امروزه تولید محصولات کشاورزی در جهان برای تامین غذا نسبت به گذشته پر اهمیت‌تر شده است و افزایش جمعیت و نیاز روزافزون به مواد غذایی در کنار ریسک بالای فعالیت‌های کشاورزی، مسائلی مهمی هستند که بایستی روش‌های نوین و موثری را جهت یافتن راه‌حل‌های مطلوب برای آنها جستجو کرد.
البته در این میان ایجاد گلخانه برای تولید محصولات کشاورزی به دلایل متعددی مانند امکان کنترل عوامل اقلیمی، کاهش اثرات سوء پدیده‌های اقلیمی، استفاده موثرتر از منابع آب و خاک، امکان کاربرد مناسب‌تر سایر نهاده‌ها اعم از انرژی، کود، سم، بذر و غیره، و امکان تولید در خارج از فصل، جایگاه ویژه‌ای به این نوع از تولید داده است.
این روش کشت به عنوان یک روش تولید متفاوت با بهره‌وری زیاد طی سال‌های اخیر به ویژه در مناطق کم آبی مانند کشورمان، مورد توجه جدی قرار گرفته و در حال توسعه روزافزون است.
کشور ایران از نظر جغرافیایی در اقلیمی خشک و کم آب واقع شده لذا ناگزیر باید تولید محصولات کشاورزی را با شرایط اقلیمی موجود کشور و تغییرات جهانی اقلیم، منطبق و سازگار کرد.
تامین امنیت غذایی؛ چالش آینده نه چندان دور کشور
از طرفی، بدون تردید تامین امنیت غذایی کشور با روند موجود بهره‌برداری از منابع آب و خاک کشاورزی، در آینده‌ای نه چندان دور به عنوان چالش اصلی کشور مطرح خواهد شد لذا تغییر رویکردها و سیاست‌ها به سمت توسعه تولیدات کشاورزی در محیط‌های کنترل شده به منظور افزایش بهره‌وری از منابع تولید و حفظ ذخایر موجود، اجتناب ناپذیر است.
عباس حاجی‌حسینی رئیس سازمان جهادکشاورزی استان یزد در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن تایید این مطلب، توسعه هدفمند کشت‌های گلخانه‌ای را مستلزم برنامه‌ریزی صحیح و تامین تمامی زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مورد نیاز می‌داند و تصریح می‌کند: تامین عوامل تولیدات گلخانه‌ای اعم از بذور و نهاده‌های تکثیری، سازه‌ها و تجهیزات مناسب، نیروی کار ماهر، ارتقاء دانش فنی بهره‌برداران با بهره‌مندی از ظرفیت متخصصین و تولیدکنندگان خبره، به روزرسانی دانش فنی و کاربرد فناوری‌های نوین، تنوع بخشی به تولید و فراورده‌های گلخانه‌ای، توسعه صادرات و نظایر آن، در این رابطه بسیار حائز اهمیت است.
وی در ادامه می‌گوید: هرچند افزایش تولید و ارتقاء بهروری آب و سایر منابع از جمله اهداف اصلی توسعه گلخانه‌ها در کشورمان تلقی می‌شود ولی نگرش اقتصادی تولید محصولات گلخانه‌ای با هدف ارزآوری نیز از دیگراهداف توسعه این بخش است به طوری که پیش بینی می‌شود تا سال ۱۴۱۰ این بخش، بین ۱۰ تا ۱۴ میلیارد دلار ارزآوری به همراه داشته باشد.
ارزآوری ۱۴ میلیارد دلاری محصولات گلخانه‌ای تا ۱۴۱۰
حاجی حسینی یکی از اهداف طرح توسعه گلخانه‌ها در کشور را توسعه سطح گلخانه‌ها و تولید ۲۱ میلیون تن محصولات گلخانه‌ای طی برنامه‌ای ۱۰ ساله می‌خواند و اظهار می‌کند: این در حالیست که توسعه گلخانه‌ها در کشورمان با چالش‌هایی در خصوص فناوری‌های روز دنیا، تامین نهاده‌های مصرفی به ویژه آب پایدار و تجهیزات مورد نیاز مواجه است.
وی می‌گوید: تولید محصولات گلخانه‌ای طی دهه‌های اخیر به دلیل استفاده بهتر از آب در مناطقی مانند استان یزد که دارای بحران آب هستند و حتی به جهت استفاده صحیح و علمی از نهاده‌های دیگری که در امر تولید دخیل هستند، مورد اهتمام قرار گرفته است.
