ایران امروز، با پشت‌سر گذاشتن تجربه‌هایی از جنگ، تحریم، بحران‌های اقتصادی و اجتماعی، بیش از همیشه نیازمند بازتعریف مفهوم و یافتن راه‌هایی برای تقویت تاب‌آوری اجتماعی در بطن جامعه است. نشست تخصصی «تاب‌آوری اجتماعی در روزهای پساجنگ» تلاشی است برای گردآوردن نگاه‌های متنوع جامعه‌شناسان، روان‌شناسان و اقتصاددانان، تا از سه زاویه مکمل به این سؤال بنیادین پاسخ دهند:
چگونه می‌توان جامعه‌ای ساخت که در برابر رنج، فرو نریزد و حتی توان برخاستن دوباره را در خود بیابد؟
در این نشست، تلاش کردیم با تکیه بر دانش بین‌رشته‌ای و تمرکز بر مسائل زیسته، نه‌تنها به آسیب‌ها بپردازیم، بلکه از امید، امکان، و ظرفیت‌های بومی برای بازسازی اعتماد اجتماعی و سلامت روانی سخن بگوییم. آن‌چه در پس هر بحران می‌ماند، لزوماً ویرانی نیست؛ می‌تواند بذر همبستگی، یادگیری جمعی و بازتعریف مسیرهای تازه باشد، اگر که آن را بفهمیم و برایش راه بگشاییم.
جامعه‌شناس و عضو هیات‌علمی دانشگاه بوعلی‌سینا گفت: در کنار تهدیدها، جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، فرصت‌ها و ره‌آوردهایی نیز برای کشور ما به همراه داشت که یکی از مهمترین این موارد ارتقای سرمایه اجتماعی بود که موجب شد در این جنگ، کشور ما قوی ظاهر شود.
محمد مبارکی در نشست تخصصی «تاب،آوری اجتماعی در روزهای پساجنگ» که توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا)_شعبه همدان برگزار شد، در پاسخ به این سوال که تاب‌آوری اجتماعی پس از جنگ چگونه در لایه‌های مختلف جامعه بازسازی می‌شود؟، اظهار کرد: در روزهای گذشته با یک مسئله اساسی در جامعه خود روبرو شدیم، جنگ تحمیلی ۱۲ روزهای که تا حدودی اوضاع را با شوک مواجه کرد، این جنگ تحمیلی آورده و آسیب‌هایی به همراه داشت.
وی ادامه داد: اگر یک آسیب‌شناسی از این جنگ تحمیلی ۱۲ روزه بخواهیم داشته باشیم باید فرصت‌ها، آورده‌ها و هم تهدیدها و آسیب‌هایی را که این جنگ به همراه خود داشت را دل این جنگ در نظر بگیریم و از طریق این آسیب‌شناسی با شناخت این فرصت‌ها و تهدیدها برای آینده برنامه‌ریزی داشته باشیم.
مبارکی تصریح کرد: در بحث تاب‌آوری اجتماعی در روزهای پساجنگ باید این موضوع در دو محور شامل چیستی تاب‌آوری و مولفه‌های آن و نیز چگونگی ایجاد تاب‌آوری بویژه بعد از یک دوره بحرانی بررسی و به آن پرداخته شود.
مبارکی با اشاره به چیستی تاب‌آوری و مولفه‌های تاب‌آوری، خاطرنشان کرد: اگر نگاه مختصری نسبت به ادبیات مفهوم چیستی تاب‌آوری داشته باشیم بحث تاب‌آوری به معنای بازگشت به عقب و گذشته بوده و اگر یک فرد یا سازمان و جامعه‌ای بتواند خود را در مواجهه با یک بحران و چالش بازسازی کند و دوباره به تعادل قبل بازگردد می‌گوییم آن جامعه و یا فرد تاب‌آور است.
وی بیان کرد: در تاب‌آوری بحث انعطاف‌پذیری، کش‌سانی و پایداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و موجب آن می‌شود که در مواجهه با بحران‌ها و چالش‌ها چه در سطح فردی و چه در سطح سازمانی و کلان، فرد یا سازمان بتواند خود را بازیابی و سازماندهی کرده و به وضعیت تعادل قبل از بحران بازگردد و وضعیت قبل را حاکم کند.
مبارکی با بیان اینکه تاب‌آوری در علوم مختلف دارای معانی مختلفی است، اظهار کرد: به طور کلی چهار نوع تاب‌آوری شامل تاب‌آوری اقتصادی، کالبدی، زیست‌محیطی و اجتماعی وجود دارد.
