شادی جمشیدپور، در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: ما در طول تاریخ معاصر، از مقاطع ویژه‌ای عبور کرده‌ایم؛ مقاطعی که در آن صنعت چاپ نقشی تعیین‌کننده در شکل‌گیری جنبش‌ها و تحولات اجتماعی و فرهنگی ایفا کرده است. در گذشته دسترسی به اطلاعات عمدتاً از طریق مطبوعات و نشریات چاپی امکان‌پذیر بود و این ابزارها تنها مجرای اصلی انتقال دانش و آگاهی به جامعه محسوب می‌شدند، اما امروز شرایط به‌گونه‌ای دیگر است؛ امروزه فارغ از سن، طبقه اجتماعی، میزان تحصیلات یا جایگاه فرهنگی، اطلاعات به‌صورت گسترده و سریع در دسترس عموم قرار گرفته و فضای مجازی بخش بزرگی از این انتقال را بر عهده دارد. بنابراین دیگر نمی‌توان چاپ را تنها در قالب کتاب و روزنامه و نشریه محدود کرد؛ هرچند همچنان اهمیت خود را دارند، اما صنعت چاپ امروز ابعاد تازه‌ای یافته است.

وی با بیان اینکه چاپ و نشر در عصر حاضر صرفا وسیله‌ای برای تولید یا حفظ آثار نیست، بلکه به صنعتی تبدیل شده که کارکردهای بازاریابی و اقتصادی نیز یافته است، ادامه داد: امروزه اصناف و گروه‌های مختلف به سوی آن جذب شده‌اند و نمی‌توان تنها از «نقش صنعتی» چاپ سخن گفت؛ چراکه اکنون فناوری، هنر، فرهنگ و اقتصاد در دل این صنعت به هم پیوند خورده‌اند. به بیان دیگر، چاپ امروز یک «صنعت دانش‌بنیان» است و همین ویژگی موجب شده گستره‌ای بسیار فراتر از گذشته را تحت پوشش قرار دهد.

مدیرگروه تصویرسازی موسسه آموزش عالی فردوس افزود: اگر از این منظر به وضعیت فعلی بنگریم، درمی‌یابیم که چاپ نه‌تنها تحولات صنعتی بزرگی ایجاد کرده، بلکه در زندگی روزمره مردم نیز اثرگذار بوده است. در سال‌های گذشته، حتی در خریدهای روزمره، کتاب همواره بخشی از سبد خرید خانواده‌ها بود؛ هرچند کیفیت و ارزش آن کتاب‌ها متفاوت بود. اما مشکلاتی همچون تحریم‌ها، کاهش واردات کاغذ مرغوب، محدودیت در تهیه جوهر باکیفیت و افزایش هزینه‌های تولید، به‌تدریج بر این صنعت اثر گذاشت. پیامد این شرایط، ورشکستگی برخی نشریات، کاهش تیراژ کتاب‌ها و کوچک شدن بازار نشر بود. در نتیجه، مخاطبان نیز کاهش یافتند و بخشی از آثار چاپی با کیفیت پایین و استانداردهای حداقلی تولید شدند؛ آثاری که گاه در چاپخانه‌های کوچک و محلی منتشر می‌شدند و به‌هیچ‌وجه پاسخگوی نیاز فرهنگی جامعه نبودند.

جمشیدپور در ادامه گفت: این افت کیفی تنها به حوزه کتاب محدود نماند، بلکه در بسته‌بندی محصولات و حتی در شکل ظاهری کالاها نیز نمود پیدا کرد. کتاب‌هایی با محتوای سطحی یا موسوم به کتاب‌های داروخانه‌ای رواج یافتند و بسیاری از افراد، صرفاً با خرید آن‌ها تصور می‌کردند کار فرهنگی انجام داده‌اند. درحالی‌که چنین روندی نه‌تنها موجب رشد فرهنگی نشد، بلکه سلیقه عمومی را نیز تنزل داد. زیرا زمانی‌که تولیدکننده به دلیل صرفه‌جویی اقتصادی از طراحی و چاپ مرغوب چشم‌پوشی می‌کند، به‌تدریج سلیقه مشتری نیز افت می‌کند و این چرخه معیوب، سطح عمومی فرهنگ را کاهش می‌دهد.

