در روزهایی که آسمان دل‌های مؤمنان، ابری از اندوه و غبار غربت است، یاد و نام پنجمین اختر تابناک امامت و ولایت، امام محمد باقر (ع)، جان‌های شیفته را با نوری از معرفت و علم روشن می‌سازد.

امامی که در زمانه‌ای سخت و متلاطم، میراث‌دار علم، صبر و هدایت بود؛ و لقب «باقرالعلوم» را نه از زبان مردم، بلکه از آسمان دریافت کرد. او شکافنده دانش بود، عالمی بی‌مانند که توانست در کوران انحرافات فکری و سیاسی، مکتب اهل بیت را با حکمت و منطق زنده نگه دارد.

زندگی امام محمد باقر (ع) نمونه‌ای روشن از زیست مؤمنانه، اندیشه‌ورزانه و عزت‌مندانه بود. در عین سادگی و زهد، اهل کرامت، مناعت طبع و آراستگی اخلاقی بود. از کار و تلاش غافل نمی‌شد، زمین می‌کاشت، عرق می‌ریخت و به شاگردان خود، علاوه بر علم، کرامت انسانی و عزت ایمانی می‌آموخت.

امام باقر (ع) در دوران پس از عاشورا و خلافت امویان، با درایت و هوشمندی بی‌نظیر، از فرصت‌های تاریخی برای پایه‌ریزی و نظام‌مند ساختن علوم اسلامی بهره برد. او شاگردانی پرورش داد که بعدها ستارگان درخشان فقه و تفسیر و حدیث شدند؛ همچون جابر بن یزید جعفی و محمد بن مسلم.

اما همان‌گونه که تاریخ تکرار می‌شود، حاکمان جور تاب نور علم و حقیقت را نداشتند. و سرانجام، در سال ۱۱۴ هجری قمری، مأموران هشام بن عبدالملک، امام را با زهر مسموم کردند و مظلومانه به شهادت رساندند؛ اما صدای او خاموش نشد، بلکه در رگ‌های امت جاری ماند.

شهادت امام محمد باقر (ع) نه پایانی بر یک زندگی، بلکه آغازی برای موجی از بیداری علمی و معنوی بود که تا امروز ادامه دارد. ما همچنان به مکتب او محتاجیم؛ به آن بینش عمیق، آن حکمت برخاسته از توحید، و آن سبک زندگی‌ای که بندگی را در متن زندگی روزمره معنا کرد.

امام محمد باقر (ع) در عصری می‌زیست که جامعه اسلامی درگیر انحراف‌های فکری، گسترش جعل حدیث و حاکمیت بی‌عدالتی بود. اما او با حلم و بردباری، پایه‌گذار نهضتی علمی شد که فرزند بزرگوارش، امام صادق (ع)، آن را به اوج رساند. این نهضت نه فقط حفظ معارف شیعی، بلکه پاسداری از هویت اصیل اسلامی در برابر تحریف‌های بنی‌امیه بود.

امام باقر (ع) همان کسی است که وقتی مناظره می‌کرد، با یک جمله، پایه‌های استدلال خصم را فرو می‌ریخت؛ اما هرگز از مسیر ادب، منطق و احترام خارج نمی‌شد. برای او، علم وسیله‌ای برای هدایت دل‌ها بود، نه ابزار قدرت‌طلبی.
در پاسخ به جوانان یا شاگردانش، همواره از دریچه فهم آن‌ها سخن می‌گفت، و این خود نشان از روش تربیتی پیشرفته‌اش دارد؛ روش گفت‌وگومحور، آزاداندیش و ریشه‌دار در وحی.

از نظر سبک زندگی، امام باقر (ع) میان علم و عمل، عبادت و معیشت، زهد و کرامت، توازن شگفت‌انگیزی برقرار کرده بود. در باغ خودش کار می‌کرد، در عین حال که پاسخ‌گوی ده‌ها مسئله علمی بود. لباس ساده می‌پوشید اما در برابر خلفای ستمگر، با عزت می‌ایستاد. خانواده‌اش را با اخلاق نیکو و رحمت هدایت می‌کرد، اما در برخورد با ظلم، قاطع و هوشیار بود.

