سیدعباس صالحی شامگاه شنبه ۱۹ مهر در آیین بزرگداشت یادروز حافظ که در جوار آرامگاه این شاعر بزرگ پارسی‌گوی برگزار شد، با بیان اینکه شعر سابقه طولانی تاریخی برای انسان دارد، گفت: انسان به سرعت از سخن گفتن به شعر سرودن رسید و از این نقطه در حقیقت انسانیت او آغاز شد. سخن گفتن وجه مشترک ما با بسیاری از موجودات است، اما شاعرانه اندیشیدن و شعر سرودن مختص انسان است و جزو قدیمی‌ترین هنرهای انسانی به شمار می‌رود.

وی افزود: در همه ملل شاعران بزرگی وجود داشته‌اند، اما در میان بیست شاعر برجسته تاریخ بشر، پنج شاعر ایرانی یعنی فردوسی، مولوی، خیام، سعدی و حافظ در قله شعر جهان قرار دارند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه هر یک از این شاعران بزرگ طعم و بویی ویژه دارند، بیان کرد: حافظ در میان آنان ویژگی خاصی داشت؛ او در زمانه خود به شهرت فراملی دست یافت. در حالی که بسیاری از شاعران بزرگ دیگر بعدها جهانی شدند، حافظ در دوران زندگی خود نیز در بیرون از مرزهای ایران شناخته شد و به تعبیر گوته، سخن حافظ همچون ابدیت بزرگ است.

چرا شعر حافظ عالم‌گیر شد؟

صالحی با طرح این پرسش که حافظ چه داشت که شعرش عالمگیر شد و چگونه می‌توان امروز نیز به او رجوعی دوباره داشت؟ گفت: ضرورت دارد حافظ تنها در حد یک میراث نماند بلکه همچنان نماد افتخار هویت ایرانی و اسلامی ما باشد. حافظ شخصیتی چندوجهی و چندضلعی بود که مانند یک منشور، هر جمعی را از زاویه‌ای به خود جذب می‌کرد و در گوشه‌گوشه جهان برای مخاطبانش جذاب بود.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: یکی از عوامل ماندگاری حافظ، آن است که او عصاره عرفان و معنویت ایرانی - اسلامی است. دیوان حافظ کوچک و جمع‌وجور است، اما خلاصه و فشرده قرن‌ها فرهنگ عرفانی و معنوی ایران است.

وی ادامه داد: پیش از اسلام، حکمت خسروانی در ایران وجود داشت و با ورود اسلام ترکیب تازه‌ای از معنویت شکل گرفت که حافظ آن را در خود جمع کرد. از این رو وقتی کسی به دیوان حافظ نزدیک می‌شود، احساس می‌کند به اقیانوسی بی‌پایان از معنا و معرفت متصل شده است.

صالحی تصریح کرد: لقب لسان‌الغیب که به حافظ داده‌اند، اشاره به همین ارتباط او با غیب هستی دارد و همین وجه، جهانیان را در زمان خود و پس از او به خود جذب کرده است.

اعجاز در بیان و سبک زبانی حافظ

صالحی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: وجه دیگر ماندگاری حافظ، سبک زبانی و بیانی اعجازگونه اوست. از کلام وحی و اهل‌بیت (ع) که بگذریم، سخن حافظ در زبان فارسی بی‌مانند است. حتی کسانی که آشنایی با فارسی ندارند، در برخورد با شعر او شیفته این زبان و سبک می‌شوند؛ زیرا ایهام، استعاره و لایه‌های زبانی ویژه‌ای در کلام او نهفته است.

آزادگی و آزاداندیشی؛ رمز جذابیت جهانی حافظ

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با تأکید بر اینکه حافظ تنها شاعر عرفان و معنویت نیست، اظهار کرد: حافظ آزاد و آزاداندیش، تعصب‌ستیز و ریاگریز است. بسیاری از مخاطبان غربی و غیرایرانی ابتدا از این منظر با حافظ آشنا شدند. این روح آزادگی و رندی حافظ است که او را در جهان جاویدان کرده است.

صالحی اضافه کرد: حافظ در کنار عارف بودن، فیلسوفی ژرف‌اندیش است که دغدغه‌های معناشناسانه و وجودی انسان را پاسخ می‌دهد؛ پاسخ‌هایی شاعرانه و در عین حال فیلسوفانه. به همین دلیل شعر او هنوز هم برای پرسش‌های معرفتی و هستی‌شناسانه انسان امروز حرف دارد.

رندی حافظ؛ هنر حل تناقض‌ها

وی رندی و شیدایی حافظ را از دیگر وجوه ماندگاری او دانست و گفت: دیوان حافظ واژه به واژه و بیت به بیت رندانه است. رندی یعنی توان کنار هم نشاندن تضادها و تبدیل تناقض‌ها به ترکیبی دلنشین. حافظ جادوگر حل تناقض‌هاست و همین توان، او را جهانی کرده است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان اظهار کرد: شیراز خوشبخت است که از آن حافظ برخاست؛ شاعری که متعلق به یک دوره تاریخی نیست، بلکه جزو اساطیر جاودانه بشریت است و در زمان ازلی و ابدی قرار دارد.

انتهای پیام