مازندران، از دامنه‌های البرز گرفته تا ساحل خزر، روز عاشورا رنگ دیگری دارد. هنوز هوا روشن نشده، که صدای طبل و نوحه از گوشه و کنار شهرها و روستاهای استان به گوش می‌رسد. مردم با لباس‌های سیاه، دل‌ شکسته و چشم اشک‌بار، به خیابان‌ها آمده‌اند تا در سوگ سالار شهیدان عزاداری کنند.

در قائم‌شهر، حتی در روستاهای دوردست، هیأت‌ها با نظم خاصی در حال حرکت هستند. زنان نذری می‌پزند، کودکان پرچم «یاحسین» به دست گرفته‌اند، و جوانان بر سر و سینه می‌زنند. فضای شهرها سراسر عطر اسپند، نوای نوحه و لبیک یا حسین است.

مردمی که معتقدند، حسین برای همه ما نماد آزادگی و عدالت است. هر سال با دل و جان برایش عزاداری می‌کنیم.  تعدادی از جوانان با برپایی ایستگاه صلواتی چای و شربت میان مردم توزیع می‌کنند و کودکانی با صورت‌های رنگ‌کرده نقش یاران حسین را بازی می‌کنند.

در برخی مناطق، مراسم تعزیه هم اجرا می‌شود. در سوادکوه، اهالی روستاها با لباس‌های سنتی در مراسم شبیه‌خوانی شرکت کردند و صحنه‌هایی از واقعه کربلا را بازآفرینی کردند. در کنار آن، مداحان محلی با زبان مازندرانی روضه‌خوانی می‌کنند و فضای خاصی به مراسم بخشیدند.

با فرارسیدن ماه محرم، قائم‌شهر رنگی دیگر به خود می‌گیرد. شهری با قلبی تپنده از ارادت به اهل بیت، که از کوچه‌های قدیمی‌اش تا جاده‌های روستایی‌اش، نوای یا حسین جاری می‌شود. اینجا نه فقط در تاسوعا و عاشورا، بلکه از شب اول محرم، عطر اشک و اندوه در هوا می‌پیچد.

دهه اول محرم؛ ۱۰ شب بیداری دل‌ها

از شب اول محرم، هیأت‌های عزاداری در قائم‌شهر فعالیت خود را آغاز می‌کنند. در محلات مختلف مانند پرچینک، روستای امامزاده سید ابوصالح، کارگرکلا، ترک‌محله، المشیر، حسینیه‌ها با پارچه‌های مشکی، پرچم‌های یا حسین و عَلَم‌های سنتی تزئین می‌شوند. صدای نوحه‌خوانی، سینه‌زنی و زنجیرزنی شب‌ها تا پاسی از شب به گوش می‌رسد. در بیشتر محلات، برنامه‌ها به صورت مردمی برگزار می‌شود.

در روستاهای اطراف قائم‌شهر، مانند المشیر، بالازرندین، پرچینک، افراکتی، کرچک، ریکنده، تلاوک، احمدکلا و سیاهرودبار، سنت‌های عاشورایی با شکل‌های خاص‌تری برگزار می‌شود.

مشعل‌گردانی در شب تاسوعا

در روستای المشیر، شب تاسوعا مردان روستا مشعل‌های دست‌ساز را به دست می‌گیرند و در کوچه‌ها حرکت می‌کنند. صدای طبل و نوای سوزناک نوحه‌خوانان، فضای عجیبی از حزن و عظمت ایجاد می‌کند. این رسم به «چرخاندن نور حسین» معروف است.

 نخل‌گردانی

در برخی روستاها، نخل‌گردانی به نشانه پیکر امام حسین (ع) برگزار می‌شود. نخل چوبی بزرگ با پارچه‌های مشکی و سبز تزیین شده و مردان روستا آن را با شعارهای «یا حسین» به حرکت درمی‌آورند. کودکان با حسرت به آن نگاه می‌کنند و پیرمردان اشک می‌ریزند.

