به گزارش ایسنا، روز ملی نخبگان، روزی است برای پاسداشت اندیشه‌های درخشانی که آینده‌ ایران را رقم می‌زنند؛ روزی برای یادآوری اینکه سرمایه‌های اصلی یک سرزمین، نه منابع زیرزمینی و نه ثروت‌های مادی، بلکه مغزهای متفکر، دل‌های پرامید و اراده‌های استواری هستند که در دل جوانان و پژوهشگران این مرز و بوم می‌تپد. این روز فرصتی است برای نگریستن دوباره به ارزش‌هایی که نخبگان به جامعه هدیه می‌کنند؛ ارزش‌هایی چون خلاقیت، نوآوری، سخت‌کوشی و امید به ساختن آینده‌ای بهتر.

نخبگان، ستارگان آسمان دانش و فناوری‌اند که مسیر توسعه و پیشرفت کشور را روشن می‌کنند. هر یک از آنان نماد تلاش بی‌وقفه، عبور از موانع و ایستادگی در برابر محدودیت‌ها هستند؛ کسانی که در عرصه‌های علمی، فرهنگی، هنری و فناورانه مرزهای تازه‌ای می‌گشایند و پرچم ایران را در میدان‌های جهانی به اهتزاز درمی‌آورند. روز ملی نخبگان نه تنها یک روز تقویمی، بلکه نمادی از احترام به تلاش‌های بی‌پایان این قشر فرهیخته است؛ روزی برای قدردانی از آنان که با دانش و خرد خویش، چراغ امید را در دل جامعه روشن نگه می‌دارند.

این روز همچنین یادآور مسئولیت‌های بزرگی است که بر دوش جامعه و سیاست‌گذاران قرار دارد؛ مسئولیتی برای حمایت از استعدادها، فراهم کردن بسترهای شکوفایی و جلوگیری از هدررفت سرمایه‌های انسانی. هر نخبه می‌تواند پلی باشد میان رؤیاهای امروز و واقعیت‌های فردا، به شرط آنکه جامعه دست او را بگیرد و مسیر رشد و بالندگی‌اش را هموار کند. بی‌تردید هیچ تحولی در تاریخ ملتی رقم نخورده مگر با همت و اندیشه‌ نخبگان آن ملت، و ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست.

روز ملی نخبگان، یادآور این حقیقت است که آینده‌ روشن ایران، در گرو ایمان به توانایی‌های نسل جوان و اعتماد به خرد و دانش آنان است. این روز فرصتی است برای آنکه دوباره به خود بیاموزیم: اگر می‌خواهیم در مسیر توسعه گام برداریم، باید قدر نخبگانمان را بدانیم، از آنان بیاموزیم و آنان را در ساختن فردایی آباد و سرافراز همراهی کنیم.

در تقویم ایرانی روز ۱۰ مهر با عنوان روز نخبگان شناخته می‌شود.

نخبگان در تقویم صاحب روز شدند

در آبان سال ۱۴۰۲، شورای فرهنگ عمومی کشور با تصویب مصوبه‌ای، دهم مهرماه ـ همزمان با سالروز تولد شهید دکتر مصطفی چمران ـ نخبه علمی و مبارز برجسته کشورمان را به عنوان «روز ملی نخبگان» در تقویم رسمی کشور ثبت کرد.

شهید چمران در سال ۱۳۱۱ در محله سرپولک تهران به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه انتصاریه و دوران متوسطه را در دبیرستان‌های دارالفنون و البرز گذراند. او سپس وارد دانشکده فنی دانشگاه تهران شد و در سال ۱۳۳۶ به‌عنوان شاگرد ممتاز رشته مهندسی الکترونیک فارغ‌التحصیل شد. چمران یک سال نیز در همین دانشکده به تدریس پرداخت.

وی در سال ۱۳۳۷ با استفاده از بورس تحصیلی شاگردان ممتاز راهی آمریکا شد و کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه تگزاس دریافت کرد. پس از آن در دانشگاه کالیفرنیا برکلی، در جمع برجسته‌ترین دانشمندان جهان، پژوهش‌های گسترده‌ای در حوزه فیزیک و الکترونیک انجام داد و با نگارش رساله‌ای نوآورانه در زمینه فیزیک پلاسما و مگنترون‌ها، موفق به دریافت درجه دکتری با رتبه ممتاز شد. رساله او با عنوان «باریکه الکترون در مگنترون با کاتد سرد» جهش مهمی در این حوزه پدید آورد و نام او را در ردیف دانشمندان پیشتاز جهان قرار داد.

