در ایام امتحانات، فشارهای تحصیلی و روانی دانش‌آموزان به اوج خود می‌رسد و این دوره نه تنها آزمونی برای دانش‌آموزان، بلکه چالشی جدی برای خانواده‌ها و مسئولان آموزشی است. در این میان، نقش هدایت تحصیلی به عنوان عاملی کلیدی در تعیین مسیر آینده دانش‌آموزان برجسته می‌شود. محمدعلی مهرابی، کارشناس مسئول مشاوره اداره کل آموزش و پرورش استان قم، در گفت‌وگو با ایسنا به بررسی چالش‌های موجود در زمینه هدایت تحصیلی دانش‌آموزان در این دوره حساس، برنامه‌های حمایتی آموزش و پرورش، نقش خانواده و راهکارهای لازم برای مدیریت استرس و بهبود عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان می‌پردازد.
وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش رو در حوزه هدایت تحصیلی دانش‌آموزان در دوره‌های مختلف تحصیلی، تأثیر نمرات پایانی است که این تأثیر در هر دو دوره اول و دوم متوسطه نقش تعیین‌کننده‌ای در مسیر تحصیلی دانش‌آموزان دارد، به عنوان مثال، نمرات پایانی خرداد دانش‌آموزان در دوره اول متوسطه (پایه‌های هفتم، هشتم و نهم)، نقش برجسته‌ای در انتخاب رشته تحصیلی برای ورود به پایه دهم دارد.
مهرابی افزود: کیفیت این نمرات تعیین می‌کند که دانش‌آموز قادر به ثبت‌نام در کدام گروه رشته‌ای مورد است، به طور مثال در گروه علوم تجربی که رقابت برای پذیرش بالا است، دانش‌آموزانی که نمرات پایین‌تری دارند، فرصت ثبت‌نام در این رشته را از دست می‌دهند، این موضوع نشان می‌دهد که چقدر حساسیت نمرات پایانی در کنار سایر عوامل می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های تحصیلی مؤثر باشد.
کارشناس مسئول مشاوره اداره کل آموزش و پرورش استان قم بیان کرد: در دوره دوم متوسطه نیز با توجه به مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش و افزایش تدریجی درصد تأثیر سوابق تحصیلی در پذیرش دانشگاهی، اهمیت نمرات پایانی پایه‌های یازدهم و دوازدهم چندین برابر می‌شود، در واقع در این مرحله، کیفیت نمرات پایانی دانش‌آموزان می‌تواند به طور مستقیم بر انتخاب رشته و پذیرش دانشگاهی آنان تأثیر بگذارد؛ بنابراین نمرات پایانی دانش‌آموزان دوره اول و دوم متوسطه بسیار نقش مهمی دارد.
وی اظهار کرد: یکی از راهکارهای پیشنهادی برای مقابله با این چالش‌ها، تمرکز دانش‌آموزان برای ارائه بهترین عملکرد خود است، گاهی اوقات توقعات دور از واقعیت والدین یا خود دانش‌آموزان منجر به استرس و کاهش عملکرد تحصیلی می‌شود. در این راستا، پیشنهاد می‌شود که دانش‌آموزان با خودشان به رقابت بپردازند و با توکل به خدا، تمام تلاش خود را به کار ببندند تا بهترین نتیجه حاصل شود. به عنوان مشاوران تحصیلی، توصیه می‌کنیم افراد اهداف خود را بر اساس شرایط واقعی طراحی کنند تا بتوانند در حوزه تحصیلی موفق‌تر باشند.
مهرابی تاکید کرد: آموزش و پرورش فعالیت‌های متعددی را در دو بُعد تحصیلی و روانشناختی برای حمایت از دانش‌آموزان در ایام امتحانات انجام می‌دهد که در بعد تحصیلی، برای ارتقاء سطح علمی دانش‌آموزان، برنامه‌هایی مانند اعتکاف‌های علمی در ایام نوروز، تجزیه و تحلیل سؤالات امتحانات نهایی سنوات گذشته، برگزاری کلاس‌های تجمیعی آماده‌سازی برای امتحانات و تولید محتوای آموزشی در قالب کلیپ‌های کوتاه انجام می‌شود. این فعالیت‌ها به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا با الگوی سؤالات آشنا شوند، بنیه علمی خود را تقویت کنند و با آمادگی بیشتری در امتحانات شرکت کنند؛ همچنین برای دانش‌آموزان بی‌بضاعت، کلاس‌های تقویتی ویژه ایجاد می‌شود تا این گروه نیز از این خدمات بهره‌مند شوند.
