به گزارش ایسنا، تجویز دارو بخشی جدانشدنی از روند درمان بیماران است و پرستاران بیش از هر گروه دیگری با این کار سروکار دارند. اهمیت این موضوع زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم دارو دادن نه‌تنها یک عمل ساده نیست، بلکه فرآیندی پیچیده و حساس است که دانش، دقت و تمرکز بالایی می‌طلبد. هر اشتباه در این مسیر می‌تواند بیماران را با مشکلاتی از قبیل طولانی شدن مدت بستری، افزایش هزینه‌های درمان، آسیب‌های جدی جسمی یا حتی مرگ مواجه کند. آمارهای جهانی نیز نشان می‌دهد خطاهای دارویی یکی از مهم‌ترین تهدیدهای ایمنی بیمار هستند؛ به‌ویژه در بخش‌های پرخطر مانند مراقبت‌های ویژه که بیماران در آنجا به داروهای متعدد و قوی وابسته‌اند.

در ایران نیز این مسئله به دلیل کمبود منابع، فشار کاری بالای پرستاران و چالش‌های مدیریتی، پررنگ‌تر است. بیماران بستری در بخش‌های مراقبت ویژه، به‌دلیل شرایط بحرانی و استفاده از داروهای پرخطر، بیشتر از سایر بیماران در معرض خطای دارویی قرار دارند. در چنین محیط‌هایی، تصمیم‌گیری‌های سریع و وجود پروتکل‌های متعدد می‌تواند احتمال بروز اشتباه را افزایش دهد. به همین دلیل، بررسی دقیق میزان و انواع خطاهای دارویی در کشور، یک ضرورت جدی برای ارتقای کیفیت خدمات بهداشتی و افزایش ایمنی بیماران محسوب می‌شود.

در این زمینه، سعید خرم‌نیا، استادیار گروه بیهوشی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، به همراه دو همکار هم‌دانشگاهی و پژوهشگرانی از دانشگاه‌های علوم پزشکی ارتش، بقیه‌الله (عج) و آزاد اسلامی تهران، مطالعه‌ای نظام‌مند را در این زمینه انجام داده‌اند. آن‌ها با مرور و تحلیل مطالعات پیشین، به بررسی شیوع خطاهای دارویی در میان پرستاران بخش‌های مراقبت ویژه ایران پرداختند تا تصویری جامع و دقیق از این مسئله ارائه دهند.

برای انجام این پژوهش، بانک‌های اطلاعاتی بین‌المللی و داخلی همچون PubMed، Scopus، Web of Science و نیز منابع فارسی مانند SID و Magiran جست‌وجو شدند. تنها مقالات فارسی و انگلیسی تا فوریه ۲۰۲۵ وارد مطالعه شدند و سپس با کمک ابزارهای استاندارد، کیفیت و میزان سوگیری مقالات بررسی شد. داده‌های گردآوری‌شده با نرم‌افزار تخصصی تحلیل شدند تا میانگینی قابل‌اعتماد از شیوع خطاهای دارویی در ایران به دست آید.

نتایج نشان دادند که میزان خطاهای دارویی در میان پرستاران بخش‌های مراقبت ویژه ایران بسیار بالاست و حدود ۶۴ درصد برآورد شده است. شایع‌ترین اشتباه مربوط به سرعت نادرست تزریق دارو بود که نزدیک به ۱۸ درصد موارد را شامل می‌شد. اشتباه در مقدار دوز دارو حدود ۱۵ درصد، دادن دارو در زمان اشتباه حدود ۱۲ درصد و دادن داروی اشتباه حدود ۹ درصد گزارش شد.

این یافته‌ها حاکی از آن است که حجم بالایی از بیماران در معرض خطر ناشی از خطاهای دارویی قرار می‌گیرند. پژوهشگران تاکید کرده‌اند که آموزش مداوم پرستاران، استفاده از فناوری‌های نوین مثل تجویز الکترونیکی دارو و بهبود شرایط کاری می‌تواند به کاهش این آمار کمک کند.

اهمیت نتایج به دست آمده در آن است که نشان می‌دهند مسئله خطاهای دارویی در ایران نه یک مشکل موردی، بلکه چالشی گسترده و ساختاری است. مطالعات پیشین نیز نتایجی مشابه به همراه داشته‌اند و نرخ خطاها در برخی موارد بیش از ۵۰ درصد گزارش شده است. مقایسه با کشورهای دیگر نشان می‌دهد که این آمار در ایران بالاتر از برخی کشورها همچون یونان یا انگلیس است، هرچند کشورهایی مانند عربستان نیز با آمارهایی حتی بالاتر روبه‌رو هستند.

این موضوع به خوبی نشان می‌دهد که شرایط کاری پرستاران و نحوه مدیریت منابع انسانی و دارویی در بیمارستان‌ها نقشی اساسی در بروز خطاها دارد. حجم کاری زیاد، خستگی ناشی از شیفت‌های طولانی، نسبت نامتعادل پرستار به بیمار و کیفیت پایین در ثبت و انتقال دستورات دارویی از مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز این خطاها هستند. توجه ناکافی و حواس‌پرتی پرستاران نیز در آمارها به‌عنوان علتی تکرارشونده ذکر شده است.

پژوهشگران تاکید کرده‌اند که با اقداماتی ساده اما موثر، می‌توان بخش قابل‌توجهی از این خطاها را کاهش داد. برای نمونه، استفاده از پمپ‌های هوشمند تزریق، بازنگری در آموزش پرستاران، کاهش ساعات کاری سنگین و ایجاد سیستم‌های دقیق گزارش خطا، راه‌هایی هستند که در سایر کشورها نیز تجربه شده و نتایج مثبتی داشته‌اند. علاوه بر این، تغییر نگرش مدیریتی نسبت به خطاهای دارویی و ایجاد فضای حمایتی برای گزارش آن‌ها بدون ترس از مجازات، می‌تواند به شفافیت بیشتر و کاهش واقعی خطاها کمک کند.

این یافته‌ها در «فصلنامه پرستاری و مامایی» منتشر شده‌اند که زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی ارومیه فعالیت می‌کند و به انتشار پژوهش‌های حوزه پرستاری و علوم وابسته می‌پردازد. انتشار چنین مطالعاتی فرصتی است برای سیاست‌گذاران حوزه سلامت تا با تصمیم‌های آگاهانه‌تر، کیفیت مراقبت از بیماران را بهبود بخشند.

انتهای پیام