فرونشست زمین به عنوان یک چالش نگران ‌کننده برای این شهرها، نه تنها معیشت مردم را تحت تأثیر قرار داده، بلکه تاریخ و هویت این شهرها را نیز به خطر انداخته است. با بروز شکاف‌ها و خرابی‌های ناشی از این پدیده، شهرها به تدریج از تاریخ غنی خود فاصله می‌گیرند و آثار فرهنگی آنها در معرض نابودی قرار می‌گیرد.

بر اساس گفته کارشناسان در حال حاضر نیشابور یکی از شهرستان‌هایی است که نگران کننده‌ترین وضعیت را در رابطه با فرونشست زمین دارد، در حالی که نیشابور به عنوان یک شهر تاریخی شناخته می‌شود، اکنون با بحران فرونشست زمین دست و پنجه نرم می‌کند که ناشی از برداشت بی‌رویه آب و غفلت از ملاحظات زیست‌محیطی است.

محمود فخرائیان -کارشناس ارشد زمین‌شناسی- با بیان اینکه حقیقتی دردناک در برخی شهرهای خراسان رضوی ناشی از فرونشست زمین در حال شکل‌گیری است، گفت: فرونشست زمین به عنوان یک تهدید جدی برای نابودی این شهرها است.

وی با اشاره به اینکه بحران فرونشست نه تنها به زیرساخت‌ها آسیب می‌زند، بلکه تهدیدی برای معیشت ساکنان و آینده به شمار می‌آید، افزود: اگر وضعیت به همین شکل ادامه یابد، زمانی برای نجات این شهر نخواهیم داشت.

فخرائیان خاطرنشان کرد: فرونشست زمین و کاهش منابع آبی، به سرعت در حال تبدیل شدن به معضلی غیرقابل کنترل است، با افزایش فرونشست زمین و تهدیداتی که این پدیده به همراه دارد، برخی روستاها خالی از سکنه شده است.

این کارشناس ارشد زمین‌شناسی اظهار کرد: در شهری مانند بردسکن فرونشست و نزدیکی با دومین گسل بزرگ کشور درونه موجب شده که اجرای پروژه نهضت ملی مسکن با مشکلات جدی مواجه شود.

وی خاطرنشان کرد: نیشابور نیز که زمانی به عنوان یکی از شهرهای بزرگ و با شکوه ایران شناخته می‌شد، اکنون مانند اصفهان در معرض تهدید جدی فرونشست زمین قرار گرفته است و برای ریل قطار و شبکه‌های گاز و آب به تهدیدی جدی تبدیل شده است.

معضل فرونشست زمین زندگی مردم و زیرساخت‌های برخی شهرستان‌ها را به خطر انداخته است. با کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و افزایش حفر چاه‌های غیرمجاز، منطقه به سمت بحرانی جدی پیش می‌رود و دشت‌های بارور آن به سرزمین شکاف‌های مرگبار تبدیل شده است. نگرانی‌های کارشناسان در مورد این پدیده و پیامدهای آن بر معیشت مردم و تاریخچه غنی این شهرها، زنگ خطر را برای مسئولان و ساکنان به صدا درآورده است.

فخرائیان با اشاره به اینکه برخی شهرهای خراسان رضوی اکنون در جنگی نابرابر با زمان و طبیعت قرار دارند، تصریح کرد: فرونشست زمین تهدیدی برای آینده این شهرها به شمار می‌آید؛ متأسفانه زمان برای نجات این شهرها رو به پایان بوده و اقدام فوری لازم است.

وی با بیان اینکه بزرگ‌ترین فرونشست زمین در نیشابور دیده شده است، بیان کرد: از جمله عواقب این پدیده، حوادث ناگوار برای دامداران است بر اساس آنچه اعلام شده بارها دام‌ها در این شکاف‌ها سقوط کرده و خسارت‌های مالی و روانی زیادی به دامداران وارد شده است؛ البته این مشکلات تنها به دامداران محدود نمی‌شود، بلکه زندگی روزمره ساکنان نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد و احساس ناامنی را در جامعه افزایش می‌دهد.

 طبیعت نیازمند ۷۰ هزار سال زمان برای ترمیم است

عوامل مختلفی در ایجاد این شرایط بحرانی مؤثر هستند؛ افزایش تعداد چاه‌های حفر شده به منظور تأمین آب مورد نیاز کشاورزی، به همراه رشد صنایع آب‌بر و انرژی‌بر، از جمله دلایل اصلی این معضل به شمار می‌روند. این صنایع به شدت تراز آبی منطقه را تحت تأثیر قرار می‌دهند و بر شدت بحران می‌افزایند.

