محمد ملک زاده در گفت‌وگو با ایسنا به مناسبت روز جهانی حماسه فلسطین اظهار کرد: تحول اشکال مقاومت و بازتاب آن بر موازنه قوا واقعیتی است که اشکال مقاومت فلسطین از مبارزه مسلحانه در دهه‌های نخستین اشغال، تا نافرمانی مدنی و امروز مقاومت فرهنگی، دچار تحول چشمگیری شده است. این تحولات بازتاب مستقیم تغییرات در موازنه قوا و راهبردهای مبارزه در دو سطح منطقه‌ای و بین‌المللی است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به سیر تاریخی این تحولات تصریح کرد: می‌توان روند مقاومت را در سه دوره اصلی بررسی کرد. دوره نخست، دوره مبارزه مسلحانه است که از سال ۱۹۴۸ میلادی و هم‌زمان با عقب‌نشینی نیروهای استعماری بریتانیا و آغاز تثبیت رژیم صهیونیستی در سرزمین‌های اشغالی آغاز می‌شود. در این دوره، تمرکز بر مبارزات نظامی و عملیات‌های مرزی بود و گروه‌هایی چون جنبش فتح و سایر سازمان‌های مبارزان فلسطینی شکل گرفتند. با این حال، شکست کشورهای عربی در جنگ‌های متوالی با اسرائیل غاصب، این دوره را به پایان رساند.

ملک زاده در ادامه بیان کرد: دوره دوم، دوره انتفاضه‌های مردمی است؛ مقطعی که در آن مردم فلسطین، ناامید از دولت‌های عربی و جریان‌های سیاسی وابسته، خود ابتکار عمل را در دست گرفتند. در همین زمان، روند سازش در قالب توافقاتی چون اسلو دنبال می‌شد، اما انتفاضه‌ها چهره واقعی مقاومت مردمی را دوباره به صحنه آوردند.

ملک زاده درباره دوره سوم مقاومت تصریح کرد: از سال ۲۰۰۵ میلادی تا امروز، وارد مرحله‌ای از مقاومت ترکیبی و چندبعدی شده‌ایم. در این دوره، محور مقاومت با محوریت جمهوری اسلامی ایران، حزب‌الله لبنان و نیروهای مقاومت در یمن گسترش یافته است.

وی بیان کرد: هم‌زمان، شاهد تغییرات ژئوپولیتیکی در غرب آسیا، فرسایش قدرت آمریکا و گسترش نقش رسانه‌های اجتماعی هستیم که به نوبه خود، زمینه‌ساز شکل‌گیری جنگ‌های نامتقارن علیه رژیم صهیونیستی شده است.

ملک زاده عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ گفت: در این مقطع، مقاومت فلسطین به بازیگری فعال و تأثیرگذار در نظم نوین منطقه‌ای بدل شده و توانسته هزینه‌های اشغالگری رژیم صهیونیستی را افزایش دهد و بازدارندگی آن را کاهش دهد. تحول در اشکال مقاومت، فلسطین را از یک کنشگر صرفاً نظامی در دهه‌های نخست به یک بازیگر چندسطحی تبدیل کرده است.

وی تصریح کرد: امروز، مرکز ثقل قدرت از دولت‌های عربی سازش‌طلب به محور مقاومت غیردولتی منتقل شده و ملت فلسطین با تکیه بر این محور، مسیر مبارزه را به‌صورت ترکیبی و هوشمندانه ادامه می‌دهد.

ملک‌زاده گفت: مقاومت فرهنگی فلسطین در حقیقت یکی از ستون‌های پایدار این جنبش در کنار بعد سیاسی و نظامی همواره مطرح بوده و یک کارکرد دوگانه داشته است؛ یکی برای حفظ هویت ملی در درون جامعه فلسطین و یکی هم مشروعیت‌بخشی فراملی در سطح جهانی و اقناع افکار عمومی جهان.

وی در خصوص کارکرد اول، یعنی حفظ هویت ملی در برابر پروژه به اصطلاح حذف ملت فلسطین که از سوی آمریکا و رژیم صهیونیستی دنبال می‌شد، گفت: از سال ۱۹۴۸ میلادی، رژیم صهیونیستی با سیاست‌هایی مثل تغییر نام‌ها، مصادره زمین‌های فلسطینی و حذف روایت فلسطینی از کتاب‌ها و نقشه‌های این سرزمین، سعی می‌کردند که یک فراموشی جمعی در این سرزمین ایجاد کنند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: در این مقطع، ما شاهد بودیم که مقاومت فرهنگی با ابزارهای مختلف، مثل ادبیات مقاومت و هنر، با این توطئه مقابله می‌کند. شاعران مطرحی از سرزمین فلسطین با سرودن اشعار حماسی، روح ملت فلسطین را زنده می‌کنند و مبارزه با اشغالگری را در حافظه عمومی تثبیت می‌کنند.

ملک زاده تصریح کرد: ترکیب هنر و نمادهایی مانند کلید و زیتون که در ادبیات هنری فلسطینی‌ها به کار می‌رود و در پوسترها و نقاشی‌ها دیده می‌شود، حافظه دیداری و شنیداری نسل‌های فلسطینی را برای حفظ ملت فلسطین تقویت می‌کند. در کنار این، آموزش‌های غیررسمی و خاطره‌گویی خانوادگی که ظلم‌هایی که علیه ملت فلسطین از سوی رژیم صهیونیستی انجام شده را به فرزندان و نوادگان منتقل می‌کند، باعث زنده ماندن ملت و آرمان فلسطین می‌شود.

