این آثار طبیعی در روستاهای مختلف شهرستان پراکنده‌اند؛ سروهای خمره‌ای اسفاد و استند، سروهای کهنسال مولید، محمدآباد و شیرگ، هر یک نشانی از تاریخ کهن منطقه‌اند. تنه‌های عظیم با محیط بیش از هفت متر، شاخه‌های پیچ‌خورده و ارتفاعی نزدیک به بیست متر، نشانه‌ای روشن از دیرزیستی و ارزشمندی این درختان هستند.

برای حفاظت از این گنجینه‌های سبز، اقداماتی همچون ثبت ملی، حصارکشی محوطه‌ها و رسیدگی‌های دوره‌ای مانند سم‌پاشی و آفت‌زدایی انجام گرفته است. هم‌جواری این سروها با قنات‌ها، گورستان‌های تاریخی و آثار پیشااسلامی نیز بر اهمیت فرهنگی و معنوی آن‌ها افزوده است.

زیرکوه با درختان کهنسال، غارهای شگفت‌انگیز و رویشگاه‌های طبیعی منحصر به فرد، یکی از گنجینه‌های ارزشمند خراسان جنوبی به شمار می‌رود؛ گنجینه‌ای که حفاظت و پاسداشت آن نه تنها وظیفه یک منطقه، بلکه رسالتی ملی است.

این سروهای کهنسال تنها درختانی ساده نیستند؛ آن‌ها در حافظه جمعی مردم روستاها جایگاهی ویژه دارند. بسیاری از اهالی، آیین‌ها و باورهای محلی خود را به این درختان گره زده‌اند و حضورشان را نشانه‌ای از برکت و استمرار زندگی می‌دانند.

شکل ظاهری این درختان نیز منحصر به‌فرد است. تنه‌های قطور و پیچ‌خورده که لایه‌لایه بر روی هم نشسته‌اند، مانند کتابی کهن، حکایت‌های هزارساله از گذر روزگار را در دل خود ثبت کرده‌اند. برخی شاخه‌ها به‌قدری گسترده‌اند که سایه‌شان تا چندین متر دورتر از تنه کشیده می‌شود و به‌ویژه در تابستان مأمن رهگذران و چوپانان محلی است.

وجود قنات‌ها و چشمه‌های قدیمی در کنار این درختان نشان می‌دهد که پیوند میان آب و سرو، از دیرباز ضامن پایداری زیست‌بوم منطقه بوده است. این همزیستی طبیعی، علاوه بر ارزش تاریخی، اهمیت اکولوژیک بالایی دارد و می‌تواند الگویی برای حفاظت از منابع آب و خاک در شرایط کنونی خشکسالی باشد.

از سوی دیگر، حضور سروهای کهنسال در کنار آثار تاریخی مانند گورستان‌ها یا بناهای دیگر پیوستگی فرهنگ و طبیعت را به نمایش می‌گذارد. این پیوستگی، تصویری کامل از تاریخ سکونت و حیات انسانی در این خطه را به علاقه‌مندان تاریخ و گردشگری ارائه می‌دهد.

اگرچه بخشی از اقدامات حفاظتی انجام شده، اما همچنان تهدیدهایی مانند تغییرات اقلیمی، آفات گیاهی و دخالت‌های انسانی این میراث سبز را تهدید می‌کند.

توجه بیشتر نهادهای ملی، همراهی مردم محلی و توسعه گردشگری پایدار می‌تواند آینده‌ای روشن‌تر برای سروهای کهنسال زیرکوه رقم بزند.

انتهای پیام