حسین مسرّت در گفت‌وگو با ایسنا در رابطه با ملابهمن راجی کرمانی اظهار کرد: این حماسه‌سرای کمتر شناخته شده‌ی کشورمان در اواسط قرن دوازدهم قمری و بنا بر شواهد در سال ۱۱۸۰ هجری قمری در خانواده‌ای زرتشتی در شهر کرمان دیده به دنیا گشود.
وی با بیان این که سال‌های اولیه دوران حیات راجی کرمانی در خانه‌ای واقع در حدّ فاصل انتهای بازار خواجه خضر کوچه معروف به شتردارها بوده است، افزود: نقل است که در اوائل جوانی به بیماری درمان‌ناپذیری، گرفتار و به فلج دچار شد ولی در جریان ایام سوگواری ابی‌عبدالله(ع) در ماه محرم شفا پیدا می‌کند و ضمن این که این رویداد دگرگونی عمیقی را در احوالش پدید می‌آورد و به دین اسلام می‌گرود، نام ملا بمانعلی را بر خود می‌نهد.
مسرت خاطرنشان کرد: گزارش این واقعه به گوش ابراهیم خلیل خان ظهیرالدّوله حاکم کرمان می‌رسد و در همین راستا نیز بمانعلی را نزد خود پذیرفته و سروسامانی به وضع زندگی او می‌دهد، به ویژه کمک می‌کند تا او در مدرسه ابراهیمیه کرمان به فراگیری علوم دینی و صرف و نحو بپردازد.
وی متذکر شد: راجی پس از تشرّف به اسلام به خدمت علما و عرفای کرمان شتافته و از محضر آنان بهره‌ها می‌اندوزد و با نوعی زهد و عرفان ذوقی، شیعه‌ای متعصّب و متعهّد و افراطی و غالی از آب درمی‌آید.
این پژوهشگر فرهنگی استان با بیان این که درباره زندگی راجی اقوال گوناگون و گاه متضاد در دست است، عنوان کرد: محمّدعلی وامق صاحب تذکره میکده، تألیف ۱۲۶۲ قمری درباره احوال راجی می‌نویسد که «در عنفوان شباب به دارالعباده یزد آمد، چندی در قصبۀ تفت، امامت اهل آنجا را عهده‌دار بود و به وعظ و خطابه می‌پرداخت. تا آن که یک‌باره شوق‌وذوق هم‌نشینی با اهل‌حال و صاحبان کمال و جمال او را به سرودن شعر تمایل نموده، شعله‌ای دیگر در درونش فوران کرد، پس راهی یزد شد و با شاعران آن دیار به مشاعره و مباحثه پرداخت و بیشتر در محفل گرم و محضر سخنور توانای یزد در عصر قاجار یعنی جلالی یزدی زانوی ادب زد و گویا در همان شهر یزد تخلّص راجی را برمی‌گزیند.»
مسرت گفت: گویا از همان زمان زندگی در یزد به سرودن منظومه حماسی دینی خود با نام «حمله حیدری» آغاز می‌کند و به گفته وامق، در مدّت چهار سال، تقریباً ۱۵۰۰ بیت از داستان رزم خندق و غیره را به رشتۀ نظم کشیده است.
وی با اشاره به این که برخی بدخویی‌ها باعث دلگیری او از یزد و بازگشتش به کرمان شد، اضافه کرد: در کرمان از ظهیرالدّوله والی آن دیار مقرّری دریافت کرده و به‌واسطۀ ریاضات و ترقّیّات صوری و معنوی که در طبعش حاصل شد، قدرتی تام در نظم کلام پیدا کرد لذا با آسودگی خیال به نظم دیگر جنگ‌های امامان معصوم همّت گماشت و حمله حیدری را تا ۳۰ هزار بیت رساند.
وی با بیان این که راجی در آن دوران به فردوسی ثانی و حکیم کرمانی اشتهار یافت، گفت: دکتر باستانی پاریزی در کتاب مشهور خود «پیغمبر دزدان» درباره معرفی راجی به دربار می‌نویسد: «ابراهیم خان، چهار تن از کرمانیان را به نام عجائب اربعۀ کرمان به دربار فتحعلی شاه فرستاد» که این چهار نفر شامل پهلوان رستم کرمانی، محمّدعلی گنگ، میرزا حسین وزیر و بمانعلی راجی بودند.
وی گفت: سرانجام راجی پس از یک‌عمر دل‌بستگی به خاندان اهل‌بیت و سرودن اشعاری زیبا و دلپسند در ستایش این خاندان، در سن ۸۱ سالگی به سال ۱۲۶۱ هجری قمری در شهر کرمان رخت از دنیا بربست.
وی با بیان این که آرامگاه این شاعر دردمند و دل‌سوخته در پشت محراب مسجد جامع کرمان در محلّی مشهور به قدمگاه واقع شده است، تصریح کرد: این مکان سال‌ها از یاد رفته و محل خاکریز عمومی بود تا این که به همّت شیخ محمود افضل روحی که مدتی هم متصدی اوقاف کرمان بود، این آرامگاه بازسازی و بازپیرایی شد و پس از آن که خیابانی نوساز جنب مسجد جامع بنیاد شد، معروف به خیابان قدمگاه شد اما به‌واسطۀ نزدیکی به آرامگاه راجی، به نام او نامیده شد.
مسرت در مورد آثار راجی کرمانی گفت: مهمترین این آثار همانگونه که گفته شد «حمله حیدری» منظومه‌ای حماسی با حدود ۳۰ هزار بیت شعر است که در قالب مثنوی و به تقلید از شاهنامۀ فردوسی در موضوع تاریخ اسلام سروده شده و در آن شرح زندگی و جنگ‌های حضرت رسول اکرم، مولای متّقیّان، امام حسین (ع) و وقایع و مصائب کربلا در قالب منظومه‌ای شیوا و دلپسند و در قالب داستان‌های اصلی و حماسی به نظم کشیده است.
وی افزود: راجی این حماسه را به ظهیرالدّوله تقدیم کرده است و با این که منظومه‌ای نامی بوده و باعث اشتهار سراینده‌اش شده بود، امّا پس از مرگش بود که حسنعلی میرزا شجاع السّلطنه والی کرمان، بخشی از آن اشعار را از رضاقلی‌خان هدایت می‌شنود و دستور به گردآوری و چاپ آن می‌دهد.
این نویسنده یزدی متذکر شد: گفته می‌شود که هنوز در کرمان نقّالانی هستند که اشعار حملۀ حیدری را همانند اشعار شاهنامه به شیوه نقّالی می‌خوانند.
مسرت در پایان نیز گفت: البته گفته شده که راجی کرمانی به غیر از حمله حیدری، دیوانی شامل قصاید و غزلیات نیز داشته که بخشی از آن به خط خود شاعر و بخشی به‌وسیله محمّد نور یزدی تحریر شده ولی بنده در بررسی فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه‌های ایران و جهان به چهار نسخه از دیوان راجی برخورد کرده‌ام که روشن نیست از کدام راجی است؛ هرچند که در ادب پارسی نیز هشت شاعر با تخلّص راجی داریم.
انتهای پیام
نظرات