حمیدرضا گل‌محمدی تواندشتی در گفت‌وگو با ایسنا، نمایش‌های دفاع مقدسی را بعنوان یکی از مهم‌ترین شاخه‌های تئاتر در ایران معرفی کرد و افزود: اینگونه نمایش‌ها نقشی بی‌همتا در روایت و حفظ خاطرات جنگ تحمیلی ایفا می‌کنند. این آثار هنری، که در بستر واقعیت‌های تاریخی و اجتماعی دوران دفاع مقدس شکل می‌گیرند، علاوه بر ثبت اسناد فرهنگی و هنری، به عنوان پل ارتباطی میان نسل‌های گذشته و جوان امروزی، حامل ارزش‌های والای مقاومت، ایثار و شهادت هستند.
جایگاه نمایش‌های دفاع مقدسی در هنر تئاتر ایران
این کارشناس هنر نمایشی، نمایش‌های دفاع مقدسی را بعنوان بخش مهمی از تئاتر ایران و بازتابی زنده از ارزش‌ها و رویدادهای دوران جنگ تحمیلی دانست و ادامه داد: این نمایش‌ها با روایت داستان‌های واقعی، از زندگی رزمندگان، خانواده‌های شهدا و ایثارگران، حافظه جمعی جامعه را حفظ کرده و به نسل‌های بعدی منتقل می‌کنند. اهمیت این آثار در آن است که نه تنها صرفاً مستند تاریخی نیستند بلکه در قالب هنری و هنرمندانه، عواطف و دغدغه‌های انسانی را به تصویر می‌کشند و حس همذات‌پنداری مخاطب را تحریک می‌کنند.
ویژگی‌های نمایش‌های دفاع مقدسی
گل محمدی تواندشتی یکی از نکات کلیدی در موفقیت نمایش‌های دفاع مقدسی را واقع‌نمایی در روایت و پرداخت به شخصیت‌ها دانست و بیان کرد: این نمایش‌ها باید به گونه‌ای باشند که مخاطب بتواند خود را در موقعیت‌های جنگی و شرایط سخت آن دوران احساس کند. استفاده از نمادها و عناصر فرهنگی و بومی، باعث تقویت تاثیرگذاری نمایش می‌شود و ارتباطی عمیق‌تر با مخاطب برقرار می‌سازد. قصه‌ای باورپذیر که پیام‌های انسانی و ارزش‌های اخلاقی را در بستر تاریخی روایت کند، قدرت ماندگاری و تأثیرگذاری بیشتری دارد.
معرفی نمایش «حراج» و تجربه اجرایی آن
مسئول کانون تئاتر سیاوشان جهاد دانشگاهی واحد مازندران با بیان این‌که نمایش «حراج» از سال ۱۳۹۲ تاکنون نزدیک ۱۰۰ بار در دانشگاه‌ها، شهرستان‌های مختلف استان مازندران و مناطق عملیاتی خوزستان در راهیان نور به اجرا در آمده است. خاطرنشان کرد: این نمایش که به بازنویسی و کارگردانی بنده به اجرا در آمده است، روایتگر داستان فرزند شهیدی است که خاطرات پدرش را از حضور در جبهه، اسارت، جانبازی و شهادت به یاد می‌آورد.
وی اضافه کرد: «حراج» به شکل ظریف و هنرمندانه، به موضوع‌هایی چون ایثارگری، جان‌فشانی و هم‌چنین نگاه‌های بعضاً ناملایم جامعه به خانواده‌های شهدا و جانبازان می‌پردازد. اجرای این نمایش در محافل دانشجویی، یادواره‌های شهدا و مناطق عملیاتی خوزستان (در قالب اعزام‌های راهیان نور) باعث شده است انتقال پیام‌های دفاع مقدس در بستر واقعی جنگ بهتر و موثرتر انجام شود.
تجربه تعاملی و تاثیرگذاری نمایش «حراج» بر مخاطبان
فعال فرهنگ، هنر و رسانه مازندران با اشاره به این‌که نمایش «حراج» که در فضای باز و به شکل تعاملی اجرا شده، ارتباط بسیار نزدیکی با مخاطبان خود برقرار کرده است، ادامه داد: یکی از ویژگی‌های شاخص این اثر، مشارکت فعال تماشاگران در روند نمایش است به‌طوری‌که آن‌ها خود را جزئی از داستان می‌دانند و نقش پررنگی در شکل‌گیری فضای اثر ایفا می‌کنند.