صنعت چاپ توانسته است از دل بحران، مسیر تازه‌ای برای تعالی بیابد

وی اظهار کرد: امروز شاهد رونق تولید کتاب‌های نفیس و لوکس در داخل کشور هستیم؛ کتاب‌هایی که پیش‌تر تنها با هزینه‌های گزاف و از طریق فروشگاه‌های خارجی مانند آمازون قابل تهیه بودند، اکنون با کیفیت مناسب در ایران منتشر می‌شوند. این اتفاق به‌روشنی نشان می‌دهد که صنعت چاپ توانسته است از دل بحران، مسیر تازه‌ای برای تعالی بیابد.

این مدرس حوزه چاپ در خصوص تحولات بسته‌بندی محصولات بیان کرد: عرصه بسته‌بندی و هویت‌بخشی به محصولات نیز با تحولات چشمگیری روبه‌رو شده است. در سال‌های اخیر، کارخانه‌ها و برندهای مختلف به اهمیت طراحی و بسته‌بندی پی برده‌اند و برای خلق هویت بصری و برندینگ به طراحان و متخصصان چاپ مراجعه می‌کنند. این امر رقابتی جذاب میان تولیدکنندگان ایجاد کرده و سطح عمومی طراحی و چاپ را ارتقا داده است. حتی در صنایع غذایی و سوغاتی‌ها، کمتر می‌توان محصولی را یافت که به بسته‌بندی و کیفیت چاپ بی‌توجه باشد.

جمشیدپور اضافه کرد: این روند تنها به صنایع بزرگ محدود نیست؛ حتی مشاغل خانگی نیز امروزه به اهمیت چاپ و بسته‌بندی واقف شده‌اند. بسیاری از فروشندگان که در شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کنند، محصولات خود را در قالب بسته‌بندی‌های شکیل عرضه می‌نمایند. در دو الی سه سال اخیر شاهد گسترش چاپ‌های برجسته، یووی‌های متنوع و استفاده از دستگاه‌های چاپ کوچک در منازل بوده‌ایم. این تحولات نشان‌دهنده ارتقای ذائقه عمومی و اهمیت یافتن زیبایی‌شناسی در ساده‌ترین معاملات روزمره است.

وی در پاسخ به این سوال که آینده چاپ به کدام سو می‌رود؟ گفت: صنعت چاپ در ایران تاریخی طولانی دارد؛ از چاپ سنگی تا امروز، همواره با تحولات ملی و فرهنگی گره خورده است. اعلامیه‌ها و نشریات نقش مهمی در بیداری اجتماعی داشته‌اند و کتابخانه‌ها بخش جدایی‌ناپذیر از خانه‌های ایرانی بوده‌اند. این میراث ارزشمند نباید نادیده گرفته شود، بلکه باید با فناوری‌های نوین پیوند بخورد.

مدیرگروه تصویرسازی موسسه آموزش عالی فردوس در خصوص ورود هوش مصنوعی و چاپ سه‌بعدی در حوزه چاپ اظهار کرد: امروزه هوش مصنوعی و چاپ سه‌بعدی و حتی چهاربعدی به عرصه چاپ وارد شده‌اند. این موضوع اقتضا می‌کند که نگاه آموزشی و حرفه‌ای به چاپ نیز تغییر کند. من شخصاً به عنوان مدرس و تصویرگر، دریافته‌ام که دیگر کافی نیست صرفاً به دانشجویان بیاموزم چگونه اثر خود را چاپ کنند یا دستگاه‌های چاپ را بشناسند. آنچه اهمیت دارد، ورود به عرصه ایده‌پردازی و داستان برند (Story Brand) است. در واقع، هنرمند امروز باید فراتر از خلق یک اثر صرف عمل کند؛ او باید بتواند تیمی داشته باشد، استودیویی ایجاد کند و از مرحله ایده تا تولید، با نگاهی چندبُعدی فرآیند را هدایت کند.