این استاد حوزه گفت: برای مشروعیت‌بخشی فراملی و اثرگذاری بر گفتمان مقاومت جهان می‌توانیم از آموزه هنر استفاده کنیم. روایت‌سازی‌هایی که در ادبیات جهان انجام می‌شود، ترجمه آثار فلسطینی به زبان‌های مختلف، و ورود مفاهیم متنوع به فرهنگ سیاسی جهانی به معنای استفاده از هنر برای انتقال تجربه اشغال این سرزمین به مخاطبان غیرعرب است.

وی گفت: همان اتفاقی که در دو سال اخیر شاهد بودیم، با تولید کلیپ‌ها، تصاویر و فیلم‌های کوتاه از ظلم علیه ملت فلسطین در جهان، روح ملت‌ها را بیدار کرد و نسبت به رژیم صهیونیستی خشمگین کرد. این نشان می‌دهد که هنر تا چه حد می‌تواند کارایی داشته باشد و هم در داخل و هم در خارج از سرزمین‌های فلسطینی به آرمان فلسطین کمک کند.

ملک زاده تصریح کرد: مقاومت فرهنگی عملاً نقش سنگر دائمی حفظ هویت را ایفا می‌کند و حافظه جمعی را بازسازی می‌کند، حتی برای نسل‌هایی که هرگز سرزمین خود را ندیده‌اند و در خارج از فلسطین بزرگ شده‌اند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اضافه کرد: این مقاومت، پیوندی برقرار می‌کند بین قلوب ملت فلسطین و ملت‌های جهان و حق مردم فلسطین و حق بازگشت را به عنوان عنصری غیرقابل معامله تثبیت می‌کند و هژمونی سلطه‌گرانه اسرائیل غاصب که تلاش می‌کند فلسطین را صرفاً به یک موضوع امنیتی یا تروریستی تقلیل دهد، رد می‌کند.

وی با بیان اینکه جنبش‌های مردمی و افکار عمومی در اروپا، آمریکا، آسیا و آفریقا، به ویژه در دو سال اخیر، برجسته شده است، گفت: ظلم رژیم صهیونیستی و آمریکا به عنوان حامی اصلی این رژیم باعث شده است جنبش‌های جهانی حامی فلسطین در مناطق مختلف جهان به راه بیفتد، حتی در کشورهایی که دولت‌هایشان از حامیان درجه یک رژیم صهیونیستی هستند، مثل آمریکا، انگلیس، آلمان و فرانسه.

ملک زاده گفت: ملت فلسطین در طول سالیان اخیر مورد ظلم قرار گرفته و حمایت حامیان اسرائیل متجاوز را آشکار شده است. در این مدت، ملت‌ها به صورت خودجوش کالاهای اسرائیل غاصب را تحریم کردند و فشار اقتصادی و سیاسی بر حامیان این رژیم و خود رژیم اعمال شد ما شاهد تغییر گفتمان رسانه‌ای جهانی از رویکرد امنیت اسرائیل به حقوق فلسطینی‌ها بوده‌ایم.

وی تصریح کرد: تا پیش از این، رسانه‌های غربی تلاش می‌کردند نیروهای مقاومت را تروریست معرفی کنند، اما اکنون آشکار شده است که مقاومت مشروعیت دارد و از حق مردم مظلوم فلسطین دفاع می‌کند. این روند به تدریج موازنه روایت را از انحصار اسرائیل خارج کرد و زمینه‌ای برای گفتمان ضد اشغالگری و ضد رژیم صهیونیستی فراهم کرد.

ملک زاده در خصوص آینده راهبردهای مقاومت فلسطین، گفت: با توجه به شرایط کنونی شامل تحولات ژئوپلیتیکی، روند عادی‌سازی روابط برخی دولت‌های عربی با اسرائیل منحوس، تحت فشار آمریکا و تغییر الگوی قدرت جهانی، پیش‌بینی می‌کنیم که آینده مقاومت فلسطین به سمت یک مدل ترکیبی و چندلایه حرکت خواهد کرد.

وی افزود: قبل از طوفان الاقصی در هفت اکتبر ۲۰۲۳ عادی‌سازی روابط و کاهش وزن دیپلماتیک کشورهای عربی در حمایت از فلسطین فرصت‌هایی برای محور مقاومت و بازیگران غیر دولتی مثل حماس و جهاد اسلامی ایجاد کرده بود.

این استاد حوزه گفت: پس از اتفاق ۲۰۲۳ تحت فشار افکار عمومی، حتی دولت‌های عربی که به سمت عادی‌سازی حرکت می‌کردند ناگزیر شدند مسیر خود را تغییر دهند و اهمیت محور مقاومت به ویژه نقش حزب‌الله و انصارالله یمن در معادله بازدارندگی افزایش یافته است.

وی گفت: از منظر تحولات بین‌المللی، افول آمریکا و افزایش تاثیر بازیگران غیرغربی فرصت مهمی برای محور مقاومت است. آمریکا دیگر قدرت سابق را ندارد و تنها با صداهای سیاسی، تلاش می‌کند خود را حفظ کند، در حالی که افکار عمومی جهانی علیه اشغالگری اسرائیل غاصب بیدار شده است.

ملک‌زاده تصریح کرد: در این شرایط، آینده فلسطین ادامه مبارزات مدنی برای حفظ مشروعیت جهانی، افزایش هزینه‌های سیاسی برای طرف مقابل، حفظ و توسعه ظرفیت نظامی بازدارنده و دیپلماسی مردمی خواهد بود. با این حال، باید مراقب تهدیدهایی مانند شکاف داخلی میان گروه‌های فلسطینی، فشار اقتصادی بر غزه و کرانه باختری و افزایش توان جاسوسی اسرائیل متجاوز بود.

انتهای پیام