این کارشناس هنر تئاتر و نمایش، تصریح کرد: تفاوت نگرش‌ها و تفکرات مختلف مخاطبان در این تعامل تأثیری نداشته و همه به صورت هم‌زمان با فرزند شهید که قصد فروش پدر خود را دارد، به بحث و تبادل نظر می‌پردازند. این گفت‌وگوهای زنده و واکنش‌های متنوع مخاطبان، موجب شده که در اکثر اجراها، نمایش «حراج» نه تنها یک نمایش تماشاگرمحور بلکه محفل گفت‌وگو و هم‌اندیشی درباره مفاهیم ایثار، ارزش‌ها و چالش‌های دفاع مقدس باشد. این تجربه تعاملی، عمق اثرگذاری نمایش را افزایش داده و باعث می‌شود پیام‌های آن به صورت ملموس‌تر و ماندگارتر در ذهن مخاطبان باقی بماند.
دیگر آثار دفاع مقدسی
کارشناس نمایش مازندرانی افزود: علاوه بر نمایش دفاع مقدسی «حراج»، نمایش‌نامه‌های دفاع مقدسی «چفیه» و «یلدا» را هم نوشته و به اجرا در آوردم. خلاصه داستان چفیه می‌پردازد به ماجرای دو همکلاسی و بچه محل که پس از سال‌ها در یک آرایشگاه به هم برخورد می‌کنند و نمایش «یلدا» که خلاصه داستانش به ماجرای دختر شهیدی به نام یلدا می‌پردازد که در زمان بدنیا آمدنش پدرش شهید می‌شود، این آثار در دوره‌های مختلف به خصوص در سال‌های نخست انقلاب و سال‌های اخیر در شهرستان بابلسر و دانشگاه مازندران اجرا شده است. هر نمایش بخش‌های مختلفی از واقعیت‌ها و ارزش‌های دفاع مقدس را به زبان هنر روایت کنند. استقبال مخاطبان و حضور فعال دانشجویان در این نمایش‌ها، نشان‌دهنده زنده بودن این موضوع در عرصه تئاتر ایران است.
چالش‌های کارگردانی نمایش‌های دفاع مقدسی
وی تاکید کرد: یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در خلق نمایش‌های دفاع مقدسی، حفظ اصالت و احترام به واقعیت‌های تاریخی است. تحریف، اغراق یا کم‌کاری در جزئیات می‌تواند اعتبار اثر را کاهش دهد و اعتماد مخاطب را خدشه‌دار کند. علاوه بر این، به‌روز کردن زبان نمایش و جذاب کردن آن برای مخاطب معاصر که با فضای جنگ کمتر آشناست، امری پیچیده و چالش‌برانگیز است. نیاز به خلاقیت هنری برای به کارگیری فرم‌های جدید و فناوری‌های نوین در تولید و اجرا، در کنار حفظ پیام اصلی، از جمله مسائل پیش روی کارگردان‌های این حوزه است.
چشم‌انداز آینده تئاتر دفاع مقدسی
گل‌محمدی تواندشتی بیان کرد: معتقد هستم که آینده تئاتر دفاع مقدسی روشن و امیدوارکننده است. با ورود نسل جدید هنرمندان جوان، استفاده از فناوری‌های نوین تصویری و دیجیتال و توجه به سلیقه مخاطبان جدید، این گونه نمایش‌ها می‌توانند از جنبه هنری و محتوایی پربارتر و جذاب‌تر شوند. این هنر، علاوه بر ثبت اسناد تاریخی، منبع الهام و هویت فرهنگی برای نسل‌های آینده خواهد بود و می‌تواند چراغ راهی برای ترویج فرهنگ مقاومت و ایثار در جامعه باشد.
هنرمندان متعهد و دغدغه‌مند
مسئول کانون تئاتر سیاوشان جهاد دانشگاهی واحد مازندران در ادامه یادآور شد: نمایش‌های دفاع مقدسی با تلاش بی‌وقفه هنرمندان متعهد و دغدغه‌مند، هر روز غنی‌تر و ماندگارتر می‌شوند. این آثار هنری، تلفیقی از واقعیت تاریخی و خلاقیت هنری‌اند که ضمن حفظ اصالت روایت‌ها، با بهره‌گیری از نوآوری‌ها و فناوری‌های نوین، آینده‌ای روشن برای این شاخه فاخر از هنر تئاتر رقم می‌زنند.
به گفته گل‌محمدی، نمایش‌های دفاع مقدسی نه تنها سندی زنده از تاریخ پرافتخار ایران هستند، بلکه چراغ راهی برای حفظ و گسترش فرهنگ مقاومت، ایثار و شهادت در جامعه محسوب می‌شوند. اما این حرکت‌ها نیازمند و وابسته به بودجه فرهنگی است تا بتواند هنر تئاتر در جامعه خودنمایی کند.