چمران علاوه بر فعالیت‌های علمی، در عرصه سیاسی و اجتماعی نیز حضوری فعال داشت. او در دوران تحصیل در آمریکا، انجمن‌های اسلامی دانشجویان را بنیان‌گذاری کرد و به فعالیت‌های مبارزاتی علیه رژیم پهلوی ادامه داد. پس از پایان تحصیلات نیز با وجود پیشنهادهای متعدد دانشگاهی و پژوهشی، مسیر مبارزه را برگزید و در اقدامی سرنوشت‌ساز، موقعیت ممتاز علمی خود را برای همراهی با نهضت اسلامی رها کرد.

انتخاب سالروز تولد دکتر چمران به عنوان روز ملی نخبگان، نمادی است از پیوند علم و ایمان، و یادآور رسالت نخبگان در عرصه‌های علمی، اجتماعی و فرهنگی برای اعتلای کشور.

نقش بنیاد ملی نخبگان

بنیاد ملی نخبگان بر اساس سند راهبردی کشور در امور نخبگان، مأموریت دارد ایستگاه‌های مسیر نخبگی را شناسایی کرده و از دوران تحصیل تا سرآمدی، زمینه شناسایی، توانمندسازی و حمایت از نخبگان را فراهم آورد. این بنیاد اعلام کرده است که «عضو» ندارد، بلکه با رصد فعالیت‌های نخبگانی در حوزه‌های علم، فناوری، فرهنگ، هنر، قرآن و ادب، اجتماعات نخبگانی را شناسایی و حمایت می‌کند.

بنیاد ملی نخبگان برای تحقق این اهداف، ۱۴ طرح حمایتی را تعریف کرده است که از جمله آنها می‌توان به طرح شهاب (شناسایی استعدادهای برتر دانش‌آموزی)، طرح ایران‌گشت(آشنایی دانش‌آموزان با ظرفیت‌های علمی و صنعتی کشور)، طرح شهید وزوایی (حمایت از دانشجویان و طلاب صاحب استعداد برتر)، طرح شهید احمدی روشن (تشکیل هسته‌های علمی و فناورانه مسأله‌محور)، طرح شهید صیاد شیرازی (تسهیلات خدمت نظام وظیفه تخصصی)، طرح شهید دکتر چمران (پسادکتری)، طرح شهید رهنمون (تسهیلات رفاهی و فرهنگی) و طرح شهید تهرانی مقدم (جذب نخبگان در نهادهای فناورانه) اشاره کرد.

همچنین طرح‌هایی همچون شهید شهریاری (جذب اعضای هیات علمی)، شهید کاظمی آشتیانی (ارتقای استادیاران جوان)، شهید رضوی (حمایت از کارآفرینی دانش‌بنیان) و شهید فخری‌زاده (پشتیبانی از اختراعات برگزیده) از جمله سیاست‌های این بنیاد برای بهره‌گیری از توان نخبگان در عرصه‌های علمی و فناوری است.

چالش‌ها و آینده بنیاد نخبگان

با وجود این طرح‌ها، برخی کارشناسان معتقدند بنیاد ملی نخبگان هنوز نتوانسته است نخبگان را در جایگاه واقعی خود در جامعه قرار دهد. به‌ویژه در زمینه جذب در دستگاه‌های اجرایی، چالش‌هایی در استقبال سازمان‌ها از نخبگان مشاهده می‌شود.

در دولت چهاردهم و با تغییر مدیریت در بنیاد ملی نخبگان، وعده داده شده است تا با بازنگری در رویکردها و بازگرداندن امکان عضویت رسمی نخبگان در این نهاد، مسیر بالندگی و حضور مؤثر آنان در جامعه هموارتر شود. به گفته رئیس جدید بنیاد، هدف آن است که با طراحی برنامه‌های جدید، نسل جوان نخبه بتواند سهم بیشتری در توسعه کشور ایفا کند.