 او امامی بود که با علم زندگی ساخت و با زندگی، علم را معنا کرد. امروز، در روزگار ما که جامعه گرفتار هیاهو، تفرقه و سطحی‌نگری شده، بیش از هر زمان به باقرالعلوم نیازمندیم. به تفکر عمیق، به زیست عزت‌مندانه به عدالت علمی و اخلاقی و به بازگشت به مکتب اهل بیت (ع)، نه صرفاً در قالب سوگواری، بلکه در سبک زندگی، در نحوه آموزش، در مواجهه با دیگران، در تربیت نسل‌ها.

در همین رابطه امام جمعه هیدج در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به فرمایشی نورانی از امام محمد باقر (ع)، عنوان می‌کند: ایشان می‌فرمایند: «تَزَیَّنْ للّه عَزَّ و جلَّ بِالصِّدقِ فی الأعمالِ»؛ یعنی برای رضای خداوند، اعمال‌تان را با صداقت بیارایید.

حجت‌الاسلام اسدالله زارعی با توضیح اینکه صداقت و راستگویی در رفتار و گفتار، یکی از پایه‌های شکل‌گیری اعتماد در جامعه است، ادامه می‌دهد: در جامعه‌ای که صداقت حاکم باشد، مردم به یکدیگر اعتماد می‌کنند، حکومت به مردم اعتماد دارد و مردم نیز به حاکمیت اعتماد خواهند کرد که این موضوع مد نظر امام باقر (ع) نیز است.

وی تصریح می‌کند: این ویژگی بزرگ اخلاقی، میراثی است که از سیره امام محمد باقر (ع) به ما رسیده است. اگر بخواهیم جامعه‌ای سالم، همدل و متعهد بسازیم، باید صداقت را در تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی نهادینه کنیم.

امام جمعه هیدج با یادآوری اینکه امام باقر (ع) که با زهری کشنده به شهادت رسیدند، تأکید می‌کند: نشر سیره و عمل به سنت اهل بیت (ع) به‌ویژه در این ایام، وظیفه‌ای مهم بر دوش همگان است. ایشان الگوی علم، تقوا، صداقت و مبارزه با انحرافات فکری در عصر خویش بودند.

امام جمعه سلطانیه نیز در گفت‌وگو با ایسنا در این رابطه با اشاره به سالروز شهادت حضرت امام محمد باقر (ع)، می‌گوید: پیامبر اکرم (ص) فرموده‌اند: هر کس دوست دارد خدا را در حالی ملاقات کند که چشمش روشن باشد، باید ولایت امام باقر (ع) را داشته باشد.

حجت‌الاسلام سید عمران حسینی‌نسب با بیان اینکه امام محمد باقر (ع) از برجسته‌ترین شخصیت‌های علمی و معنوی جهان اسلام است، اظهار می‌کند: آن حضرت در دوران پرالتهاب تاریخی، با صبر، حکمت و علم الهی، پایه‌گذار نهضت علمی تشیع و احیاگر فرهنگ اصیل اسلامی بودند.

وی تصریح می‌کند: شهادت این امام بزرگوار در آغاز دهه اول ذی‌الحجه و با زهر کین، یادآور مظلومیت و عظمت راهی است که اهل بیت علیهم‌السلام برای هدایت امت پیمودند.

امام جمعه سلطانیه با دعوت مردم به عمل به سیره اهل بیت (ع) به‌ویژه در ایام سوگواری، تأکید می‌کند: باید با نشر معارف و سبک زندگی امامان معصوم، به‌ویژه امام باقر (ع)، حق این بزرگواران را تا حد توان ادا کنیم؛ چرا که عمل به سیره ایشان راه نجات فرد و جامعه است.

و سخن پایانی اینکه بیاییم امروز، در سالروز شهادتش، با خود عهد کنیم که راهش را بشناسیم، بخوانیم، بیاموزیم و به دیگران منتقل کنیم. چرا که جامعه‌ای که باقرالعلوم را بشناسد، نه دچار جهل می‌شود، نه گرفتار تحقیر.

انتهای پیام