دکتر علی آرمان در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به وضعیت مصرف آب در بخش کشاورزی استان کرمانشاه، اظهار کرد: سالانه حدود یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون مترمکعب آب در بخش کشاورزی استان کرمانشاه مصرف می‌شود که از این میزان ۸۰۰ میلیون مترمکعب آب سطحی و مابقی از منابع آب زیرزمینی و چاه‌ها تامین می‌شود.

وی از وضعیت راندمان آب در بخش کشاورزی نیز یاد کرد و افزود: چند معیار در زمینه راندمان بخش کشاورزی وجود دارد که مهمترین آن میزان تولید ماده خشک به ازاء مصرف هر مترمکعب آب است که این میزان اگرچه برای محصولات مختلف از جمله غلات، صیفی‌جات و ... و شرایط مختلف تا حدودی فرق می‌کند، اما حدود یک کیلوگرم به ازاء هر مترمکعب آب است.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: البته این آماری است که از سوی متولیان اعلام می‌شود اما حقیقت این است که در برخی موارد راندمان واقعی آبیاری از این میزان نیز کمتر است. برای نمونه گفته می‌شود متوسط تولید گندم در هر هکتار حدود پنج تا ۵.۵ تن است و برای آبیاری این میزان گندم حدود پنج هزار مترمکعب آب نیاز است که در این صورت راندمان همان یک کیلوگرم به ازاء هر مترمکعب آب است، اما این پنج هزار مترمکعبی که عنوان می‌شود آب خالص مورد نیاز برای آبیاری محصول است، در حالیکه آبی که پای محصول رها می‌شود تا نیاز آبی محصول را مرتفع کند حدود ۱۰ هزار مترمکعب و دو برابر آب خالص مورد نیاز است.

آرمان اضافه کرد: اگر قرار باشد آبی که واقعا برای تولید محصول مصرف می‌شود را محاسبه کنیم، راندمان آبیاری به ۵۰۰ گرم محصول خشک به ازاء هر مترمکعب آب می‌رسد، یعنی ۵۰ درصد عددی که اعلام می‌شود.

چرا راندمان آبیاری پایین است؟

وی از دلایل پایین بودن راندمان آبیاری در بخش کشاورزی نیز یاد کرد که به عوامل مختلفی بستگی دارد و خاطرنشان کرد: فرهنگ کشاورزی، نحوه آبیاری محصولات، از دست رفتن حدود ۳۵ درصد محصول کشاورزی هنگام برداشت، نحوه استفاده از تجهیزات آبیاری و ... همه از جمله این عوامل است.

مدیر گروه مهندسی آب پردیس کشاورزی دانشگاه رازی با بیان اینکه در سراسر استان کرمانشاه نحوه آبیاری اراضی کشاورزی یک شکل است و از غرب تا شرق استان با وجود شرایط اقلیمی متفاوتی که دارد یک نسخه برای آبیاری وجود دارد، یادآور شد: برای قصرشیرین و سرپل‌ذهاب با دمای نزدیک به ۵۰ درجه سانتی‌گراد از همان روش‌های آبیاری استفاده می‌شود که در روانسر و کنگاور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

به گفته آرمان، در مناطق گرمسیر مانند قصرشیرین و سرپل‌ذهاب وقتی که از سیستم‌های آبیاری استفاده می‌شود که آب را پودر کرده و پای محصول می‌ریزد، تا زمانی‌که این آب در دمای بالا به محصول برسد، بخش قابل توجهی از آن تبخیر شده و اتلاف می‌شود. یا در مناطقی که وزش باد شدید داریم بخشی از این آب با منحرف شدن مسیر آن پِرت شده و پای محصول نمی‌رود.

لزوم محدودیت کشت‌های دوم و سوم و توسعه کشت‌های گلخانه‌ای

وی سپس به راهکارهایی که می‌تواند به افزایش بهره‌وری آب در بخش کشاورزی کمک کند اشاره کرد و افزود: در این زمینه دو حوزه مهم وظیفه دارند که یک بخش جهاد کشاورزی است که باید به سمت الگوهای کشت مناسب برویم.

این استاد دانشگاه با تاکید بر لزوم حرکت به سمت کشت برخی محصولات مانند زعفران که نیاز آبی پایین اما درآمد قابل توجهی دارند، گفت: باید بگونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم که ظرف دو تا سه سال آینده سطح زیر کشت زعفران در کرمانشاه به حدود سه هزار هکتار برسد.

