یعقوب فروتن به مناسبت روز جهانی سالمندان، در بررسی وضعیت جمعیت ایران و جهان که در دانشگاه مازندران برگزار شد، در خصوص علت و قدمت تاریخی نامگذاری روز جهانی سالمندان اظهار کرد: مجمع عمومی سازمان ملل متحد حدود ۳۵ سال پیش یعنی در سال ۱۹۹۰ میلادی تصویب کرد که روز اول اوکتبر هر سال برابر با نهم مهر به عنوان روز جهانی سالمندان نامگذاری شود تا از این طریق اهمیت پدیده سالخوردگی جمعیت و ضرورت ارج نهادن به جایگاه سالمندان در سرتاسر جهان نشان داده شود.

مترجم کتاب «سالخوردگی جمعیت، زمینه‌ها، پیامدها، سیاست‌ها» افزود: بررسی تاریخ تحولات جمعیت جهان نشان می‌دهد که سالخوردگی جمعیت یک پدیده جدید و نوظهور محسوب می‌شود بدین معناکه حتی تا حدود ۷۵ سال قبل یعنی در سال ۱۹۵۰ میلادی فقط ۵ درصد کل جمعیت جهان را سالمندان بالای ۶۵ ساله تشکیل می‌دادند، درحالی که این میزان در حال حاضر تقریبا دو برابر شده است.

عضو هیات مدیره انجمن جمعیت شناسی ایران یادآور شد: داده‌های بخش جمعیت سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که تعداد جمعیت سالمندان بالای ۶۵ ساله کل جهان از ۲۶۰ میلیون نفر در سال ۱۹۸۰ میلادی به ۷۶۱ میلیون نفر در سال ۲۰۲۱ میلادی افزایش یافت. ضمن آن‌که پیش‌بینی‌های جمعیت‌شناسان سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که روند صعودی میزان سالخوردگی جمعیت جهان در سال‌های آینده تداوم خواهد یافت و در سال ۲۰۵۰ میلادی در حدود ۱۷ درصد کل جمعیت جهان را سالمندان بالای ۶۵ ساله تشکیل خوهند داد.

فروتن خاطرنشان کرد: درحال حاضر سالخوردگی جمعیت عمدتا در کشورهای پیشرفته جهان بیشتر و برجسته‌تر است. مثلا، حدود ۳۰ درصد کل جمعیت کشور ژاپن و حدود ۲۵ درصد کل جمعیت ایتالیا و آلمان را سالمندان بالای ۶۵ ساله تشکیل می‌دهند.

وی تاکید کرد: اگرچه درحال حاضر میزان سالخوردگی جمعیت در کشورهای درحال توسعه جهان از جمله کشور ما چندان چشمگیر و برجسته نیست، اما در دهه‌های آینده بیشترین رشد سالخوردگی جمعیت جهان مربوط به سالمندان کشورهای درحال توسعه خواهد بود.

وی با استناد به داده‌های سازمان ملل متحد و داده‌های سرشماری جمعیت مرکز آمار ایران اظهار کرد: طی سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵ همواره کمتر از ۶ درصد کل جمعیت ایران را افراد بالای ۶۵ ساله تشکیل می‌دادند و در سال ۱۴۰۰ نیز از هر یکصدنفر جمعیت کل کشور ما تقریبا ۸ نفر آنها سالمندان بالای ۶۵ ساله بودند. البته در سال‌های آینده، سالخوردگی جمعیت در کشور ما نیز مانند سایر کشورهای جهان بطور چشمگیری افزایش خواهد یافت.

فروتن با اشاره به این نکته که در مباحث مربوط به سالمندی و سالخوردگی جمعیت با دو پدیده نوظهور مواجه هستیم، گفت: یکی دوره سوم زندگی و دیگری، پدیده‌ای که از آن تحت عنوان «جوانان سالخورده» یاد می‌کنم.

وی ادامه داد: پدیده نوظهور «دوره سوم زندگی» ناشی از پیشرفت‌های جوامع معاصر در عرصه‌های پزشکی، بهداشت، تغذیه، سبک زندگی و نهایتا افزایش طول عمر است که سبب شده تا پس از دوره اول زندگی(کودکی و آموزش و تحصیلات) و دوره دوم زندگی(کار و فعالیت اقتصادی)، یک مرحله جدید موسوم به «دوره سوم زندگی» نیز در چرخه حیات انسان امروزی شکل گرفته که معمولا مربوط به دوران پس از بازنشستگی است.

عضو هیات مدیره انجمن جمعیت شناسی ایران اظهار کرد: پدیده نوظهور دوم را «جوانان سالخورده» نام نهاده‌ام بدین معناکه حتی اگر جامعه دارای یک نسبت و تعداد بسیار زیاد جمعیت جوانان باشد اما نتواند زمینه‌ها و شرایط لازم را برای تامین نیازهای اساسی آنان در عرصه‌های گوناگون ازجمله در زمینه فرصت‌های شغلی و کار و آموزش و ازدواج بخوبی فراهم آورد، درآنصورت جامعه دارای خیل عظیم جوانانی است که حتی قبل از رسیدن به دوران سالمندی و پیری نیز احساس فرسودگی، افسردگی و پژمردگی می‌کنند و بدیهی است جوامعی که قادر نباشند از پتانسیل‌های سودمند خیل عظیم جوانان برای رشد و توسعه جامعه بهره گیرند، با چالشهای به مراتب جدی‌تری در زمینه سالخوردگی جمعیت مواجه خواهند شد.