صنعت چاپ در حال پوست‌اندازی و تحول عمیق است

جمشیدپور بیان کرد: به همین دلیل صنعت چاپ نه‌تنها زنده است، بلکه در حال پوست‌اندازی و تحول عمیق است. این صنعت، با عبور از بحران‌ها و هم‌افزایی با فناوری‌های نوین، اکنون در مسیر تازه‌ای قرار گرفته است؛ مسیری که می‌تواند هم در عرصه فرهنگ و هنر و هم در حوزه اقتصاد و زندگی اجتماعی، نقش‌آفرینی گسترده‌ای داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه برای ارتقاء جذابیت محصولات، یکی از مهم‌ترین رویکردها، داستان‌سرایی یا روایت‌گری در طراحی بسته‌بندی است، افزود: به‌عنوان مثال، اگر محصولی مانند زعفران را در نظر بگیریم، می‌توان به جای نمایش تصاویری ساده از برداشت یا گل زعفران، داستانی جذاب و تعاملی خلق کرد. بسته‌بندی می‌تواند نه تنها حامل اطلاعات محصول، بلکه ابزاری برای تجربه و تعامل باشد؛ برای نمونه، جعبه محصول می‌تواند به شکل یک بازی تعاملی طراحی شود که خانواده‌ها را دور هم جمع کند، یا محصولی مانند لوازم آرایشی یا بهداشتی کودکان را به صورت کاربردی و آموزشی ارائه دهد. هدف این است که محصول صرفاً یک شی فیزیکی برای استفاده و دور ریختن نباشد، بلکه با خلق یک داستان و تجربه، ارزش افزوده و رقابت ایجاد کند.

توسعه چاپ‌های سبز؛ یکی از ضرورت‌های امروز است

این مدرس حوزه چاپ با تاکید بر اینکه توسعه چاپ‌های سبز و دوستدار محیط زیست یکی از ضرورت‌های امروز است، گفت: با توجه به اهمیت حفظ طبیعت، باید توجه ملی و فراگیر به این موضوع معطوف شود. مواد چاپی باید از منابع طبیعی و قابل بازیافت باشند و تکنولوژی‌هایی مانند چاپ سبز، قابلیت تبدیل مواد به وضعیت جدید و کاهش اثرات زیست‌محیطی را داشته باشند. این رویکرد نه تنها پاسخگوی دغدغه‌های محیط زیستی است، بلکه ارزش فرهنگی و هنری محصولات را نیز افزایش می‌دهد.

جمشیدپور اضافه کرد: چاپ سه‌بعدی نیز تحولات چشمگیری ایجاد کرده است. در گذشته، تولید ماکت یا نمونه محصول مستلزم هزینه و هدررفت مواد زیاد بود و سوددهی محدود داشت. اما با چاپ سه‌بعدی، امکان صرفه‌جویی در مواد اولیه، کاهش خطاهای انسانی، افزایش کیفیت و تولید تیراژ بالاتر فراهم شده است. این فناوری حتی قابلیت توسعه در زمینه‌های پزشکی، صنایع هوایی و تولید ابزارهای تخصصی را دارد و نشان‌دهنده ورود صنعت چاپ به عرصه فناوری مدرن و دانش‌بنیان است.

وی در ادامه گفت: امروز می‌توان میراث فرهنگی چاپ را با دنیای خلاقیت، فناوری و نیازهای بازار تلفیق کرد؛ به‌گونه‌ای که هنرمندان و فعالان این حوزه، با درک نیاز مشتری، شرایط سیاسی و اقتصادی و تکنولوژی‌های نوین، آثار خود را به مرحله تولید و انتشار برسانند. نسل جدید با چنین نگرشی می‌تواند هم خلاق‌تر و آگاه‌تر عمل کند و هم بازار کار بزرگ و متنوعی برای خود ایجاد نماید.

 مدیرگروه تصویرسازی موسسه آموزش عالی فردوس تصریح کرد: با این حال، برخی چالش‌ها همچنان پابرجا هستند؛ از جمله مشکلات مالی ناشران، هزینه بالای مواد اولیه، نوسانات قیمت و محدودیت در دسترسی به تکنولوژی‌های روز. برای مثال، حتی ناشران برجسته نیز گاهی با کاهش سود و محدودیت منابع مواجه‌اند که می‌تواند بر دستمزد هنرمندان و کیفیت تولید اثرگذار باشد. بنابراین، حمایت مسئولین و تدوین بسته‌های حمایتی ویژه در حوزه چاپ و نشر، ضروری است تا صنعت چاپ بتواند به یک حوزه استراتژیک فرهنگی و اقتصادی تبدیل شود، نه صرفاً یک شغل یا حرفه معمولی.

انتهای پیام