آرمان افزایش سطح گلخانه‌ها در استان را نیز از دیگر راهکارهایی دانست که به مدیریت مصرف آب کمک خواهد کرد و ادامه داد: گلخانه‌ها به جهت حفظ رطوبت در محیط گاها تا ۹۸ درصد مصرف آب را کاهش می‌دهند و از سوی دیگر کشت در گلخانه به جهت محیط امن و مقاومی که دارد بسیار مقرون به صرفه است. بسیاری از کشورهای دنیا از جمله ژاپن به سمت توسعه گلخانه‌ها حرکت کرده‌اند و ما نیز باید به این سمت برویم.

وی همچنین بر لزوم محدودیت کشت‌های دوم و گاها سوم که مصرف آب آنها از منابع آب زیرزمینی است تاکید کرد و یادآور شد: متاسفانه محصولاتی که در کشت دوم و سوم برداشت می‌شود در عمده موارد محصولات با مصرف آبی بالا از جمله سیب زمینی، پیاز، چغندر، ذرت و ... است که معمولا هم بیش از نیاز استان بوده و به سمت استان‌های دیگر می‌رود. این یعنی ما خارج از ظرفیت آبی استان آب برای محصولات برداشت کرده و این محصولات را به استان‌های دیگر می‌فرستیم که به نوعی تجارت آب محسوب می‌شود و آب، انرژی و خاک کرمانشاه را هدر می‌دهد.

مدیر گروه مهندسی آب پردیس کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه در پاسخ به این پرسش که آیا محدودیت کشت دوم و سوم امنیت غذایی را تهدید نمی‌کند، عنوان کرد: امنیت غذایی به نوعی توجیهی برای ضعف عملکرد در مدیریت منابع آب به شمار می‌رود. به علاوه امنیت غذایی باید با محوریت برخی محصولات از جمله غلات، گندم و ... باشد نه همه محصولاتی که برخی از آنها هیچ تناسبی با سبد غذایی خانواده‌ها ندارد و فراتر از ظرفیت استان نیز کشت می‌شود.

آرمان تاکید کرد: موضوع دیگری که باید در حوزه کشاورزی به آن توجه شود، اجرای سیستم‌های آبیاری نوین متناسب با شرایط هر منطقه و با کمترین میزان تلفات آب است.

سوء برداشت حدود ۱۰ هزار چاه از منابع آبی کرمانشاه

وی با بیان اینکه بخشی از مدیریت مصرف آب هم باید در حوزه آب منطقه‌ای انجام شود، گفت: یکی از مهمترین مواردی که باعث هدررفت آب خصوصا در بخش کشاورزی می‌شود، وجود چاه‌های غیرمجاز است که تعداد آنها در کرمانشاه نزدیک به پنج هزار حلقه برآورد می‌شود و برداشت از این چاه‌های غیرمجاز به هر میزان بدون نظارت و کنترل صورت می‌گیرد. برداشت از این چاه‌ها سالانه حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه از چاه‌های مجاز موجود نیز حدود پنج هزار حلقه فاقد کنتور حجمی هستند، اضافه کرد: از این چاه‌ها نیز بدون حساب و کتاب آب به میزان زیادی برداشت می‌شود. تنها سه هزار حلقه چاه در استان مجهز به کنتور هستند که میزان آب برداشتی از آنها قابل رصد و ارزیابی است.

آرمان تاکید کرد: همین چاه‌های مجاز و دارای کنتور نیز نیازمند اصلاح و تعدیل پروانه برای میزان برداشت آب با توجه به شرایط موجود هستند.

لزوم استفاده از ظرفیت پساب تصفیه‌شده

وی درباره استفاده از پساب تصفیه شده برای بخش‌های مختلف از جمله صنعت و کشاورزی نیز اظهار کرد: در صورت بهره‌برداری از تصفیه‌خانه دوم فاضلاب شهر کرمانشاه، حدود ۴۵ میلیون مترمکعب پساب تصفیه شده در اختیار داریم که می‌تواند برای صنایع پرمصرف شرق استان در حوزه پتروشیمی، نیروگاه و... مورد استفاده قرار گیرد، به شرط آنکه پساب جایگزین چاه‌هایی شود که در این مناطق اکنون مورد استفاده قرار می‌گیرد و این چاه‌ها واقعا بسته شوند.

به گفته این استاد دانشگاه، از پساب تصفیه شده برای بخش کشاورزی نیز می‌تواند استفاده شود.

وی با بیان اینکه مجموع این اقدامات برای کمک به منابع آبی کرمانشاه خصوصا منابع آب زیرزمینی ضروری است، خاطرنشان کرد: اکنون با کسری حدود یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون مترمکعبی منابع آب زیرزمینی در استان مواجه هستیم که باید روند این کسری متوقف شده و در مقابل بتوانیم سطح آب های زیرزمینی را بالا بیاوریم.

انتهای پیام