وی با اشاره به تاب‌آوری اقتصادی، بیان کرد: تاب‌آوری اقتصادی بحث واکنش سازگاری ذاتی افراد و جوامع در برابر مخاطرات بوده و در واقع افراد در این تاب‌آوری قادر هستند که بتوانند دوباره خسارت و زیان‌هایی را که در مواجهه با یک بحران یا واقعه‌ای به آنان تحمیل شده آنها را کاهش دهند و خود را دوباره سازماندهی کنند.
مبارکی در رابطه با تاب‌آوری کالبدی نیز گفت: تاب‌آوری کالبدی بیشتر آن آسیب‌پذیری ساختمان‌ها، بناها، دارایی‌ها، اموال شهروندان، سیستم حمل‌ونقل و شبکه‌های ارتباطی را اشاره دارد که بتواند خود را زود بازیابی کند و به وضعیت تعادل قبل برسد.
وی همچنین با بیان اینکه تاب‌آوری زیست‌محیطی به توانایی یک اکوسیستم یا سیستم طبیعی برای سازگاری و بازیابی از اختلالات و فشارهای محیطی اشاره دارد، اظهار کرد: به عبارت دیگر تاب‌آوری زیست محیطی این بوده که یک اکوسیستم بتواند در برابر تغییرات و رویدادهای مخرب مقاومت کند و پس از آن به حالت اولیه خود بازگردد.
مبارکی با اشاره به تاب‌آوری اجتماعی به عنوان نوع چهارم تاب‌آوری‌ها، تصریح کرد: تاب‌آوری اجتماعی اگر چه مفهوم جدیدی است اما اهمیت آن اگر بیشتر از سه نوع تاب‌آوری قبل نباشد، کمتر هم نخواهد بود به‌ویژه در مولفه‌هایی چون سرمایه اجتماعی و در بحث مواجهه با بحران‌های مختلف و توسعه اجتماعی بحث تاب‌آوری اجتماعی اهمیت بسیاری دارد.
وی اضافه کرد: تاب‌آوری اجتماعی شرایطی بوده که تحت این شرایط افراد و گروه‌های اجتماعی خود را با تغییرات محیطی مطابقت می‌دهند.
این جامعه‌شناس و عضو هیات‌علمی دانشگاه بوعلی‌سینا ادامه داد: اگر در طی یکسری تغییرات محیطی، سیاسی، اقتصادی و یا طبیعی یک بحران در جامعه ایجاد شود و افراد و گروه‌های مختلف در جامعه بتوانند در مواجهه با این بحران تعادل خود را دوباره سازماندهی کنند و به وضعیت قبل برگردند ما آن را تحت عنوان تاب آوری اجتماعی از آن یاد می‌کنیم که این تاب‌آوری اجتماعی می‌تواند در سه سطح مطرح شود.
وی سطح محله‌ای، منطقه‌ای و اجتماعی را سه سطح تاب‌آوری اجتماعی برشمرد و گفت: تاب‌آوری اجتماعی گروه‌های مختلف جامعه را در این سه سطح شامل سطح محله‌ای، منطقه‌ای و اجتماعی در بر می‌گیرد که بتوانند در مواجهه با بحران‌های مختلف انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری لازم را داشته باشند و ظرفیت‌های لازم را از خود بروز دهند.
مبارکی تصریح کرد: با توجه به اهمیت تاب‌آوری اجتماعی در مواجهه با این جنگ که با آن روبه‌رو بودیم و در واقع یک تغییر نظامی و سیاسی بود این امر اهمیت بسیاری دارد که باید به آن توجه ویژه شود.
وی در ادامه با بیان اینکه باید نگاه واقع‌بینانه نسبت به تهدید، فرصت‌ها و آسیب‌های جنگ تحمیلی ۱۲ روزه داشته باشیم، اظهار کرد: یکی از آسیب‌های این جنگ، نیروی انسانی حوزه نظامی و دانشمندان و اساتیدی بود که از دست دادیم.
مبارکی همچنین با اشاره به آسیب‌های وارده به برخی از زیرساخت‌های کشور در این جنگ تحمیلی، افزود: در این جنگ برخی نقاط ضعف ما به‌ویژه در حوزه نفوذ از داخل مشخص شد و بیشترین ضربه را در این جنگ از نفوذ داخلی خوردیم.