وی یادآور شد: در بُعد روانشناختی، فعالیت‌های مشاوره‌ای شامل برگزاری جلسات آموزشی و توجیهی برای والدین و دانش‌آموزان به صورت جداگانه، در طول سال تحصیلی و به ویژه در ایام امتحانات، انجام می‌شود که این جلسات شامل توصیه‌هایی برای مدیریت استرس، اضطراب امتحان و ایجاد آرامش روانی است. مشاوران مدارس در تمامی مراحل قبل، حین و بعد از امتحان در کنار دانش‌آموزان حضور دارند و خدمات مشاوره‌ای لازم را ارائه می‌دهند؛ همچنین، بسته‌های مشاوره‌ای ویژه‌ای برای مدیریت اضطراب امتحان، رفتار در جلسه امتحان و توصیه‌های قبل، حین و بعد از آن، تهیه شده است که این بسته‌های آموزشی از طریق گروه‌های پیام‌رسان و بروشورهای آموزشی در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد.
عوامل موثر در انتخاب رشته تحصیلی
کارشناس مسئول مشاوره اداره کل آموزش و پرورش استان قم بیان کرد: در حوزه مشاوره تحصیلی، دو عامل اصلی در انتخاب رشته دانش‌آموزان مدنظر قرار می‌گیرد؛ علاقه و استعداد، البته این دو عامل در کنار سایر موارد نقش بسزایی در تصمیم‌گیری‌های تحصیلی دارند. در مورد نتایج امتحانات، این نمرات بیشتر با بخش استعداد دانش‌آموز مرتبط است و یکی از شاخص‌های مهم عملکرد تحصیلی، همین نتایج امتحانات است که می‌تواند به شناسایی توانمندی‌های تحصیلی دانش‌آموز کمک کند.
وی گفت: برای مثال، دانش‌آموزانی که در دروس محاسباتی نمرات بالایی کسب می‌کنند، معمولاً استعداد قوی‌تری در این حوزه دارند که این گروه از دانش‌آموزان می‌توانند در گروه‌هایی مثل ریاضی فیزیک یا علوم تجربی شانس موفقیت بیشتری داشته باشند. در مقابل، بعضی از دانش‌آموزان ممکن است در دروس محاسباتی ضعیف‌تر عمل کنند ولی در دروس حفظی عملکرد بهتری داشته باشند که در این موارد، با توجه به نمرات و مصاحبه‌های مشاوره‌ای، استعداد واقعی دانش‌آموز شناسایی و راهنمایی مناسبی به او ارائه می‌شود. بنابراین، نتایج امتحانات به عنوان یکی از ابزارهای تشخیص انتخاب رشته صحیح در کنار مصاحبه‌ها و آزمون‌های شناسایی استعداد، در هدایت تحصیلی دانش‌آموزان نقش بسزایی ایفا می‌کنند.
مهرابی عنوان کرد: نتایج آزمون‌ها می‌توانند اطلاعات مناسبی در مورد استعداد تحصیلی دانش‌آموز فراهم کنند البته، برای شناسایی دقیق استعداد، انجام مصاحبه‌های مشاوره‌ای الزامی است، با این حال، نتایج امتحانات یکی از فاکتورهای مهم در تصمیم‌گیری‌های هدایت تحصیلی به شمار می‌روند. با توجه به نمرات دانش‌آموز در دروس مختلف محاسباتی، حفظی و هنری می‌توان توصیه‌های هدایت تحصیلی مناسبی ارائه داد تا دانش‌آموز در گروه‌های رشته‌ای که با استعداد او همخوانی بیشتری دارد، ثبت‌نام کند.
نقش والدین در فرآیند هدایت تحصیلی
وی افزود: نقش والدین در فرایند هدایت تحصیلی و مدیریت استرس دانش‌آموزان در ایام امتحانات بسیار مهم است و اجرای صحیح این نقش می‌تواند تأثیر بسزایی در نتایج امتحانات داشته باشد. اولین و مهم‌ترین توصیه، توجه به بعد روانشناختی و روحی دانش‌آموزان است، خانواده‌ها باید تلاش کنند تا استرس‌های اضافی را از روی دانش‌آموزان بردارند، به ویژه استرس‌های ناشی از توقعات غیر واقع‌بینانه، به طورمثال زمانی که انتظار از دانش‌آموز کسب بهترین نمره یا پذیرفته شدن در یک گروه تحصیلی خاص، این فشار می‌تواند نتیجه عکس داشته باشد و عملکرد دانش‌آموز را تحت تأثیر قرار دهد.