تعزیه‌خوانی با زبان محلی

در روستای پرچینک، مراسم تعزیه‌خوانی به زبان مازندرانی اجرا می‌شود. بازیگران محلی با لباس‌های مخصوص نقش امام، شمر، زینب و دیگر شخصیت‌ها را اجرا می‌کنند. این تعزیه‌ها با همراهی جمعیت گسترده‌ای از اهالی برگزار می‌شود.

نذری در قائم‌شهر و روستاهایش فقط غذا نیست، یک نوع سبک زندگی‌ است. از آش نذری در کوچه‌های شهر تا پخت غذای محلی مثل شیر برنج، آش ماست و قیمه، کشمش پلو و ... در روستاها انجام می‌شود.

 شب عاشورا؛ اوج اندوه و پیوند دل‌ها

شب عاشورا در قائم‌شهر، شب سکوت و اشک است. در بسیاری از حسینیه‌ها مراسم شام غریبان با شمع و سکوت برگزار می‌شود. مردم لباس مشکی بر تن، شمع در دست، در کوچه‌ها راه می‌روند و برای حضرت زینب و یتیمان کربلا گریه می‌کنند. صدای مداحی‌ها آرام است، مردم آهسته قدم می‌زنند و در دل خود زیارت عاشورا می‌خوانند.

 صبح عاشورا؛ اتحاد برای یک حقیقت

از ساعت پنج صبح عاشورا، هیأت‌ها یکی‌یکی به سمت میدان امام و چهارراه بازار حرکت می‌کنند. دسته‌ها با نظم، در صفوف مرتب، طبل‌زن، زنجیرزن و نوحه‌خوان حرکت می‌کنند. برخی نوجوانان لباس علی‌اکبر پوشیده‌اند، برخی نماد قاسم، حضرت عباس یا طفل شیرخوار در دست دارند.

در میدان قائم‌شهر، جمعیت عظیمی گرد هم می‌آیند. پرچم‌های سیاه در باد تکان می‌خورند، صدای «لبیک یا حسین» از هزاران حنجره به آسمان بلند می‌شود.

حاج علی عبادی، ۶۰ ساله از پرچینک به ایسنا می‌گوید: ما نسل به نسل عزادار حسین بودیم. هیأت شاه‌پسند هنوزم مثل ۵۰ سال پیش شور دارد.

مریم محمدی، ۳۵ ساله از روستای المشیر نیز به ایسنا گفت: بچه‌هامو می‌برم مشعل‌گردانی، می‌خوام بدونن این عشق چطوری زنده نگه داشته شده.

رضا رسولی، ۳۰ ساله از ترک‌محله هم به ایسنا گفت: من با گوشی فیلم می‌گیرم، کلیپ درست می‌کنم، می‌فرستم برای دوستام خارج از ایران، می‌خوام همه دنیا ببینند مردم ایران و مازندرانی‌ها هنوز پای اهل بیت ایستادند.

حاج عنایتی ۶۸ ساله نیز به ایسنا گفت: ما از بچگی با این مراسم بزرگ شدیم. محرم یعنی دلِ مردم کنار هم، یعنی اشک، یعنی نذری، یعنی محبت اهل بیت.

در شب هشتم محرم، در روستای پرچینک، زنان روستا از صبح زود شروع به پخت نذری می‌کنند. یکی از آن‌ها می‌گوید: این غذاها رو با دل می‌پزیم. شاید پول زیادی نداشته باشیم، اما عشق‌مون به امام حسین از دل این قابلمه‌ها می‌زنه بیرون.

قائم‌شهر و روستاهای اطراف‌اش، به‌دلیل بافت سنتی، روحیه مذهبی و هویت قوی جمعی، عاشورا را نه فقط یک مراسم، بلکه بخشی از «هویت فرهنگی» خود می‌دانند. نسل‌های مختلف هنوز سنت‌ها را حفظ کرده‌اند، تکنولوژی و مهاجرت هم نتوانسته این شعله را خاموش کند.