نخبگان به‌عنوان سرمایه‌های فکری، علمی، فرهنگی و اجتماعی هر کشور، ستون‌های اصلی توسعه پایدار و موتور محرک پیشرفت ملی محسوب می‌شوند. در ایران، سابقه تاریخی و تمدنی غنی همواره بستری برای ظهور اندیشمندان و دانشمندان برجسته فراهم کرده است؛ از حکیمان و فیلسوفان گذشته گرفته تا دانشمندان معاصر همچون شهید دکتر مصطفی چمران که با تلاش و ایثار خود نمونه‌ای عینی از پیوند علم و عمل را به نمایش گذاشتند.

با وجود این پیشینه درخشان، وضعیت امروز نخبگان در ایران همچنان با چالش‌ها و فرصت‌های توأمان روبه‌رو است. از یک سو، ظرفیت‌های علمی کشور، رشد کم‌نظیر دانشجویان تحصیلات تکمیلی، جایگاه مناسب ایران در تولید علم و فعالیت‌های بنیاد ملی نخبگان در قالب طرح‌های حمایتی گوناگون، بستری برای رشد استعدادهای برتر فراهم کرده است. طرح‌هایی چون شهاب، شهید احمدی روشن، شهید تهرانی مقدم و شهید فخری‌زاده نشان می‌دهد که نگاه نظام به نخبگان صرفاً آموزشی و دانشگاهی نیست، بلکه تلاش دارد آن‌ها را در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی نیز به کار گیرد.

اما از سوی دیگر، مساله‌ اصلی همچنان در "جذب و نگهداشت نخبگان" نهفته است. بسیاری از استعدادهای برتر کشور پس از سال‌ها تلاش علمی، با موانعی همچون بوروکراسی پیچیده، کمبود امکانات تحقیقاتی، نبود نظام شایسته‌سالاری در دستگاه‌های اجرایی و بی‌توجهی به منزلت اجتماعی خود مواجه می‌شوند. این موانع در بسیاری از موارد موجب مهاجرت نخبگان و بهره‌مندی دیگر کشورها از توان علمی آنان می‌شود؛ پدیده‌ای که با عنوان «فرار مغزها» شناخته می‌شود و برای کشوری با جمعیت جوان و مستعد، خطری جدی به شمار می‌آید.

بنابراین، جایگاه نخبگان در ایران امروز در گرو ایجاد یک زیست‌بوم واقعی برای شکوفایی استعدادها است. این زیست‌بوم باید بر پایه سه اصل شکل گیرد:

۱. شایسته‌سالاری در ساختار مدیریتی کشور به‌گونه‌ای که نخبگان صرفاً بر اساس توانمندی‌های واقعی و دستاوردهای علمی در موقعیت‌های کلیدی قرار گیرند.

۲. ایجاد امنیت شغلی، اجتماعی و اقتصادی برای نخبگان تا بتوانند بدون دغدغه‌های معیشتی و فشارهای حاشیه‌ای، به تحقیق، نوآوری و فعالیت‌های علمی خود ادامه دهند.

۳.اعتماد و استفاده عملی از توان نخبگان در تصمیم‌سازی‌های کلان کشور، زیرا حضور نخبگان تنها در عرصه‌های پژوهشی کافی نیست و لازم است در مدیریت راهبردی کشور نیز اثرگذار باشند.

اگر این اصول به‌درستی پیاده‌سازی شوند، ایران نه تنها قادر خواهد بود نخبگان خود را حفظ کند، بلکه می‌تواند به قطب جذب استعدادهای منطقه‌ای و حتی جهانی تبدیل شود. نخبگان ایرانی با ذهن‌های خلاق و روحیه‌ جستجوگر، این ظرفیت را دارند که در مسیر خودکفایی علمی، توسعه فناوری‌های نوین، تقویت اقتصاد دانش‌بنیان و ارتقای جایگاه بین‌المللی کشور نقشی بی‌بدیل ایفا کنند.

در نهایت، روز ملی نخبگان فرصتی است برای بازاندیشی در سیاست‌ها و برنامه‌های این حوزه؛ فرصتی برای تجلیل از تلاش‌های بی‌وقفه آنان، شنیدن دغدغه‌هایشان و فراهم آوردن شرایطی است که ایران بتواند از سرمایه‌های انسانی خود نه تنها در کلام، بلکه در عمل به بهترین شکل بهره گیرد. آینده ایران به نخبگانش گره خورده است و هر اندازه این سرمایه‌های ارزشمند بیشتر دیده شوند، مسیر پیشرفت و توسعه کشور هموارتر خواهد شد.

انتهای پیام