱۳۹۹).

پهلوی اول و مساله عشایر ۱۲۹۸-۱۳۰۴. رساله دکتری جواد کاراندیش – نشر علم، ۱۳۹۸

بلوچستان و تاریخ مکران ایران ۱۶۰۰ تا ۱۹۰۵. جان گوردون لاریمر . آبی پارسی پل فیروزه ۱۴۰۰

اعاده اعتبار به اندیشه دینی. گفتگوی هاشم صالح با محمد ارکون، نگاه معاصر،  ۱۳۸۹. 

اندیشه و تکفیر، گفتگوی کمال الریاحی با نصر حامد ابوزید.  نگاه معاصر،۱۳۹۴

اندیشیدنی و نااندیشیدنی  در اسلام معاصر. چهار مصاحبه با محمد ارکون. چاپ ۳ نشر شادگان، ۱۳۹۷.

جواهرکلام که به سه زبان عربی (زبان مادری خود)، فارسی و انگلیسی تسلط دارد نشان داده که فقط مترجم محض نیست بلکه با توجه به اشرافی که به منابع مربوطه دارد در آثاری که ترجمه کرده با نوشتن مقدمه مترجم و یا افزودن پانوشت‌های توضیحی برخی اشتباهات مولفان یا اختلاف دیدگاه خود با آنان را نیز به خوانندگان منتقل می‌کند. جواهرکلام در این موارد بسیار دقیق است و این از دیگر محاسن کار وی است. ایشان از همین منظر دقت نظر و حساسیت به رعایت اصول پژوهشگری سامانمند است که به جوانان عرب همتبار خود در خوزستان توصیه می کند تا «جنبشی علمی برای شناخت صحیح تاریخ نوین این منطقه به وجود آورند؛ جنبشی که گفتگو، برخورد اندیشه و استناد به دفتر و قلم اجزائ لاینفک آن باشد» (جواهرکلام،۱۳۷۷، ص. ۱۴). در هر حال،کارنامه پربار استاد محمد جواهرکلام نشان می‌دهد که ایشان در زمینه خوزستان‌پژوهی جایگاهی ستودنی دارند و بر نهادهای فرهنگی استان است تا در قالب برگزاری نشستی فرهنگی از خدمات فرهنگی ارزشمند و ماندگار استاد محمد جواهرکلام  سپاسگزاری کنند. برای این فرهیخته شادگانی ارجمند آرزوی تندرستی، سربلندی و تداوم کار در راه طی شده را دارم.

منابع

امام، عباس (۱۳۹۴ الف). پژوهشگران فرهنگ قوم عرب خوزستان. سخنرانی در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید چمران اهواز(۲۱/۲/۱۳۹۴). سایت خبرگزاری ایسنا خوزستان (۲۱/۲/۱۳۹۴)؛ همچنین، سایت دوزبانه بروال (۲۲/۲/۱۳۹۴)؛ و نیز کتاب «از خوزستان و خوزستانی‌ها» (عباس امام/ ۱۳۹۶،اهواز: انتشارات معتبر،صص ۱۵۷- ۱۷۰).

امام، عباس (۱۳۹۴ب).نقدی بر نمایشگاه اهواز در گذرتاریخ اسلامی. سایت دوزبانه عربی ـ‌ فارسی بروال (۱۹/۷/۱۳۹۴).  همچنین، کتاب  «از خوزستان و خوزستانی ها» (عباس امام/۱۳۹۶،اهواز:انتشارات معتبر، صص. ۲۰۷-۲۱۳).

جواهرکلام،  محمد، مترجم [(۱۳۷۷).] نویسنده،مصطفی انصاری، تاریخ خوزستان ۱۸۷۸/۱۹۲۵:  دوره خاندان کعب و شیخ خزعل. تهران: نشر شادگان.»

انتهای پیام