محمدحسین جعفری با حضور در تحریریه ایسنا با اشاره به اینکه هدف اصلی طرح توانمندسازی و افزایش تاب‌آوری اقتصادی عشایر رفع محرومیت، افزایش نقدینگی و درآمد خانوارهای عشایری، ارتقاء بهره‌وری و کاهش وابستگی به تک‌شغلی است، اظهار کرد: نخستین طرح، ساماندهی دام عشایر و اجرای زنجیره تولید گوشت قرمز است که با هدف بهره‌برداری بهینه از ظرفیت دامی عشایر اجرا شد. دومین طرح، آموزش و توسعه کشت و برداشت گیاهان دارویی است. در حال حاضر، ۲۴ درصد از مراتع استان، معادل یک میلیون و ۶۰۰ هزار هکتار، در اختیار عشایر قرار دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در این مراتع حدود ۶۱ گونه گیاه دارویی مرتعی وجود دارد که قابلیت برداشت و بهره‌برداری اقتصادی دارند. همچنین بسیاری از این مناطق پتانسیل کشت هدفمند گیاهان دارویی را نیز دارا هستند که با آموزش و حمایت می‌تواند به منبع درآمد پایدار برای خانوارهای عشایری تبدیل شود.

وی افزود: طرح سوم به آموزش و توسعه صنایع‌دستی اختصاص دارد. در استان حدود ۱۳۵۰ زن عشایر توانایی فعالیت در حوزه صنایع‌دستی دارند که گرچه شاید تنها ۱۵۰ نفر از آنان به‌طور فعال مشغول به کار هستند، اما ظرفیت بالایی برای توسعه وجود دارد. در این حوزه، محصولات متنوعی مانند قالی، قالیچه، گلیم، جاجیم و دیگر دست‌بافته‌ها توسط عشایر تولید می‌شود که بسیاری از آن‌ها توسط خریداران عمده از تهران خریداری و به کشورهای دیگر صادر می‌گردد. برای حمایت از این بخش، در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ بالغ بر ۱۳ هزار میلیارد تومان تسهیلات ارزان‌قیمت بلندمدت در اختیار زنان عشایر قرار گرفت.

مدیرکل امور عشایر خراسان رضوی ادامه داد: چهارمین طرح در زمینه گردشگری عشایر محور طراحی شده است. در این طرح، خوشه‌های گردشگری در شهرستان‌های عشایری شناسایی شده‌اند تا با بهره‌گیری از ظرفیت‌های بومی، فرصت‌های جدیدی برای درآمدزایی عشایر ایجاد شود. در منطقه هزارمسجد، دو نقطه شامل محله بیابان‌بام (پس از روستای مارشک) و خود هزارمسجد به عنوان پایلوت انتخاب شده‌اند. در قالب این برنامه، تورهای یک‌روزه با ظرفیت ۲۰ نفر طراحی شده‌اند که گردشگران صبح توسط لیدرها وارد منطقه می‌شوند، از مسیر کریم‌آباد به سمت اولین محله عشایری حدود ۴۵ دقیقه پیاده‌روی دارند، صبحانه در آنجا میل می‌کنند، سپس به سمت محله دوم حرکت می‌کنند و پس از صرف ناهار، مجدداً به محل اول بازمی‌گردند تا شام خود را نیز در آنجا صرف کنند. این طرح هنوز به‌صورت رسمی اجرا نشده و در حال گذراندن مراحل آزمایشی و بررسی‌های اولیه است.

کاهش بارندگی و تأمین علوفه دام یکی از مشکلات اصلی جامعه عشایری است

وی درباره زندگی روزانه زنان عشایر، گفت: زنان عشایر تنها خانه‌دار نیستند؛ آن‌ها مدیر واقعی زندگی کوچ‌نشینی‌اند. زندگی آنان به‌ویژه در فصل بهار از پیش از طلوع آفتاب آغاز می‌شود. حدود ساعت سه بامداد بیدار می‌شوند، شیر دام‌ها را می‌دوشند و فرآورده‌های لبنی تهیه می‌کنند. همچنین کودکان را برای شروع روز آماده کرده و علاوه بر رسیدگی به خانواده، به دام‌ها و محیط زندگی نیز رسیدگی می‌کنند. گاهی مجبورند نان تازه بپزند، چرا که در نبود یخچال باید نان برای چند روز آماده شود.

جعفری تصریح کرد: زنان عشایر در مراقبت از دام‌های بیمار، گله‌داری، مدیریت محلی و حتی تصمیم‌گیری‌های خانوادگی نقش دارند. در فصل قشلاق نیز با کاهش فعالیت‌های دامداری، تمرکز آنان بر تولید صنایع‌دستی مانند قالی، گلیم و جاجیم بیشتر می‌شود. این سبک زندگی ترکیبی از تلاش، مسئولیت‌پذیری، مهارت و عشق به خانواده و طبیعت است و زنان عشایر ستون‌های استوار فرهنگ کوچ‌نشینی‌اند.