از المشیر تا پرچینک، از میدان شهرداری تا کوچه‌های قدیمی حریم راه اهن، این مردم یک چیز را فریاد می‌زنند: ما ملت امام حسینیم.

سری به روستای المشیر می‌زنیم، روستایی از توابع قائمشهر که در میزبانی محرم زبانزد است.

ویژگی خاص روستای المشیر یک رسم کم‌نظیر و زیباست که شایسته است با تمرکز بر همین آیین ویژه این روستا را از سایر مناطق متمایز کرده است.

مهمانی اجباری در عاشورای المشیر

روستای المشیر در شهرستان قائم‌شهر، یکی از آن جاهایی‌ است که محرم در آن فقط یک آیین مذهبی نیست؛ یک سبک زندگی‌ است. در دل شالیزارهای سرسبز و کوچه‌های آرام این روستا، سنتی وجود دارد که کمتر در جایی دیگر دیده می‌شود: مهمانی عاشورایی با اجبار محترمانه!

در روز عاشورا، هیچ‌کس تنها نمی‌ماند

صبح روز عاشورا در المشیر، مردم از ساعت هفت صبح شروع به پخت نذری در خانه‌های‌شان می‌کنند. غذاهایی مانند قیمه، مرغ و برنج، عدس‌پلو، خورش کرفس و شله‌زرد، در قابلمه‌های بزرگ روی اجاق‌های هیزمی یا گازی پخته می‌شود. اما نکته خاص اینجاست، در المشیر رسم است که کسی نباید نذری را در کوچه بخورد یا تنها بماند. هر خانواده وظیفه دارد که مهمان عاشورایی بیاورد.

زهرا خانم، ۴۶ ساله، اهل روستا به ایسنا می‌گوید: ما از بچگی این‌طور یاد گرفتیم. روز عاشورا غذا می‌پزیم، بعد زن‌ها یا مردها می‌رن تو کوچه، می‌گردن تا یکیو پیدا کنن که هنوز غذا نخورده. حتی شده کسی مقاومت کنه، ولی با خنده و احترام به خونه دعوتش می‌کنیم اینجا پر از سفره‌ها اباعبدالله هست!

اکبر پاشایی، ۷۰ ساله، پیر غلام روستا هم به ایسنا می‌گوید: این کار نشانه‌ عشق و کرم مازندرانی‌هاست. می‌خواهیم کسی روز عزای امام حسین تنها نماند. می‌گوییم هم سفره‌ای حضرت باشیم، برکت می‌آید.

رضا، جوان ۲۳ ساله نیز نظرش این است: بعضی وقتا غریبه‌ها میان از جاهای دیگه. تا بفهمیم از روستا نیستن، می‌گیریم میاریم خونه. می‌گیم امروز مهمون امام حسینی، نه ما!

خانه‌هایی که در آن روی همه باز است

خانه‌های روستای المشیر در روز عاشورا تبدیل می‌شوند به سفره‌خانه‌های حسینی، در هیچ خانه‌ای در بسته نیست. همه‌ قابلمه‌ها آماده‌اند، ظرف و لیوان‌ روی سفره‌ها چیده شده‌اند و همه فقط منتظر یک چیز هستند؛ مهمان.

حتی اگر کسی خجالت بکشد یا بگوید سیر است، مردم روستا با لبخند و احترام می‌گویند: این سفره مال ما نیست، مال امام حسینه، اگه نیای، دعامون قبول نمی‌شه.

در یکی از کوچه‌های المشیر، پیرزنی در حال پخت قیمه است. نوه‌اش به محض دیدن چند جوان رهگذر، بیرون می‌دود، لبخند می‌زند و با لهجه مازندرانی می‌گوید: بیا مادر، غذا نخورده نری! همچی آماده‌س، یادت نره این برکت امام حسینه! و وقتی آن‌ها قبول می‌کنند، انگار مادر بزرگ آرام می‌شود و نفس راحتی می‌کشد.

