به گزارش ایسنا، قصه‌های عامه بخشی ارزشمند از میراث فرهنگی و ادبیات شفاهی ما هستند که در طول قرن‌ها شکل گرفته‌اند. این قصه‌ها بازتابی از زندگی، باورها، آرزوها و حتی مشکلات مردم عادی در روزگاران گذشته‌اند. شنیدن آن‌ها برای کودکان تنها سرگرمی نیست، بلکه راهی برای پرورش خلاقیت، آموزش مهارت‌های زندگی و حتی درمان برخی مشکلات روانشناختی است. در میان ابزارهای قصه‌گویی، عروسک جایگاهی ویژه دارد. این موجود دست‌ساز نه‌تنها وسیله‌ای برای بازی کودک است، بلکه می‌تواند دوستی خیالی، پل ارتباطی میان نسل‌ها و حتی ابزاری برای انتقال ارزش‌های فرهنگی باشد. هر عروسک در طراحی و ساخت خود حامل مفاهیم هنری و فرهنگی است که ماندگاری‌اش را تضمین می‌کند.

در جهان امروز، تنوع و وفور عروسک‌ها در بازار به‌شدت افزایش یافته است، اما بسیاری از این محصولات وارداتی دارای پیام‌ها و مضامینی ناسازگار با فرهنگ ما یا حتی مضر برای سلامت کودکان هستند. از سوی دیگر، بحران‌های زیست‌محیطی و مصرف‌گرایی بی‌رویه، تهدیدی جدی برای زمین محسوب می‌شوند. بررسی قصه‌های عامه و عروسک‌های بومی ایران نشان می‌دهد که در گذشته تعامل انسان با طبیعت متعادل‌تر و پایدارتر بوده است. الهام گرفتن از آن دوره می‌تواند راهی برای تولید محصولاتی باشد که هم نیازهای فرهنگی را پاسخ دهد و هم به حفظ محیط‌زیست کمک کند. عروسک‌های ساخته‌شده بر اساس این رویکرد، می‌توانند علاوه بر سرگرمی، ارزش‌های آموزشی و اخلاقی را نیز منتقل کنند.

در این خصوص، غلامرضا هاشمی، استادیار گروه صنایع دستی دانشگاه هنر اصفهان، همراه با یکی از همکاران خود و با همکاری دانشگاه پیام نور، به مطالعه‌ای درباره امکان ساخت عروسک بر اساس شخصیت‌های قصه حسن کچل پرداختند. این پژوهش به بررسی راهکارهایی برای تلفیق عناصر فرهنگی قصه‌های عامیانه با تکنیک‌های صنایع دستی پایدار پرداخته و نمونه‌هایی از عروسک‌های الهام‌گرفته از این داستان را تولید کرده است.

برای انجام این پژوهش، محققان ابتدا ویژگی‌های شخصیت‌های قصه حسن کچل را تحلیل کردند و سپس با استفاده از مواد اولیه طبیعی و تکنیک‌های کچه‌دوزی و نمدمالی، اقدام به طراحی و ساخت عروسک‌ها نمودند. استفاده از الیاف طبیعی همچون پشم گوسفند نه‌تنها باعث ماندگاری بیشتر عروسک‌ها می‌شود، بلکه آن‌ها را در دسته صنایع دستی پایدار قرار می‌دهد.

نتایج این بررسی نشان دادند که شخصیت‌های برخی قصه‌های عامیانه، از جمله حسن کچل، قابلیت به‌روزرسانی برای انتقال پیام‌های امروزی را دارند. همچنین، به‌کارگیری تکنیک‌های سنتی چون نمدمالی و کچه‌دوزی به دلیل استفاده از مواد طبیعی، روشی سازگار با محیط‌زیست محسوب می‌شود.

بر اساس یافته‌های پژوهش که در نشریه «فرهنگ و ادبیات عامه» متعلق به دانشگاه تربیت مدرس منتشر شده‌اند، پشم گوسفند ماده‌ای بادوام و تجدیدپذیر است که برای ساخت انواع حجم‌ها، از جمله عروسک، بسیار مناسب است. این ماده نه‌تنها به طبیعت آسیبی نمی‌رساند، بلکه در صورت استفاده صحیح، می‌تواند جایگزینی سالم برای مواد پلاستیکی باشد که سال‌ها در طبیعت باقی می‌مانند.

از منظر فرهنگی، عروسک‌های ساخته‌شده در این پژوهش نه‌تنها هماهنگ با فرهنگ ایرانی بودند، بلکه برای سلامت جسمی و روانی کودکان خطری ایجاد نمی‌کردند. به گفته محققان، والدین اهمیت زیادی برای ویژگی‌هایی مانند سلامت کودک، همخوانی با فرهنگ بومی و سازگاری با محیط‌زیست قائل هستند.

این تحقیق همچنین نشان داد که استفاده از عروسک در قصه‌گویی باعث افزایش جذابیت داستان‌ها برای کودکان می‌شود. عروسک‌هایی که از قصه‌های ایرانی الهام گرفته‌اند، می‌توانند علاوه بر جنبه سرگرمی، پیام‌های تربیتی و آموزشی نیز منتقل کنند و در شکل‌گیری شخصیت کودک نقش مؤثری داشته باشند.

نکته مهم دیگر آن است که توجه به صنایع دستی پایدار می‌تواند همزمان به حفظ محیط‌زیست و ترویج هنرهای بومی کمک کند. بر این اساس، روش‌های تولیدی مانند کچه‌دوزی و نمدمالی، به‌عنوان هنرهای سنتی، قابلیت سازگاری بالایی با شرایط امروز دارند و می‌توانند جایگزینی ارزشمند برای تولیدات انبوه صنعتی باشند.

انتهای پیام