مهرابی تاکید کرد: بنابراین، توصیه اصلی این است که از دانش‌آموز با حالتی متعادل و واقع‌بینانه انتظار داشته باشیم؛ یعنی اعتماد به نفس را در دانش‌آموز تقویت کنیم همچنین ایجاد یک فضای امن روانی-اجتماعی در خانواده و تشویق دانش‌آموز می‌تواند به طور مستقیم بر عملکرد تحصیلی مؤثر باشد. در صورت وجود مشاجرات خانوادگی یا فعالیت‌های جانبی، بهتر است در دوره امتحانات توقفی ایجاد شود تا دانش‌آموز بتواند با آرامش و تمرکز بیشتری مطالعه کند؛ همچنین، برنامه‌های غیرضروری مانند مهمانی‌ها یا مسافرت‌ها بهتر است به تعویق بیفتد تا دانش‌آموز فرصت بیشتری برای تمرکز بر درس‌ها داشته باشد.
وی تصریح کرد: نکته دیگری که باید در نظر گرفت، توجه به وضعیت جسمی دانش‌آموز است. تغذیه مناسب، استراحت کافی، خواب منظم و حتی گاهی ورزش سبک می‌تواند به بهبود عملکرد ذهنی و تحصیلی دانش‌آموز کمک کنند. در مجموع، ایجاد فضایی امن و بدون استرس در خانواده، برنامه‌ریزی مناسب برای مطالعه، توجه به سلامت جسمی و روانی و تقویت اعتماد به نفس دانش‌آموز، مواردی هستند که نقش والدین در آن‌ها برجسته است.
کارشناس مسئول مشاوره اداره کل آموزش و پرورش استان قم گفت: در ایام امتحانات، آموزش و پرورش برنامه‌های متعددی را در حوزه مشاوره و هدایت تحصیلی اجرا می‌کند که این برنامه‌ها شامل برگزاری جلسات توجیهی قبل و بعد از امتحانات، تهیه و توزیع بروشورها و محتوای آموزشی و حضور مشاوران در مدارس در تمام مراحل امتحان (قبل، حین و بعد) است همچنین خط تلفن مشاوره «۱۵۷۰» نیز به عنوان خط ملی نماد، در اختیار دانش‌آموزان قرار دارد و این خط در ساعات ۸ صبح تا ۸ شب فعال است و دانش‌آموزان می‌توانند در صورت نیاز به مشاوره تحصیلی یا روانشناختی، تماس بگیرند و مشاوره رایگان دریافت کنند.
وی تأکید کرد: آموزش و پرورش هر ساله «پایگاه‌های انتخاب رشته» را برای دانش‌آموزان پس از اعلام نتایج اولیه کنکور برگزار می‌کند که در این پایگاه‌ها، خدمات مشاوره تخصصی به دانش‌آموزان ارائه می‌شود و در صورت نیاز، کمک به انتخاب رشته مناسب انجام می‌گیرد همچنین، برای دانش‌آموزان دوره اول متوسطه، پس از اعلام نتایج آزمون وارد شدن به دوره دوم متوسطه، مشاوران مدارس در زمان توزیع کارنامه‌ها حضور دارند و به دانش‌آموزان کمک می‌کنند تا بر اساس نتایج امتحانات و استعدادهای خود، رشته مناسب را انتخاب کنند و این خدمات به صورت ویژه در دوره امتحانات و پس از آن ارائه می‌شوند.
ارتقاء کیفیت هدایت تحصیلی در گرو همکاری میان مدارس و خانواده‌ها
مهرابی بیان کرد: هماهنگی بین مدرسه و خانواده در ایام امتحانات اهمیت بسزایی دارد. در صورت وجود این هماهنگی، تأثیر مثبتی بر نتایج امتحانات دانش‌آموزان خواهد داشت. در این راستا، مدارس معمولاً قبل از امتحانات، جلسات توجیهی و آموزشی برای خانواده‌ها برگزار می‌کنند که در این جلسات، مدیر یا معاون آموزشی توصیه‌های لازم درباره نحوه کمک به دانش‌آموز را ارائه می‌دهند و مشاور مدرسه نیز در مورد روش‌های مدیریت استرس و حمایت روانی از دانش‌آموز صحبت می‌کند.
وی اظهار کرد: توجه ویژه مدیران مدارس به مشکلات شخصی و خانوادگی دانش‌آموزان می‌تواند به بهبود شرایط یادگیری آنان کمک کند؛ برای مثال، برخی از مدیران مدرسه شرایطی را فراهم می‌کنند تا دانش‌آموزانی که محیط خانه مناسبی برای مطالعه ندارند، بتوانند در محیط مدرسه یا کتابخانه مدرسه برنامه مطالعاتی خود را ادامه دهند. همکاری دانش‌آموزان قوی با دانش‌آموزان ضعیف‌تر در قالب برنامه‌های گروهی یا کار در کنار هم نیز می‌تواند به بهبود عملکرد دانش‌آموزان کمک کند.
انتهای پیام
نظرات