پریساسادات آشفته، در گفت‌وگو با ایسنا بیان کرد: در حوزه مهندسی منابع با توجه به چالش‌های فزاینده تغییر اقلیم و کم‌آبی آب نکته مهم این است که نگاه ما باید چندبعدی باشد. بسیاری از پروژه‌ها تنها از جنبه فنی و اقتصادی موفق ارزیابی می‌شوند، در حالی که در یک پروژه واقعاً موفق باید ابعاد دیگری مانند اجتماعی، زیست‌محیطی و حتی حکمرانی و مدیریت نیز در نظر گرفته شود.
رئیس پژوهشکده محیط زیست دانشگاه قم با بیان این‌که در طراحی‌ها باید انعطاف‌پذیری را هم مورد توجه قرار دهیم، گفت: پروژه‌ها باید بتوانند خود را با شرایط متغیر وفق دهند؛ به‌عنوان مثال، سدی که الگوی بهره‌برداری آن با تغییر الگوی بارش تعدیل نشود، یا شبکه آبیاری که نتواند با تغییر الگوی کشت سازگار شود، با مشکل مواجه خواهد شد، لذا ما باید به این سمت حرکت کنیم.
وی با اشاره به این‌که استفاده از فناوری‌های نوین، مانند اینترنت اشیا و مدل‌های هوش مصنوعی، نیز بسیار حائز اهمیت است، اظهار کرد: به‌کارگیری این فناوری‌ها می‌تواند به دقت و سرعت تصمیم‌گیری‌ها بیافزاید. برای نمونه، هوش مصنوعی امکان پیش‌بینی الگوی بارش و مصرف را فراهم می‌کند و اینترنت اشیا از طریق حس‌گرها و پایش لحظه‌ای می‌تواند به مدیریت بهینه مانند عملکرد خودکار سامانه انتقال و توزیع آب و یا یک شبکه آبیاری کمک کند. مدل‌های پیش‌بینی و شبیه‌سازی نیز به ما امکان می‌دهند سناریوهای آینده را ارزیابی و برای مواجهه با آن‌ها آماده شویم.
آشفته افزود: علی‌رغم این قابلیت‌ها، به‌کارگیری این فناوری‌ها در ایران با چالش‌هایی مانند کمبود زیرساخت‌های داده و ارتباطی، نبود استانداردها و سیاست‌های حمایتی، هزینه بالای واردات فناوری و مقاومت نهادی و فرهنگی روبرو است. برای پر کردن این شکاف باید توانایی داخلی را توسعه داده و به آموزش مدیران و بهره‌برداران پرداخت؛ پیشبرد همزمان این دو مورد، تا حدود زیادی مشکل را برطرف خواهد کرد.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: آب تنها یک موضوع فنی نیست، بلکه مسئله‌ای اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی است. هدف مدیریت یکپارچه منابع آب، توجه به تمام موارد فوق در تأمین همزمان و هماهنگ نیازهای شرب، صنعت و کشاورزی است. اما در مرحله اجرا، با چالش‌هایی مانند تعارض منافع بین بخش‌های مختلف، نبود هماهنگی بین سازمان‌ها، مقاومت جوامع محلی در برابر تغییر و محدودیت‌های مالی مواجه می‌شویم.
وی ادامه داد: راه‌حل این است که نهادهای حوضه‌ای کاملاً هماهنگ ایجاد شود، جوامع محلی به‌طور واقعی درگیر شوند، مشارکت آن‌ها برای تصمیم‌گیری جلب شود و نظام اقتصادی آب از طریق قیمت‌گذاری منطقی با توجه به ارزش واقعی آن اصلاح شود. باید اشاره کنیم که چند سالی است مدیریت هماهنگ حوضه‌های آبریز در مدیریت ستادی وزارت نیرو تا حدی احیا شده است.
رئیس پژوهشکده محیط زیست دانشگاه قم تصریح کرد: برای حل مسئله کم‌آبی، از همان مرحله طراحی زیرساخت‌ها، باید سامانه بازچرخانی آب را نیز لحاظ کرد. مهم‌ترین مسئله، تفکیک آب‌ها با کیفیت و نوع آلودگی مختلف است؛ مانند جداسازی آب خاکستری از فاضلاب، زیرا تصفیه‌ی آن ساده‌تر است. فناوری این کار می‌تواند از تالاب‌های مصنوعی تا فناوری‌های غشایی متغیر باشد، البته پروژه‌ها باید توجیه اقتصادی داشته باشند.
آشفته در پاسخ به این سوال که در بزرگ‌ترین شکاف بین دانش آکادمیک و فناوری‌های مورد استفاده در صنعت ساخت‌وساز پروژه‌های آب، گفت: در زمینه‌ی آموزش، دانشگاه‌ها اغلب بر تئوری‌ها و نرم‌افزارهای کلاسیک متمرکزند، در حالی که صنعت با داده‌های بزرگ و مسائل پیچیده‌ی واقعی سروکار دارد، دانشجویان اغلب درگیر مسائل زیست محیطی نمی‌شوند. راهکار، ایجاد کارآموزی‌های تخصصی برای فارغ‌التحصیلان، تعریف پایان‌نامه‌های مشارکتی با صنعت، ایجاد آزمایشگاه‌های زنده برای آزمون راه‌حل‌ها و تقویت مهارت‌های نرمی مانند مدیریت و مذاکره برای دانشجویان است. این موارد، فارغ‌التحصیلان را برای مواجهه با واقعیت‌های میدانی آماده می‌کنند.
رئیس پژوهشکده محیط زیست دانشگاه قم تأکید کرد: با مشارکت جوامع محلی و بهره‌برداران (کشاورزان، صنعتگران)، استفاده از فناوری‌های هوشمند، توسعه‌ی توان داخلی، آموزش و فرهنگ‌سازی و لحاظ کردن انعطاف‌پذیری و بازچرخانی آب از همان مرحله‌ی طراحی، می‌توان نقش پایداری را از یک مکمل به بخشی جدایی‌ناپذیر از پروژه‌های منابع آب ارتقا داد.
وی در پایان یادآور شد: آب را باید به‌عنوان کالایی با ارزش ببینیم و در حفظ آن برای آیندگان بکوشیم، زیرا بحران آب بسیار جدی است و امنیت غذایی و حتی امنیت ملی ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بخش کشاورزی، با سهم حدود ۹۰ درصدی از مصرف آب، نیاز به توجه ویژه‌ای دارد، اما نباید از نیازهای بخش شرب و همچنین هزینه‌های واقعی تأمین آن غافل شد لذا همگی باید در حفظ این میراث ارزشمند مشارکت کنیم.
انتهای پیام
نظرات