رسم مهمان‌کِشی عاشورایی در المشیر، یک سنت منحصربه‌فرد است که ریشه در ایثار، کرامت، محبت و فرهنگ مذهبی مردم مازندران دارد. در زمانی که برخی آیین‌ها رو به فراموشی می‌روند، مردم المشیر با این رفتار انسانی و معنوی نشان می‌دهند که هنوز هم عاشورا فقط گریه نیست؛ زندگی با حسین یعنی گشودن درِ خانه و دل به روی دیگران.

رسم «مهمان‌کشی عاشورایی» در المشیر، تجلی‌گر مهمان‌نوازی مازندرانی‌ها و عشق به امام حسین (ع) است.

در حالی که در بسیاری از مناطق کشور آیین‌های عاشورایی شکل رسمی و ساختاریافته به خود گرفته‌اند، هنوز در برخی از روستاهای شمالی ایران، به‌ویژه در مازندران و شهرستان قائم‌شهر، سنت‌های بومی و مردمی با گرمای ویژه‌ای برگزار می‌شوند. روستای المشیر از جمله مناطقی است که با اجرای آیینی خاص در روز عاشورا که به «مهمان‌کشی عاشورایی» معروف شده توجه بسیاری از علاقه‌مندان به فرهنگ و دین را جلب کرده است.

برای بررسی اهمیت و ریشه‌های این سنت مردمی، مهدی قاسمی، پژوهشگر حوزه فرهنگ و آیین‌های دینی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: رسم «مهمان‌کشی عاشورایی» در المشیر یک جلوه بی‌نظیر از ترکیب دین، فرهنگ بومی و سبک زندگی مردم منطقه است. در این رسم، خانواده‌ها موظف‌اند روز عاشورا مهمانانی را حتی به‌زور و با احترام به خانه ببرند تا نذری را سر سفره خود بخورند.

وی افزود: اینجا نذری فقط یک عمل خیرخواهانه نیست؛ بلکه یک بدهی عاشقانه به امام حسین (ع) است. مردم المشیر باور دارند که اگر مهمان نداشته باشند، نذرشان ناقص است. این نگاه، به‌لحاظ معنوی و اجتماعی، بسیار ارزشمند است.

قاسمی تصریح کرد: واژه «زور» در اینجا به‌معنای تحمیل نیست، بلکه نشان‌دهنده اصرار بر بخشش و کرامت است. در فرهنگ بومی مازندران، به‌ویژه در المشیر، پذیرایی عاشورایی یک فرصت است نه زحمت. اگر کسی بگوید سیر است یا نمی‌خواهد بیاید، مردم با خنده، مهربانی و احترام او را متقاعد می‌کنند.

وی خاطرنشان کرد: حتی غریبه‌ها یا رهگذران در روز عاشورا از این رفتار شگفت‌زده می‌شوند. همه باور دارند که این سفره، سفره امام حسین (ع) است و هرکس بر سر آن بنشیند، برکت می‌برد.

زنان ستون اصلی این سنت هستند

قاسمی به نقش زنان در پایداری سنت کریمانه در المشیر گفت: زنان المشیر نه‌تنها آشپز نذری، بلکه پیش‌برندگان اصلی این سنت هستند. آن‌ها در روز عاشورا از ساعت ۵ یا ۶ صبح بیدار می‌شوند، غذا می‌پزند، خانه را آماده می‌کنند، و سپس با مهربانی و اصرار، مهمان می‌آورند. در واقع، زنان این روستا را می‌توان راویان زنده فرهنگ عاشورایی دانست.

قاسمی افزود: در یک جامعه مدرن که بسیاری از روابط انسانی گسسته شده، این آیین مانند چسبی برای پیوند دل‌ها عمل می‌کند. مردم به‌جای آنکه به شکل فردی نذر دهند، نذرشان را در فضای خانگی و صمیمی با دیگران شریک می‌شوند. این رفتار باعث تقویت همدلی، محبت و وحدت درون‌روستایی می‌شود.

