دکتر زهرا نهبندانی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: بیماری سالک یک بیماری انگلی است که از طریق نیش پشه خاکی آلوده به انسان منتقل می‌شود. این بیماری در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری از جمله بخش‌هایی از ایران شایع است. انواع مختلفی از سالک وجود دارد، اما دو نوع اصلی همچون سالک نوع شهری (خشک) و سالک نوع روستایی (مرطوب) در ایران بیشتر دیده می‌شود.

وی افزود: سالک نوع شهری معمولاً زخم‌های کوچک و خشک ایجاد می‌کند که به تدریج بهبود می‌یابند و جای آن‌ها یک اسکار (جای زخم) فرورفته و دائمی باقی می‌ماند؛ همچنین سالک نوع روستایی معمولاً زخم‌های بزرگ‌تر، مرطوب‌تر و چرکی ایجاد می‌کند که بهبود آن‌ها زمان بیشتری می‌برد و ممکن است اسکار ناخوشایندی از خود به جای بگذارند.

نهبندانی ادامه داد: علائم اصلی سالک، ایجاد یک ضایعه پوستی (معمولاً یک برجستگی کوچک و قرمز در محل گزش پشه است که به مرور زمان به یک زخم تبدیل می‌شود. این زخم ممکن است با خارش، درد و یا ترشحات همراه باشد.

رئیس اداره پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیر دانشگاه علوم پزشکی مشهد در پاسخ به اینکه آیا این بیماری در برخی از مناطق بیشتر است یا خیر، گفت: بیماری سالک در برخی از مناطق به مراتب شایع‌تر است و به آن مناطق «کانون بیماری» گفته می شود. این موضوع به دلیل وجود شرایط محیطی خاص و حضور پشه‌های خاکی ناقل در آن مناطق است. به طور کلی، بیماری سالک بیشتر در مناطق گرمسیری، نیمه‌گرمسیری و بیابانی دیده می‌شود. در ایران نیز، کانون‌های اصلی سالک در استان‌های خاصی قرار دارند.

نهبندانی ادامه داد: سالک نوع روستایی بیشتر در استان‌های اصفهان، یزد، خراسان رضوی، گلستان، فارس و خوزستان دیده و سالک نوع شهری بیشتر در شهرهایی مانند تهران، مشهد، کرمان، شیراز و نیشابور دیده می‌شود. یکی از دلایلی که باعث می‌شود سالک در برخی مناطق بیشتر باشد، آب و هوا است؛ زیرا پشه‌های خاکی در مناطق گرم و مرطوب بهتر رشد و تکثیر پیدا می‌کنند.

وی در رابطه با اینکه وجود مخزن بیماری حضور حیواناتی مانند جوندگان (موش‌های صحرایی) یا سگ‌ها که ناقل انگل هستند، در گسترش بیماری نقش مهمی دارد، خاطرنشان کرد: همچنین عدم رعایت بهداشت محیط، وجود زباله‌ها و نخاله‌های ساختمانی، فضولات حیوانی و نبود فاضلاب مناسب می‌تواند مکان‌های مناسبی برای زندگی و تکثیر پشه‌های خاکی فراهم کنند. لازم به ذکر است که در مناطقی که جمعیت پشه‌های خاکی آلوده بیشتر است، خطر ابتلا به سالک هم بالاتر می‌رود.

 برای خوابیدن در فضای باز در مناطق پرخطر، حتماً از پشه‌بند استفاده کنید

رئیس اداره پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیر دانشگاه علوم پزشکی مشهد درخصوص توصیه‌هایی برای پیشگیری از این بیماری، یادآور شد: اگر در مناطق پرخطر زندگی می‌کنید یا قصد سفر به آن‌جا را دارید، حتماً از پشه‌بند استفاده کنید به خصوص اگر در فضای باز یا اتاق‌هایی با در و پنجره باز می‌خوابید. پشه‌های خاکی ریز هستند و به راحتی از توری‌های معمولی عبور می‌کنند. بنابراین از پشه‌بندهای با منافذ ریزتر استفاده کنید.

نهبندانی در رابطه به اینکه در ساعات غروب و صبح زود که پشه‌های خاکی فعال‌ترند، لباس‌های آستین بلند، شلوار بلند و حتی جوراب بپوشید، مطرح کرد: از اسپری‌ها یا لوسیون‌های دافع حشرات روی پوست در معرض دید و لباس‌هایتان استفاده کنید. حتماً دستورالعمل روی محصول را به دقت بخوانید، همچنین مطمئن شوید که توری‌های در و پنجره‌هایتان سالم و بدون سوراخ هستند تا پشه‌ها نتوانند وارد خانه شوند.

 وی ضمن اشاره به اینکه پشه‌های خاکی دوست دارند در محیط‌های مرطوب، تاریک و پر از زباله زندگی کنند، توضیح داد: خانه را تمیز نگه دارید، نخاله‌های ساختمانی، زباله‌ها و تپه‌های خاک را جمع‌آوری کنید؛ پر کردن سوراخ‌ها و شکاف‌های دیوارها نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. همچنین رطوبت را در خانه کاهش دهید و از نگهداری مواد غذایی باز در طول شب خودداری کنید.