کاهش برداشت آب‌های زیرزمینی با توسعه گلخانه‌ها
به گفته رئیس جهادکشاورزی استان، این مهم در استان یزد در قالب برنامه‌های بلند مدت و با برنامه حذف محصولات کشت شده در فضای باز و تبدیل اراضی زراعی به گلخانه صورت پذیرفته و خوشبختانه در این مدت نه تنها برداشت آب از منابع زیرزمینی افزایش نیافته بلکه با مصرف کمتر آب در گلخانه‌ها، به ازای تولید هر کیلوگرم سبزی و صیفی، میزان آب کمتری مصرف می‌شود.
وی با بیان این که توسعه کشت‌های گلخانه‌ای در استان یزد از سال ۱۳۷۹ با سطحی معادل چهار هزار مترمربع آغاز شد ولی به طرز چشمگیری در طول ۲۳ سال به ۲۱۱۶ هکتار توسعه یافت، یادآور می‌شود: البته با توجه به این که در کنار توسعه گلخانه‌ها، به تکمیل بخشی از زنجیره تولید در استان نیز توجه شده، توسعه گلخانه‌ها در استان دارای ارزش اقتصادی و مقرون به صرفه گردیده است.
یزد دومین تولیدکننده محصولات گلخانه‌ای کشور
حاجی‌حسینی در ادامه خاطرنشان می‌کند: براساس آخرین آمارهای مربوط به سال زراعی ۱۴۰۳، مجموع سطوح گلخانه‌ای استان بالغ بر دو هزار و ۱۱۶ هکتار شامل گلخانه‌های سبزی و صیفی، گل وگیاهان زینتی، گلخانه‌های تولید نشاء و سایر محصولات گلخانه‌ای است که شهرستان یزد با ۵۱ درصد از این سطح، رتبه‌ی اول و شهرستان‌های اشکذر و مهریز به ترتیب با ۳۰ و ۶.۳ درصد از سطح، در رتبه‌های دوم و سوم در استان قرار دارند.
وی با تاکید بر این موضوع که استان یزد از نظر سطح زیرکشت مقام چهارم و به لحاظ میزان تولید محصولات گلخانه‌ای مقام دوم کشور را در این بخش داراست، عنوان می‌کند: برخلاف برخی ادعاهای کذبی که گاهاً در شبکه‌های مجازی بر علیه استان یزد می‌شود، ۲۶ میلیون مترمکعب آب مصرفی سالانه‌ی گلخانه‌های استان نه از آب انتقالی بلکه از محل دو هزار و ۶۰۱ حلقه چاه کشاورزی و قنات استان با کیفیت‌های مختلف و عمدتاً غیرقابل شرب تامین می‌شود.
به گفته‌ی این مسئول، در بین محصولات تولید شده در گلخانه‌های استان طی سال زراعی ۱۴۰۳، خیار گلخانه ای با سطح حدود ۷۷۹ هکتار معادل ۳۵ درصد و گوجه فرنگی گلخانه‌ای با سطح ۱۱۱۵ هکتار برابر با ۵۰ درصد، بیشترین سطح محصولات گلخانه‌ای استان را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین به لحاظ تولید در همین مدت نیز خیار گلخانه‌ای با تولید ۲۰۰ هزار و ۵۱۵ تن، ۳۴ درصد و گوجه فرنگی گلخانه‌ای نیز با تولید ۳۴۱ هزار و ۶۷۹ تن، ۵۸ درصد بیشترین تولید محصولات گلخانه‌ای استان را شامل شده است.
صادرات ۶۰ درصدی تولیدات گلخانه‌ای استان یزد
حاجی‌حسینی کل تولید محصولات سبزی و صیفی استان در سال گذشته را ۵۹۷ هزار و ۴۰۴ تن ذکر می‌کند و می‌گوید: حدود ۶۰ درصد از این مقدار به کشورهای روسیه، ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان، آذربایجان، ارمنستان، عراق، امارات، عمان و قطر صادر شده و ارز قابل توجهی از این بابت مشمول استان شده است.
وی با بیان این که به ازای هر هکتار گلخانه به طور میانگین برای هفت نفر ایجاد اشتغال می‌شود، ابراز می‌کند: بر همین اساس نیز در مجموع حدود ۱۶ هزار نفر به طور مستقیم در این بخش شاغل هستند. البته واحدهای سورت و بسته‌بندی محصولات گلخانه‌ای با تکمیل کردن زنجیره ارزش تولید، نقش بسزایی در پایداری این صنعت ایفا می‌کنند که در همین راستا ۳۶ واحد سورت و بسته‌بندی مجوزدار محصولات گلخانه‌ای با ظرفیتی معادل ۳۰۰ هزار تن و اشتغالزایی ۸۸۲ نفر در استان یزد فعالیت دارند.