فروتن در خصوص علت اصلی سالخوردگی جمعیت و راهکارهای ساماندهی چالش‌های ناشی از رشد شتابان جمعیت سالمندان به درهم تنیدگی و ارتباط تنگاتنگ بین «سالخوردگی» و «فرزندآوری» دانست و گفت: بدین معنا که از یک سو، تاریخ تحولات جمعیت جهان نشان می‌دهد تا اواخر دهه ۱۹۵۰ میلادی میزان فرزندآوری در کل جهان بسیار بالا بود(یعنی، به طور متوسط حدود ۶ فرزند برای هر زن) و به همین سبب تا آن زمان هنوز میزان سالخوردگی جمعیت در جهان چندان برجسته و چشمگیر نیست اما پس از آن زمان رفته رفته شاهد روند فزاینده جمعیت سالمندان هستیم چون پس از جنگ دوم جهانی سطح فرزندآوری بتدریج رو به کاهش گذاشت و میزان فرزندآوری در کل جهان بطور بی سابقه‌ای به نصف یعنی بطور متوسط حدود ۳ فرزند برای هر زن تقلیل یافت. بدین ترتیب، کاهش فرزندآوری زمینه مناسبی را برای افزایش سالخوردگی جمعیت فراهم کرد.

محقق افتخاری دانشگاه غرب سیدنی استرالیا خاطرنشان کرد: اگرچه افزایش طول عمر انسانها در سالهای اخیر روند فزاینده سالخوردگی را تشدید کرده است، اما کاهش فرزندآوری به عنوان مهمترین عامل افزایش سالخوردگی جمعیت محسوب می‌شود.

به گفته این استاد دانشگاه، مهمترین راه حل برای ساماندهی رشد بی‌رویه سالخوردگی جمعیت را نیز باید در سطح فرزندآوری جستجو کرد. بر همین اساس، دولت‌ها و حکومت‌ها با تامین نیازهای اساسی و حقوق انسانی سالمندان می‌توانند عملا زمینه‌های مطلوبی را در نگرش و گرایش جوانان نسبت به ازدواج و فرزندآوری فراهم کنند.

عضو هیئت مدیره انجمن بین المللی جامعه شناسی دین در دانشگاه لیوون، در این زمینه به تجربیات موفق کشورهای اسکاندیناوی در شمال اروپا مانند فنلاند، دانمارک، سوئد و نروژ اشاره کرد و گفت: این کشورها توانسته‌اند بدون ایجاد رعب و هراس، بلکه به مدد برنامه‌ریزی‌های علمی  و راهکارهای سازنده در حوزه‌های متعدد از جمله سیاستگذاری‌های مناسب برای تامین حقوق انسانی سالمندان(از قبیل بهبود سطح بهداشت و کیفیت جمعیت، تغذیه، رفاه، ورزش و استانداردهای زندگی)، از بالاترین سطح فرزندآوری در بین کشورهای پیشرفته جهان بهره‌مند شوند که سبب خواهد شد تا چالش‌های گریزناپذیر ناشی از سالخوردگی جمعیت (مانند بودجه‌های سنگین و هزینه‌های هنگفت برای مراقبت‌های پزشکی بهداشتی و مقرری‌های بازنشستگی، کمبود نیروی انسانی بازار کار و... ) در این قبیل کشورها بطور چشمگیری کاهش یابد.   

فروتن تاکید کرد: هدف اصلی این قبیل گفت‌وگوها این است تا مباحثات علمی درباره موضوعات مهم و حیاتی جامعه از جمله موضوع سالمندی و سالخوردگی جمعیت نباید صرفا به کلاس‌های دانشگاهی و محیط‌های آکادمیک محدود شود بلکه باید به شکل‌های متعدد به سطح کل جامعه نیز انتقال یابد تا هم سبب افزایش دانش و آگاهی علمی عموم مردم شود و هم به برنامه ریزان و سیاستگذاران جامعه کمک کند تا به دور از رعب و هراس و با اتکا به برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاری‌های دقیق و سازنده مبتنی بر آموزه‌های علمی و تجربه‌های بین‌المللی اتخاذ و اجرا کنند.

به گزارش ایسنا به نقل از روابط عمومی دانشگاه مازندران در روز سه‌شنبه هشتم مهر، وی افزود: با مدیریت علمی و برنامه ریزی تخصصی هم در سطح فرد و هم در سطح کل کشور می‌توان تاحدود زیادی حتی بر چالش‌های گریزناپذیر ناشی از افزایش سن و سالمندی نیز فائق آمد.

انتهای پیام