وی با اشاره به بحث نفوذ داخلی در جنگ ۱۲ روزه، گفت: باید آسیب‌شناسی شود که چرا افرادی به این سمت باید بروند و علیه کشور خود اقدام کنند؟ ضمن اینکه بحث آسیب‌شناسی در این رابطه مجزاست. در کنار این تهدیدها، این جنگ ۱۲ روزه فرصت‌هایی نیز به همراه داشت که یکی از مهمترین این موارد ارتقای سرمایه اجتماعی بود که موجب شد در این جنگ کشور ما قوی ظاهر شود.
وی گفت: قبل از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه بین گروه‌ها و برخی جناح‌ها اختلافاتی وجود داشت که در این جنگ فارغ از این اختلاف سلیقه‌ها، همه به یکباره یکدل شدند و همبستگی اجتماعی افزایش پیدا کرد و سرمایه اجتماعی که قبل از آن دچار فرسایش شده بود به یکباره احیا و تامین شد.
وی بیان کرد: همواره در طول تاریخ گذشته ایران در دوره‌های مختلف نیز که کشور با تهدید خارجی مواجه شده این سرمایه‌های اجتماعی اختلافات را کنار گذاشته‌اند و توانسته‌اند مقابله لازم را با آن تهدید خارجی داشته باشند ضمن اینکه این موضوع را در جنگ تحمیلی۱۲ روزه اخیر نیز به عینه شاهد بودیم و این سرمایه اجتماعی به صورت موقت و اضطرار اختلافات را کنار گذاشتند و برای مقابله با دشمن بین آنان همبستگی ایجاد شد.
مبارکی در پاسخ به این سوأل که آیا این سرمایه اجتماعی می‌تواند تداوم داشته باشد یا خیر؟ تصریح کرد: تداوم سرمایه اجتماعی بستگی به نحوه مدیریت ما دارد، اگر ما بی‌خیال شویم این سرمایه اجتماعی دوباره ضعیف شده و دوباره به وضعیت قبل از جنگ باز می‌گردد اما اگر ما از این قضیه جنگ درس بگیریم و واقع‌بینانه با آن برخورد کنیم می‌توانیم آن را تقویت کرده و حتی این سرمایه اجتماعی را ارتقاء دهیم.
این عضو هیات‌علمی دانشگاه بوعلی‌سینا ادامه داد: یکی از مؤلفه‌های مهم تاب‌آوری اجتماعی سرمایه اجتماعی بوده که بتواند همبستگی اجتماعی در جامعه ایجاد کند و این همبستگی و سرمایه اجتماعی بتواند دوباره جمع آن جامعه را سازماندهی مجدد ایجاد کرده و این جمع بتواند با آن بحران سیاسی و یا بحران طبیعی و محیطی مواجه خوبی داشته باشد.
مبارکی یادآور شد: تاب‌آوری اجتماعی مؤلفه‌های مختلفی دارد که از جمله این موارد می‌توان به بحث سرمایه اجتماعی درک خطر و آسیب‌پذیری قابلیت جامعه محلی اشاره کرد.
وی در پاسخ به این سوال که اگر می‌خواهیم این سرمایه اجتماعی اضطراری موقت که در جامعه ایجاد شده تداوم پیدا کند چه اقداماتی باید انجام دهیم؟ تصریح کرد: از بین مولفه‌های مختلف از دیدگاه جامعه‌شناسی ۱۲ مولفه مشخص شده که اگر به این ۱۲ مولفه تمرکز داشته باشیم به‌طور قطع می‌توانیم سرمایه اجتماعی را ارتقاء ببخشیم.
مبارکی یکی از جمله مولفه‌های سرمایه اجتماعی را تقویت دلبستگی و تعلق به مکان دانست و ادامه داد: در این رابطه ما باید بتوانیم در گروه‌های مختلف جامعه این احساس تعلق را به ویژه تعلق سرزمینی در سه سطح محلی، منطقه‌ای و یا کلان و کشوری را در افراد ایجاد کنیم.
وی با بیان اینکه تعلق مکانی دارای سه بُعد شامل بُعد شناختی، عاطفی، احساسی و رفتاری است، گفت: در بحث بُعد شناختی ما باید آگاهی بخشی به افراد و گروه‌های مختلف نسبت به آن مکان سرزمینی خود داشته باشیم، چرا که اگر هر فردی تاریخ، مولفه ارزش‌ها و فرهنگ‌های کشور و موطن خود را آگاهی داشته باشد خواه ناخواه برای دفاع از کشور و مکان خود دست به عمل شده و از آن دفاع کرده و مقاومت می‌کند.
