آیت‌الله محمد سروش محلاتی شامگاه دوشنبه پنجم خرداد به مناسبت شب شهادت امام جواد (ع) که در دانشگاه امام جواد یزد برگزار شد، با اشاره به تفاوت‌های دین معقول و نامعقول، اظهار کرد: سازگاری یا ناسازگاری دین با عقل نیازمند آشنایی با وجوه ورود عقل به دین است.

وی افزود: البته حضور در برخی حوزه‌ها مانند اثبات مبانی دینی، احکام و دستورات دینی و اخلاق متفاوت و غیریکسان است بعنوان نمونه در آنجایی که نیازمند به اثبات اصول و مبانی دین است و جایگزینی برای عقل در این باره نیست، عقل حرف اول را می‌زند.

آیت‌الله محلاتی با تأکید بر این که ایمانی که پشتوانه عقلی ندارد و نمی‌تواند آن را بر مبنای خرد انسانی اثبات کرد، فاقد ارزش است، گفت: در دین مبین اسلام بر خلاف برخی دیگر از ادیان، شناخت مبانی دینی را ممکن و لازم می‌داند.   

وی ادامه داد: البته در حوزه احکام و تکالیف به رغم حضور عقل، منابع دیگری مانند سنت و نقل قول نیز در کنار اجماع در استحکام احکام مطرح است به عبارتی عقل یک منبع منحصر در این حوزه نیست.

این پژوهشگر دینی در مورد اهمیت عقل عملی در حوزه اخلاق، گفت: اساساً دانش اخلاق، دانشی مبتنی بر احکام عقلانی است و فرق اخلاق و فقه نیز در همین راستاست.

وی با اشاره به آیات فراوان قران کریم در باب اهمیت تفکر و تعقل، گفت: علاوه بر این نیز روایات اهل بیت (ع) نیز بر موضوع عقلانیت تأکید دارد و لذا پذیرش دین بدون استفاده از عقل ممکن نیست.

آیت‌الله محلاتی با بیان این که پیامبر اکرم (ص) حجت الهی است ولی حجت باطنی نیز در عرض این مهم وجود دارد، گفت: این حجت باطنی در واقع عقل است که در درون همه افراد و به عبارتی حجتی فراگیر است.

وی قران و روایات ائمه اطهار(ع) را هر دو حجت خواند و گفت: متاسفانه بسیاری از مذاهب اسلامی به دلیل محروم کردن خود از روایات ائمه (ع)، از این حجت محروم شدند و عقل ستیزی را ترویج داده‌اند و نمونه آن را می‌توان در محبوبیت متوکل عباسی بعنوان یک شخصیت عقل ستیز در برخی مذاهب مشاهده کرد.

وی در ادامه به جایگاه عقل اساسی در حوزه روش‌ها و شیوه‌ها اشاره و با برشمردن اهمیت این حوزه از نظر عملی و کاربردی، گفت: روش اجرای احکامی مانند امر به معروف یک مسئله مهم است که از قلمرو تقلید از فقها خارج شده و این موضوع را در مسائل دیگری مانند آموزش و تربیت، حکمرانی و غیره نیز شاهدیم.

 این استاد سطوح  عالی حوزه علمیه قم با تأکید بر این که فقیه در موضوع امر به معروف و نهی از منکر تنها به اثرگذار بودن و مفسده و زیان نداشتن تأکید دارد، برخوردهای سلبی در این رابطه را متناقض با دین خواند و گفت: حوزه روش‌ها و شیوه‌ها مهمترین اصل در بین سایر حوزه‌ها یعنی مبانی، احکام دین و اخلاق است و اهمیت آن نیز به اندازه‌ای است که تمام آن به عقل واگذار شده است.

آیت الله محلاتی به توصیه‌های امیرالمونین(ع) در نهج البلاغه پیرامون حکمرانی عقلایی اشاره و ضمن قرائت فرازهایی از نهج البلاغه، بیان کرد: حضرت علی (ع) در واقع نه بر موضوع حکمرانی بلکه در مورد شیوه‌های حکمرانی سفارش می‌کند.

وی دین داری مردم را نتیجه نوع برخورد حاکمان دانست و گفت: نتیجه حکمرانی فاقد خرد و شیوه مناسب را بنا بر فرمایشات امیرالمومنین (ع) موجب دوری مردم از دین و زمینه‌ساز انقلاب در بین مردم دانست.

این فقیه و روحانی شیعه با اشاره به خطبه شقشقیه امیرالمومنین(ع)، افزود: حضرت علی (ع) در مورد استیفای حق خود، تامل کردن در چنین شرایطی را به عقل نزدیک‌تر می‌داند هرچند که این صبر و تحمل را نیز بسیار دشوار می‌خوانند و لذا افتخار می‌کنیم که ائمه اطهار (ع) ما همواره بر مبنای عقل رفتار و عمل می‌کنند.

وی احقاق حق را نیازمند خردورزی و عقلگرایی برای تصمیم درست ذکر کرد و گفت: متاسفانه در حکمرانی امروز دنیا یک‌دندگی و خیره سری را شاهدیم ولی بدتر از این هنگامی است برخی حاکمان مانند معاویه در جنگ صفین و محمدعلی شاه در هنگام به توپ بستن مجلس در جریان جنبش مشروطه، عملکرد نادرست را با برچسب دین انجام می‌دهند.

آیت‌الله محلاتی مشکل امروز جامعه مسلمانان را بی توجهی به خرد انسانی خواند و در پایان گفت: تا وقتی انسان‌های خردمند بر سرنوشت خود مسلط نشوند و از شیوه‌های عقلایی و دانش بشری در حوزه چهارم یعنی شیوه‌ها و روش‌ها استفاده نکند، جامعه بشری همین وضعیت را خواهد داشت.

 در این مراسم یکی دیگر از سخنرانان با تاکید بر این که فرایند تربیت عقلانی در مکتب اسلام یعنی «علم نشرح لک صدرک» به عبارتی نیازمند سینه‌ای گشاده است، گفت: در موقعیت دینی ما عموماً شاهد رفتارهای احساسی موسوم به غیرت دینی هستیم در حالی که در فرایند تربیت عقلانی نیازمند داشتن عقلانیت است.

وی نمونه‌هایی از تربیت عقلانی را بیان و اظهار کرد: در بسیاری از موارد می‌توان با رفتارهای عقلانی و نه با رفتارهای سلبی مانع بسیاری از گناهان و آسیب‌های اجتماعی بشویم.

به گزارش ایسنا، این ویژه برنامه که از شب گذشته آغاز شده، فردا شب مصادف با سه‌شنبه ششم خردادماه نیز در همین محل دایر است.   

انتهای پیام