وی اضافه می‌کند: ۱۴۵ واحد مجاز فروش نهاده‌های مورد نیاز بخش کشاورزی هم در استان با اشتغالی معادل ۳۰۰ نفر به تکمیل زنجیره تولید در این بخش یاری می‌رسانند.
رئیس سازمان جهادکشاورزی استان با بیان این که شش تشکل فعال گلخانه‌ای اعم از تعاونی، انجمن و اتحادیه و صنف کشاورزی با مشارکت دو هزار و ۱۵۷ نفر از گلخانه‌داران در استان فعالیت می‌کنند، می‌گوید: همچنین ۱۳ کلینیک فعال و نیمه‌فعال با اشتغالی حدود ۳۰ نفر به تولید بهتر محصول در این صنعت کمک می‌کنند و ۱۴۵ واحد داروخانه گیاه‌پزشکی هم با اشتغال حدود ۲۹۰ نفر به طور مستقیم در این بخش فعال هستند.
وی ضمن اشاره به فعالیت یک آزمایشگاه مجهز به منظور کمک به تولید محصول سالم، اظهار می‌کند: علاوه بر موارد ذکر شده، فروشندگان و توزیع‌کنندگان بذور محصولات گلخانه‌ای و شرکت‌های سازنده سازه‌های گلخانه‌ای و شرکت های صنعتی تولیدکننده تجهیزات گلخانه‌ای نیز در استان فعال بوده و به این بخش یاری می‌رسانند.
تغییر رویکردهای استان در طرح توسعه گلخانه‌ها
حاجی‌حسینی در رابطه با راهبردها، اولویت‌ها و چشم‌انداز توسعه این بخش در استان، می‌گوید: با توجه به مسائل و مشکلات اقلیمی فراگیر در کشور و کمبود منابع آبی از یک سو و افت کیفیت این منابع در اغلب نقاط استان از سوی دیگر و همچنین مسائل مرتبط با ناترازی عوامل انرژی در استان و کشور، تغییر رویکرد توسعه گلخانه‌ها و توجه به آمایش سرزمین، امری اجتناب ناپذیر است.
وی ادامه می‌دهد: در همین راستا نیز همان طور که در سند تحول پایدار استان و اهداف بلند مدت و میان مدت وزارت جهاد کشاورزی دیده شده است، توسعه کشت گلخانه‌ای در استان یزد با توجه به مزایای فراوان و ایجاد اشتغال چشمگیر و تامین امنیت غذایی، نیاز به رویکردهای جدیدی دارد.
رئیس سازمان جهادکشاورزی استان از جمله این رویکردها را جلوگیری از توسعه گلخانه‌ها در دو شهرستان یزد و اشکذر ولی در مقابل توسعه گلخانه‌های مدرن و بهره‌ور در شهرستان‌های ابرکوه و خاتم و مروست به دلیل وجود منابع آبی با کیفیت و خاک و اقلیم مناسب و ایزوله بودن این شهرستان‌ها، ذکر می‌کند.
به گفته وی، البته در شهرستان‌های گلخانه‌خیز استان یعنی یزد و اشکذر نیز، هدف‌گذاری بر مبنای اصلاح و بازسازی ساختار گلخانه‌ها در راستای استفاده بهینه‌تر از منابع آب و برق و گاز و تامین برق پایدار مورد اهتمام است.
لزوم مانع‌زدایی در راستای توسعه کشت‌های گلخانه‌ای
این مقام ارشد بخش کشاورزی استان به برخی مشکلات این حوزه نیز اشاره و بیان می‌کند: امروزه گلخانه‌داران استان یزد با مسائل و مشکلات زیادی در مراحل بازاریابی محصول روبرو هستند؛ از جمله این که نمی‌توانند محصول خود را با قیمت مناسب صادر و حتی به فروش برسانند و در نتیجه باعث کم شدن سهم تولیدکننده از قیمت خرده‌فروشی می شود و این درحالیست که هر ساله قیمت نهاده‌های تولید افزایش یافته ولی قیمت فروش محصول به طور متناسب افزایش نمی‌یابد.
حاجی حسینی در پایان نیز تاکید می‌کند: با توجه به اهمیت محصولات گلخانه‌ای دراقتصاد کشاورزی استان یزد و گسترش سطح زیر کشت این محصولات و با عنایت به مقادیر قابل توجه اعتبارات دولتی پرداختی در جهت رشد و توسعه تولید این محصولات و البته سرمایه‌گذاری وسیع بخش خصوصی در این زمینه که معادل ۳۵ هزار میلیارد تومان(همت) تاکنون بوده، لازم است درراستای پایداری این صنعت تمامی دستگاه‌های تصمیم گیرنده استان به صورت یکپارچه، به آن یاری رسانند.
انتهای پیام
نظرات