مبارکی با تاکید بر ضرورت تقویت حس تعلق مکانی در بین گروه‌های مختلف جامعه با شیوه‌های مختلف از جمله مطرح کردن ارزش‌های اجتماعی و آگاهی بخشی به عنوان یکی از مولفه‌های ارتقاء و تداوم سرمایه اجتماعی جامعه، ادامه داد: تقویت همبستگی اجتماعی نیز یکی دیگر از مولفه‌های تداوم ارتقای سرمایه اجتماعی جامعه بوده که در این ارتباط ما باید شبکه‌های اجتماعی و روابط اجتماعی را تقویت کنیم.
وی مطرح کرد: ما در گذشته همبستگی اجتماعی در جامعه سنتی داشتیم اما امروز شکل همبستگی اجتماعی با گذشته فرق کرده است، درگذشته همبستگی اجتماعی مبنی بر مشابهت‌هایی بوده که افراد در شیوه زندگی، تفکر و یا اندیشه با یکدیگر داشته‌اند اما امروز تنوع اندیشه‌ها و ابعاد مختلف در جامعه وجود دارد و مشابهت‌ها از بین رفته و نمی‌توان انتظار داشت که مشابهت‌ها همبستگی ایجاد کند، چرا که این موضوع امکان‌پذیر نخواهد بود.
این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه در جامعه صنعتی امروزی با این تنوع مختلف، مانند گذشته دیگر افراد نمی توانند با یکدیگر مشابهت داشته باشند و یا بر اساس مشابهت‌ها بین آنان همبستگی ایجاد شود، گفت: در جامعه امروز، همبستگی بر اساس تفاوت‌ها و تمایزها مطرح می‌شود.
مبارکی با بیان اینکه بویژه جامعه ما جامعه چند قومیتی بوده و این چند قومیتی بودن برای جامعه ما هم یک تهدید و هم یک فرصت می‌تواند باشد که البته بستگی به مدیریت آن دارد، تصریح کرد: اگر بتوان از ویژگی چند قومیتی به درستی استفاده کرد و ارزش‌های مشترک و هنجارهای بین گروهی را تاکید داشته باشیم می‌توانیم این قومیت‌ها را در کنار هم بین آنان همبستگی ایجاد کنیم و در راستای یک هدف آنان را سوق دهیم.
وی با بیان اینکه این سرمایه اجتماعی بین گروهی می‌تواند موجب توسعه و ارتقای سرمایه اجتماعی شود، یادآور شد: اگر سرمایه اجتماعی درون قومیت‌ها و درون گروه‌ها را تاکید داشته باشیم و آن را برجسته کنیم خواه ناخواه بین قومیت‌ها تضاد ایجاد شده و موجب می‌شود در راستای تخریب گام برداشته باشیم.
مبارکی با اشاره به اینکه باید برای ارتقای سرمایه اجتماعی بین روابط بین گروه‌ها کار کنیم و بین آنان همبستگی ایجاد کنیم و آن را ارتقاء دهیم، گفت: ما باید متناسب با شرایطی که در جامعه هستیم شبکه‌های اجتماعی مختلف را فعال کنیم و از طریق این شبکه‌های اجتماعی بین سرمایه‌های اجتماعی جامعه همبستگی ایجاد کنیم و موجب تداوم این همبستگی شویم.
وی در ادامه حمایت اجتماعی را نیز یکی دیگر از جمله مؤلفه‌های ارتقاء سرمایه اجتماعی دانست و اظهار کرد: این جنگ تحمیلی ۱۲ روزه گروه‌های مختلف از نظر آسیب‌پذیری تمایزاتی با یکدیگر داشتند، برخی از گروه‌ها آسیب‌پذیر شدند و برخی از گروه‌ها در این جنگ ۱۲روزه تقویت شدند.
مبارکی ادامه داد: آن گروه‌های آسیب‌پذیر باید شناسایی شده و از این گروه‌ها حمایت اجتماعی، عاطفی و حتی اقتصادی و مالی داشته باشیم و از طریق این حمایت اجتماعی در راستای تقویت سرمایه اجتماعی گام برداریم .