جوندگان و سگ‌ها مخزن انگل سالک

رئیس اداره پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیر دانشگاه علوم پزشکی مشهد بیان کرد: از آنجا که جوندگان مخصوصاً در سالک روستایی و سگ‌ها مخصوصاً در سالک شهری می‌توانند مخزن انگل سالک باشند، کنترل جمعیت آن‌ها در مناطق پرخطر بسیار مهم است. جمع‌آوری زباله‌ها و جلوگیری از پخش شدن مواد غذایی می‌تواند به کاهش جمعیت جوندگان کمک کند.

نهبندانی در پاسخ به اینکه درمان این بیماری به چه صورت است، گفت: درمان بیماری سالک کمی بستگی به نوع سالک شهری یا روستایی، شدت زخم، تعداد زخم‌ها، محل آن‌ها و وضعیت سلامت عمومی فرد دارد، اما به طور کلی روش‌های درمانی همچون درمان‌های موضعی برای زخم‌های کوچک و تازه مانند کرم‌ها و پمادهای ضد انگل و کرایوتراپی (سرما درمانی)، درمان‌های تزریقی برای زخم‌های بزرگ‌تر و  متعدد یا مقاوم به درمان موضعی، تزریق دارو به داخل ضایعه، تزریق عضلانی دارو و درمان‌های خوراکی رایج هستند. در برخی موارد خاص و با تشخیص پزشک، ممکن است داروهای خوراکی نیز تجویز شود.

وی درخصوص آمار سال گذشته و سال جاری بیماری سالک در حوزه تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد، تصریح کرد: در سال ۱۴۰۳ ، ۹۶۹ مورد بیمار مبتلا به سالک گزارش شده است که این آمار در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال۱۴۰۲ معادل ۳۰ درصد کاهش داشته است، در پنج ماهه نخست سال جاری نیز ۱۶۰ مورد بیمار مبتلا به سالک شناسایی شده است.

رئیس اداره پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیر دانشگاه علوم پزشکی مشهد در پاسخ به اینکه آیا نوع بروز این بیماری در کودکان و بزرگسالان متفاوت است، اظهار کرد: کودکان به خصوص خردسالان به دلیل سیستم ایمنی ضعیف‌تر، همچنین تحرک زیاد و بازی در فضای باز بیشتر در معرض نیش پشه خاکی و در نتیجه ابتلا به سالک قرار می‌گیرند و از آنجا که کودکان کمتر از لباس‌های پوشاننده یا مواد دافع حشرات استفاده می‌کنند، زخم‌ها اغلب در نواحی باز بدن مانند صورت، دست‌ها و پاها دیده می‌شود که ممکن است از نظر زیبایی بعدها مشکلاتی ایجاد کند.

نهبندانی افزود: بزرگسالان معمولاً آگاهی بیشتری نسبت به اقدامات پیشگیرانه دارند و ممکن است بیشتر از لباس‌های پوشاننده یا مواد دافع حشرات استفاده کنند. با این حال بزرگسالانی که شغلشان در محیط‌های آلوده یا فضای باز است مانند کشاورزان، کارگران ساختمانی، یا افرادی که در مناطق روستایی زندگی می‌کنند، همچنان در معرض خطر قرار دارند.

آموزش و آگاهی‌رسانی به جامعه نیز جزو اقدامات کلیدی است

وی با بیان اینکه برای پیشگیری از شیوع بیماری سالک، اقدامات مختلفی انجام شده است که می‌توان آن‌ها را به چند دسته اصلی تقسیم کرد، اضافه کرد: کنترل ناقل (پشه خاکی) از جمله این اقدامات است. سم‌پاشی مناطق آلوده به منظور کاهش جمعیت پشه‌های خاکی انجام می‌شود، همچنین، پیگیری بهسازی محیط برای کاهش مکان‌های تخم‌گذاری این حشرات ادامه دارد.

نهبندانی گفت: آموزش حفاظت فردی نیز در دستور کار قرار دارد. افراد به پوشاندن بدن با لباس‌های مناسب تشویق می‌شوند، همچنین، عدم استراحت در فضای باز در زمان‌های اوج فعالیت پشه‌ها توصیه می‌شود، استفاده از کرم‌های دورکننده حشرات نیز به عنوان یک روش محافظتی معرفی شده است.

رئیس اداره پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیر دانشگاه علوم پزشکی مشهد افزود: آموزش و آگاهی‌رسانی به جامعه نیز جزو اقدامات کلیدی است. اطلاع‌رسانی عمومی در مورد راه‌های انتقال بیماری، علائم آن و روش‌های پیشگیری در حال انجام است. جلب مشارکت جامعه برای همکاری در برنامه‌های کنترل ناقل و مخزن نیز در نظر گرفته شده است. همنچنین تشخیص و درمان به موقع بیماران از دیگر اولویت‌هاست. تشخیص زودرس برای شناسایی سریع موارد بیماری و شروع درمان به منظور جلوگیری از انتشار بیشتر انجام می‌شود.

نهبندانی بیان کرد: اطمینان از درمان کامل بیماران برای جلوگیری از تبدیل شدن آن‌ها به منبع آلودگی نیز در برنامه است، همچنین پیگیری مدیریت پسماند مورد توجه قرار دارد. دفع صحیح زباله‌ها از طریق جمع‌آوری و دفع بهداشتی آن‌ها برای کاهش محل‌های تخم‌گذاری پشه‌های خاکی انجام می‌شود.

انتهای پیام