مازندران، گنجینه آیین‌های عاشورایی زنده

این پژوهشگر فرهنگی بیان کرد: در برخی مناطق، نذری را در حسینیه یا در ایستگاه صلواتی توزیع می‌کنند، اما در المشیر، خانه‌ها حسینیه‌اند. این ویژگی باعث شده، این آیین از خطر رسمی‌سازی بیش از حد در امان بماند و هویت مردمی خود را حفظ کند.

وی ادامه داد: رسم مهمان‌کشی عاشورایی در المشیر، نه‌تنها یک آیین مذهبی، بلکه تجلی‌گاه نوع‌دوستی، کرامت، دین‌باوری و فرهنگ مازندرانی است. در روزگاری که روابط انسانی به سمت سردی رفته، این آیین گرم و ساده، می‌تواند الگویی برای بازسازی پیوندهای اجتماعی و تقویت معنویت در سطح جامعه باشد.

ابوذر قربانی فرماندار قائم‌شهر نیز در گفت‌وگو با ایسنا ضمن تسلیت ایام محرم و گرامیداشت شهدای جنگ تحمیلی گفت: ما از عاشورا درس گرفتیم و همواره رفتار عاشورایی را در مسیر کاری و زندگی‌مان سرلوحه قرار داده‌ایم.

وی دلیل زنده ماندن عاشورا پس از ۱۴۰۰ سال را آزادی‌خواهی امام حسین (ع) و یارانش دانست و افزود: اگر فقط بر اساس ملاک‌های مادی نگاه کنیم، شاید عاشورا زنده نمی‌ماند؛ اما آنچه عاشورا را زنده نگه داشته، اعتقاد، ایمان و ایثار و جان دادن در راه خدا بوده است.

قربانی در ادامه گفت: آسیب‌های وارده از حمله ناجوانمردانه اخیر، جدی نیست و سازندگی و پیشرفت در همه زمینه‌ها، از جمله هسته‌ای و موشکی، ادامه دارد. با دفاع مقتدرانه و تسلیحات موشکی، دیگر هیچ کس جرات تعرض به خاک کشور عزیزمان را ندارد. ما همواره آمادگی لازم برای مقابله با هر بحران را داریم.

او تأکید کرد: راه امام حسین (ع) ماندگار است و ما ادامه‌دهنده راه ایشان هستیم. پیروزی انقلاب محصول ایثار، اتحاد و همدلی بود و ما بیش از پیش باید متحد و همدل پای نظام و ایران سربلند بایستیم.

وی پیروزی در جنگ ۱۲ روزه اخیر با رژیم صهیونیستی را نیز محصول ایثار، همکاری و ایمان مردم و نیروهای مسلح دانست و افزود: ما نشان دادیم که در دنیای دیپلماسی، اهل مذاکره هستیم و به هیچ عنوان در مقابل درخواست‌های نامشروع سر خم نکردیم، اما رژیم صهیونیستی با خوی وحشیانه خود نتوانست این اقتدار را تحمل کند و به دنبال ضربه زدن به کشور ما بود.

او با تأکید بر قدرت دفاعی ایران گفت: کشور ما به لطف خدا امروز به توانمندی نظامی رسیده که به هر تعرضی پاسخ قاطع می‌دهد و با هدایت مقام معظم رهبری و توان و اقتدار نیروهای مسلح، مشت محکمی بر دهان دشمنان کوبیده‌ایم.

وی اتحاد، وفاق و انسجام مردم را نکته‌ای بسیار مهم در این ۱۲ روز دانست و تصریح کرد: عشق به میهن، خاک و ولایت، ویژگی بارز مردمی است که تمدنی چند هزار ساله دارند. این کلید موفقیت ماست و با اتحاد مسلمانان همیشه بر کفر پیروز می‌شوند.

انتهای پیام