این جامعه شناس با تأکید براینکه این حمایت اجتماعی با شیوه‌های مختلف که موجب همبستگی و تقویت سرمایه اجتماعی شود باید تداوم داشته باشد و تنها به جنگ محدود نشود، بیان کرد: تقویت احساس امنیت در جامعه یکی دیگر از جمله مؤلفه‌های ارتقای سرمایه اجتماعی در جامعه بوده که در این رابطه احساس امنیت شامل چهار نوع امنیت جانی، مالی، فکری و اجتماعی است.
این عضو هیات‌علمی دانشگاه بوعلی‌سینا افزود: نیازمند آن هستیم که احساس امنیت در این چهار نوع امنیت مختلف در گروه‌های مختلف جامعه را به شیوه‌های مختلف از جمله از طریق کاهش آسیب و جرائم تقویت کنیم که مردم احساس کنند امنیت بازگشته است چرا که این امر خود به خود موجب همبستگی سرمایه اجتماعی خواهد بود.
وی تقویت روابط اجتماعی را یکی دیگر از جمله مولفه‌های ارتقاء و همبستگی دو چندان سرمایه اجتماعی در جامعه دانست و گفت: منظور از تقویت روابط اجتماعی روابط اجتماعی غیررسمی است، ما باید هم در سطح محلی، هم در سطح منطقه‌ای و هم کلان بتوانیم بیشتر روابط غیررسمی بین گروه‌ها و افراد مختلف ایجاد کنیم چرا که روابط رسمی، مکانیزم خاص خود را دارد و نمی‌توان انتظار داشت سرمایه اجتماعی را تقویت ببخشد.
مبارکی افزود: روابط اجتماعی غیررسمی و تعاملات گرم اجتماعی سرمایه اجتماعی را تقویت می‌بخشد و تاب‌آوری اجتماعی را ارتقاء می‌دهد.
وی زمینه‌سازی مشارکت مردم در حوزه‌های مختلف را یکی دیگر از جمله موارد مولفه‌های تقویت سرمایه اجتماعی دانست و خاطرنشان کرد: باید ظرفیت زمینه سازی مشارکت مردم را افزایش دهیم و این ساختارها را طوری طراحی کنیم که افراد مشارکت لازم را داشته باشند.
مبارکی با اشاره به اینکه یکی از این زمینه‌ها، توزیع عادلانه منابع کمیاب بین افراد جامعه است، تصریح کرد: ثروت، قدرت، معرفت و منزلت چهار منابع کمیاب در جامعه به شمار می‌رود، باید یک باز توزیع در بین این چهار منابع کمیاب در جامعه داشته باشیم چرا که هر گونه نابرابری و عدم توزیع ناعادلانه در هر یک از این منابع موجب نفرت اجتماعی شده و سرمایه اجتماعی را ضعیف و تخریب خواهد کرد.
وی اظهار کرد: باید به سمتی برویم که این منابع باز توزیع شود و افراد احساس کنند که یک سهمی در دسترسی به این چهار منابع مورد نظر به صورت عادلانه دارند وقتی این امر محقق شود موجب همبستگی اجتماعی و تقویت سرمایه اجتماعی خواهد شد.
مبارکی همچنین آگاهی اجتماعی را دیگر مولفه تقویت سرمایه اجتماعی دانست و گفت: تقویت آگاهی و دانش افراد موجب آن خواهد بود که افراد و گروه‌های مختلف از خطر درک درستی داشته باشند و در راستای کمک مردمی عمل کنند و همبستگی اجتماعی بین سرمایه‌های اجتماعی تقویت دو چندان شود.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: آگاهی اجتماعی مردم کشور از برنامه دشمن در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه موجب آن شد که مردم درک درستی از خطر داشته باشند و بدانند که هدف رژیم صهیونیستی در این تجاوز همه مردم اعم از زن و کودک، نظامی و غیرنظامی و نیز خاک کشور است.
وی گفت: با آگاهی بخشی اجتماعی همین درک درست مردم از خطر موجب آن شد که سرمایه اجتماعی اضطراری ایجاد شود و این عدم شناخت رژیم صهیونیستی از جامعه ایرانی به نفع ما شد و موجب شد هویت و سازماندهی خود را حفظ کنیم و همه سرمایه اجتماعی کشور در راستای کمک به مردم عمل کنند.