وی افزود: سیاه‌چادر نماد زندگی عشایری است و جایگاه اصلی تمام ابعاد زندگی آن‌ها از جمله سکونت، تولید، تعلیم فرزندان، نگهبانی، بهداشت و درمان محسوب می‌شود. هم‌اکنون حدود ۴۵ درصد عشایر استان عضو بسیج عشایر مسلح هستند و در نقاط مرزی حضور فعال دارند که نقش مؤثری در تأمین امنیت مناطق مرزی ایفا می‌کنند.

مدیرکل امور عشایر خراسان رضوی در ادامه با اشاره به چالش‌های جامعه عشایر بیان کرد: کاهش بارندگی و تأمین علوفه دام یکی از مشکلات اصلی جامعه عشایری است. لازم است دستگاه‌های متولی و تشکل‌های عشایری همکاری کنند تا علوفه مدت‌دار در اختیار عشایر قرار گیرد. پیشنهاد ما این است که علوفه به قیمت روز واگذار شود و پس از ۶ ماه، به همان قیمت روز از آنان گوشت خریداری شود.

وی همچنین کمبود منابع آبی را از دیگر مسائل اساسی عنوان کرد و افزود: در حال حاضر روزانه ۳۵ تانکر آبرسانی معادل ۳۵۰ تا ۴۰۰ متر مکعب برای تأمین آب مورد نیاز عشایر مورد استفاده قرار می‌گیرد. مسئولیت حمل و انتقال آب با اداره امور عشایر است، اما تأمین آب باید از سوی نهادهای مسئول در حوزه منابع آبی انجام شود. لازم به ذکر است که آب مورد نیاز انسان و دام در جامعه عشایری قابل تفکیک نیست و باید به صورت یکپارچه دیده شود.

جعفری ادامه داد: عشایر سرمایه‌دار هستند اما همچون شهرنشینان نقدینگی در دست ندارند و سرمایه اصلی آن‌ها دام‌هایشان است. لذا نیاز به تسهیلات بانکی ارزان‌قیمت و بلندمدت دارند. سال گذشته ۱۸۰ میلیارد تومان تسهیلات توسط عشایر و تشکل‌های عشایری جذب شد.

خراسان رضوی ۳۵ طایفه مستقل عشایری دارد

وی گفت: در خراسان رضوی ۳۵ طایفه مستقل عشایری حضور دارد و ساختار سنتی ایلات و بزرگان به شکل گذشته وجود ندارد. اکنون سرگروه‌های تعاون در قالب شرکت‌های تعاونی عشایری به عنوان مدیران امور اجتماعی انتخاب می‌شوند. طبق اساسنامه این شرکت‌ها، هر هفت تا ۵۰ خانوار می‌توانند یک گروه تعاونی تشکیل دهند. فرآیند انتخاب سرگروه نیز مشابه انتخابات مجلس است.

مدیرکل امور عشایر خراسان رضوی افزود: سرگروه تعاون نقش بزرگ طایفه را ایفا می‌کند و رابط میان محله عشایری، اداره امور عشایر شهرستان و شرکت تعاونی است. برای مثال، بزرگ‌ترین طایفه استان «توپ‌کانلو» با ۹۰۰ خانوار در شهرستان‌های مشهد، چناران، قوچان، سبزوار و نیشابور پراکنده‌اند.

وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر ۲۵۰ سرگروه تعاون در استان فعالیت دارند که نماینده ۸۲۰۰ خانوار عشایری هستند. جامعه عشایری خراسان رضوی شامل ۳۴ هزار نفر است که ۴۵ درصد کرمانج، ۴۰ درصد فارس، ۱۰ درصد ترک و پنج درصد بلوچ‌اند. اکثریت آن‌ها شیعه و پنج درصد اهل سنت هستند.

جعفری ادامه داد: آموزش و پرورش عشایری با ۱۹۵ آموزشگاه بیش از ۸۵۰۰ دانش‌آموز را تحت پوشش دارد. جامعه عشایری همچنین ۱۸۰ شهید تقدیم انقلاب کرده است.

وی از اقدامات فرهنگی و اجتماعی سال گذشته نیز یاد کرد و گفت: جشنواره انتخاب قوچ برتر عشایری، برپایی ۵۹ سیاه‌چادر نوروزی، راه‌اندازی موکب‌های عشایری و زیارت اولی ۱۷۰۰ نفر از عشایر توسط آستان قدس رضوی بخشی از این فعالیت‌ها بود.

مدیرکل امور عشایر خراسان رضوی تأکید کرد: رویکرد اصلی ما حفظ هویت عشایری و همزمان توانمندسازی و به‌روزرسانی زندگی آنان با شرایط امروز است تا جامعه عشایری بتواند با بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی، فناوری و فرهنگی به توسعه پایدار برسد.

وی بیان کرد: در همین راستا، تغییر نام سازمان امور عشایر کشور به «سازمان پیشرفت و آبادانی مناطق روستایی و عشایری» در برنامه هفتم توسعه مطرح است تا خدمات به این جامعه تسهیل و ارتقا یابد.

انتهای پیام