میثم مجیدی پژوهشگر منابع آبی با بیان اینکه برای جلوگیری از گسترش فرونشست‌ها و کاهش خطرات ناشی از آن‌ها، نیاز به یک اقدام جمعی وجود دارد، افزود: متأسفانه، مردم برخی از روستاها به دلیل تهدیدات ناشی از فرونشست زمین ناچار به ترک محل سکونت خود شده‌اند.

وی اظهار کرد: دشت‌های خراسان رضوی که زمانی هرکدام یکی از قطب‌های کشاورزی کشور شناخته می‌شدند، اکنون با بیلان منفی آب مواجه هستند. این به دلیل برداشت بیش از حد آب از منابع زیرزمینی است که به مراتب بیشتر از میزان تغذیه آن است.

مجیدی وضعیت کنونی دشت‌های فوق بحرانی خراسان رضوی را نشان ‌دهنده غفلت از ملاحظات محیط‌زیستی دانست و تصریح کرد: اگر بخواهیم برداشت آب را به سطح تغذیه برسانیم، طبیعت برای ترمیم خود به زمانی بین ۵۰ تا ۷۰ هزار سال نیاز خواهد داشت.

وی با تأکید بر اینکه اکنون با یک بحران جدی و غیرقابل بازگشت مواجه هستیم، اظهار کرد: دشت‌هایی که با فرونشست مواجه می‌شوند به نوعی مرده هستند، متأسفانه در دهه‌ها و قرن‌های آینده، فعالیت‌های کشاورزی در این مناطق ممکن نخواهد بود.

این پژوهشگر آب با بیان اینکه تعداد شکاف‌ها در خراسان رضوی به حدی است که قابل شمارش نیستند و این وضعیت نشان ‌دهنده یک فاجعه زیست‌محیطی است، فرونشست زمین را نتیجه بی‌توجهی به حفظ محیط‌زیست در طول سال‌ها دانست و خاطرنشان کرد: این پدیده به یک‌باره به وجود نیامده و ناشی از سال‌ها غفلت و بی‌توجهی به مسائل زیست‌محیطی است.

گزارش‌ها نشان می‌دهد که فرونشست زمین به میزان چهار میلی‌متر به عنوان شرایط بحرانی شناخته می‌شود. این در حالی است که در برخی از دشت‌های استان، این میزان به ۷۰ تا ۸۵ برابر شرایط بحرانی می‌رسد. این وضعیت به دلیل انتخاب نادرست در چیدمان توسعه‌ای منطقه است که با واقعیت‌های بوم‌شناختی و توان اکولوژیکی خراسان تناسب ندارد.

مجیدی با اشاره به زمان طولانی مورد نیاز برای ترمیم طبیعت، خاطرنشان کرد: تعمیر و مرمت طبیعت به زمان زیادی نیاز دارد و هزاران سال طول خواهد کشید تا وضعیت بهبود یابد. در حال حاضر، فرونشست زمین‌های قابل کشت در شهرستان‌ها افزایش یافته و این شرایط را برای کشاورزی و دامداری دشوارتر کرده است.

با توجه به ابعاد و تأثیرات بحران فرونشست زمین در خراسان رضوی، به وضوح نیاز به یک برنامه جامع و مدون برای مدیریت منابع آب و خاک احساس می‌شود. این برنامه باید شامل سیاست‌های پایدار در زمینه کشاورزی، حفاظت از منابع آبی و بهبود شرایط زیست‌محیطی باشد. همچنین، اطلاع‌رسانی به مردم و جلب مشارکت آن‌ها در حفظ منابع طبیعی می‌تواند نقش مؤثری در کاهش این بحران ایفا کند.

در واقع پیشگیری از این بحران مستلزم درک عمیق‌تری از وضعیت منابع آبی و خاکی منطقه و اتخاذ تصمیمات هوشمندانه در زمینه توسعه است. این بحران نه تنها مسئولیت دولت و نهادهای محلی است، بلکه مشارکت فعال مردم و نهادهای غیردولتی نیز برای دستیابی به راه‌حل‌های پایدار ضروری است. با همت جمعی می‌توان به سمت یک آینده پایدار برای شهرهای خراسان رضوی که با فرونشست زمین دست و پنجه نرم می‌کنند گام برداشت و از خسارت‌های بیشتر جلوگیری کرد.

انتهای پیام