این جامعه شناس همچنین با بیان اینکه باید برای تقویت تاب‌آوری اجتماعی تنوع بخشی به منابع مختلف را داشته باشیم و تنها به یک منبع خاص محدود نشویم، افزود: محدود شدن به یک منبع خاص از جمله نفت موجب آن خواهد بود که با هر گونه آسیب احتمالی به این منبع خاص، جامعه با بحران و چالش مواجه شود پس در این رابطه تنوع بخشی به منابع جامعه برای تقویت و تداوم تاب آوری و نیز تقویت سرمایه اجتماعی امری ضروری خواهد بود.
مبارکی عدالت، برابری و توزیع عادلانه منابع ارزشمند را از دیگر مؤلفه‌های تقویت سرمایه اجتماعی دانست و اظهار کرد: هویت بخشی در رابطه با هویت ایرانی و دینی، این دو مکمل یکدیگر بوده و در هم تنیده شده‌اند، غفلت از هر یک از این موارد به جامعه ضربه می‌زند برای همین این دو مکمل سرمایه اجتماعی و انسجام اجتماعی را در کنار هم تقویت می‌بخشد.
وی تاکید کرد: ما باید هویت ملی و دینی را در کنار هم داشته باشیم و تقویت و برجسته کنیم چرا که وقتی این دو با یکدیگر ترکیب شوند هیچ قدرتی نمی‌تواند کشور ایران را تهدید کند.
وی کارایی جامعه محلی را یکی دیگر از مولفه‌های تقویت سرمایه اجتماعی برشمرد و گفت: جامعه محلی متناسب با شرایط و ویژگی‌هایی که دارد باید بتواند برنامه‌ریزی اثربخش و کارآمد در حل مسائل محله خود داشته باشد و مردم را در حل مسائل مشارکت دهد.
مبارکی تصریح کرد: مشارکت مردم در حل مسائل موجب تعلق مکانی، ارتقای اعتماد، مشارکت در تصمیم‌گیری، روابط و تعاملات غیررسمی و احساس ارزشمندی در مردم و ارتقا و تقویت تاب‌آوری و تقویت سرمایه اجتماعی می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: اگر مردم در حل مسائل مشارکت نداشته باشند، نخستین چیزی که در این امر اتفاق می‌افتد، بی‌اعتمادی به سیستم تصمیم‌گیرنده و سیاست‌گذار جامعه بوده و این امر موجب افزایش شکاف بین ملت و دولت و کاهش سرمایه اجتماعی و تضعیف تاب‌آوری خواهد شد که باید نسبت به این موضوع توجه ویژه داشت و کارایی جامعه محلی و مشارکت مردمی را تقویت کرد.
این عضو هیات‌علمی دانشگاه بوعلی‌سینا انعطاف‌پذیری را مولفه دیگر در تقویت و تداوم سرمایه اجتماعی و نیز تقویت تاب‌آوری اجتماعی برشمرد و اظهار کرد: اگر می‌خواهیم یک دولت قوی داشته باشیم، چهار بُعد برای یک دولت قوی نیاز است که قدرت نظامی یکی از این موارد به شمار می‌رود و خوشبختانه ایران اسلامی از این مولفه بهره‌مند است و نتایج بهره‌مندی از قدرت نظامی ایران را در این جنگ تحمیلی ۱۲ روزه شاهد بودیم.
وی با بیان اینکه اگر دولت نسبت به تمامی گروه‌های سیاسی مدارای اجتماعی داشته باشد، این اقدام موجب افزایش مشروعیت سیاسی و انسجام شده و در مواقع خطر می‌تواند از ظرفیت سیاسی تمامی این گروه‌ها استفاده کند، اضافه کرد: اگر دولت این چتر را محدود کند، آن افراد بیرون از چتر، احساس جدایی کرده و در مواقع خطر حداقل اگر علیه دولت کاری هم نکنند، سکوت خواهند کرد.
وی با تأکید بر اینکه یک نگاه آسیب‌شناسانه باید به دوران پساجنگ داشت و از این شیوه‌ها استفاده کرد تا بتوان تاب‌آوری اجتماعی را در جامعه‌ی پساجنگ تقویت کرد، ادامه داد: یکی از مهمترین مسائل، ضعف نگاه اجتماعی در سیاست‌گذاری‌ها بوده که در این رابطه باید نگاه اجتماعی وجود داشته باشد؛ چرا که نگاه فنی در این رابطه نمی‌تواند تاب‌آوری اجتماعی را تقویت کند. بنابراین در سیاست‌گذاری‌ها نگاه اجتماعی از نقش موثری در تاب‌آوری اجتماعی برخوردار است.
انتهای پیام
نظرات