فراموش‌شدگان صحنه
کارشناس نمایش مازندرانی تاکید کرد: فرهنگ و هنر، یکی از ستون‌های اصلی هویت اجتماعی هر جامعه‌ای است. در این میان، هنر نمایش جایگاهی ویژه دارد؛ چرا که نه‌تنها ابزاری برای سرگرمی، بلکه بستری برای انتقال مفاهیم اجتماعی، فرهنگی و حتی تربیتی است. با این حال، در بسیاری از شهرستان‌ها، نبود بودجه کافی و توجه لازم از سوی نهادهای مسئول، باعث شده تا چراغ صحنه‌های نمایشی کم‌فروغ و در مواردی خاموش شود. این وضعیت نه‌تنها به هنرمندان آسیب زده، بلکه جامعه محلی را از یکی از مهم‌ترین ابزارهای رشد فرهنگی محروم کرده است.
نبود بودجه فرهنگی و افول نمایش در شهرستان‌ها
گل محمدی تواندشتی تصریح کرد: نبود بودجه فرهنگی برای اجرای نمایش، شاید در نگاه اول تنها یک مشکل مالی به نظر برسد، اما در واقع ریشه بسیاری از ناکامی‌ها و رکودها در حوزه فرهنگ شهرستان‌هاست. گروه‌های نمایشی در بسیاری از شهرهای کوچک و متوسط، حتی برای تأمین هزینه‌های اولیه مانند اجاره سالن، طراحی دکور، پوشش رسانه‌ای، یا حقوق عوامل اجرایی با مشکل مواجه‌اند. این کم‌توجهی، سبب شده تا بسیاری از هنرمندان مستعد ناچار به ترک فعالیت شوند یا به شهرهای بزرگ مهاجرت کنند.
نبود نمایش در شهرستان‌ها
وی ادامه داد: از سوی دیگر، نبود نمایش در شهرستان‌ها تنها به هنرمندان لطمه نمی‌زند، بلکه جامعه‌ای را از یک بستر مهم برای گفتگو، آگاهی و رشد فرهنگی محروم می‌کند. نمایش‌ها، برخلاف رسانه‌های رسمی، امکان ارتباط چهره‌به‌چهره با مخاطب، بیان دغدغه‌های محلی و بازتاب مشکلات اجتماعی را فراهم می‌کنند؛ اما وقتی این بستر تضعیف شود، جامعه به تدریج دچار فقر فرهنگی و فاصله‌گیری از مفاهیم عمیق هنری می‌شود.
گل محمدی تواندشتی بیان کرد: در شرایطی که صحبت از توسعه فرهنگی در کشور به‌طور گسترده مطرح است، غفلت از زیرساخت‌ها و بودجه‌های فرهنگی در شهرستان‌ها، تناقضی آشکار و نگران‌کننده است. مسئولان فرهنگی، شوراهای شهر، شهرداری‌ها و نهادهای دولتی باید سهم واقعی فرهنگ و هنر را در برنامه‌ریزی‌های خود بپذیرند و حمایت‌های عملی از گروه‌های نمایشی را در دستور کار قرار دهند.
این هنرمند تئاتر و نمایش در مازندران افزود: از سوی دیگر، مردم نیز می‌توانند با حمایت از تولیدات محلی، حضور در سالن‌های نمایش، و مطالبه‌گری از مسئولان، نقش مهمی در حفظ و احیای این حوزه ایفا کنند. فرهنگ را نمی‌توان تنها در پایتخت و مراکز استان‌ها زنده نگه داشت؛ آینده فرهنگی کشور، از دل شهرستان‌ها زاده می‌شود.
حمیدرضا گل محمدی تواندشتی با بیش از چهار دهه فعالیت در عرصه نمایش، از سال ۱۳۶۰ تاکنون بیش از ۶۰ نمایش‌نامه در موضوعات مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به رشته تحریر درآورده است. که از این۶۰ نمایش نامه ۱۰ نمایش نامه در مجموعه نمایش نامه‌ای به نام عقبه اخلاص به چاپ رسیده است و بقیه نمایش نامه‌ها در انتظار انتشار است. بخش قابل توجهی از آثار این هنرمند عرصه نمایش به تئاتر دفاع مقدسی اختصاص یافته است؛ از جمله نمایش‌نامه‌های «حراج»، «چفیه» و «یلدا» که هر سه در فضایی صمیمی با بازیگران دانشجو و جوان اجرا شده‌اند. وی ضمن مسئولیت در کانون تئاتر سیاوشان جهاد دانشگاهی مازندران، تلاش کرده است این حوزه را با نگاه هنری و پژوهشی پیش ببرد.
انتهای پیام
نظرات