افزایش امید به زندگی و بهبود شرایط بهداشتی باعث رشد جمعیت سالمندان در کشور شده است. امروز بیش از هر زمان دیگری، مسئله سالمندی و کیفیت زندگی آنان به یکی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌ها و نهادهای اجتماعی تبدیل شده است.
سالمندان، گنجینه‌های تجربه و خاطره‌اند؛ اما در عین حال با چالش‌هایی مانند تنهایی، بیماری‌های مزمن و کم‌توجهی اجتماعی روبه‌رو هستند. توجه به نیازهای جسمی، روحی و اجتماعی این قشر، ضرورتی انکارناپذیر در مسیر توسعه انسانی است.
در همین رابطه یک روان‌شناس به خبرنگار ایسنا می‌گوید: دوران سالمندی می‌تواند دوران آرامش و رضایت باشد، به شرطی که نیازهای روانی این گروه به‌درستی درک و پاسخ داده شود.
لیلا حسنلو عنوان می‌کند: یکی از مهم‌ترین این نیازها، حفظ ارتباط عاطفی با خانواده و جامعه است. بسیاری از سالمندان احساس می‌کنند کنار گذاشته شده‌اند و دیگر مفید نیستند و همین احساس، عامل اصلی افسردگی در سنین بالا محسوب می‌شود.
او می‌افزاید: سالمندان به جای ترحم، به احترام و مشارکت نیاز دارند. حضور آن‌ها در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی یا فعالیت‌های اجتماعی باعث می‌شود احساس هویت و ارزشمندی‌شان حفظ شود. حتی گفت‌وگوهای ساده، گوش دادن به خاطراتشان یا سپردن مسئولیت‌های کوچک می‌تواند انگیزه‌ی زندگی را در آنان تقویت کند.
به گفته این روان‌شناس، جامعه باید نگاه خود را از دوران ضعف به دوران تجربه تغییر دهد و اگر یاد بگیریم سالمندی را به‌عنوان بخشی از چرخه طبیعی زندگی بپذیریم، نه‌تنها از بار روانی آن کاسته می‌شود، بلکه می‌توانیم از انرژی و خرد این نسل در مسیر رشد جامعه بهره‌مند شویم.
اهمیت سلامت روان و پیوند خانوادگی در دوران سالمندی
پیوند میان سلامت روان، روابط خانوادگی و سیاست‌های حمایتی در حوزه سالمندی، موضوعی است که کارشناسان بر آن تأکید دارند. سلامت روان و پیوند خانوادگی در دوران سالمندی از موضوعاتی است که در سیاست‌های حمایتی اغلب نادیده گرفته می‌شود. خدمات اجتماعی نباید تنها بر درمان جسم تمرکز کنند، بلکه باید ساختارهایی برای حفظ ارتباط عاطفی و اجتماعی سالمندان نیز فراهم شود.
از سوی دیگر، ایجاد فضاهای عمومی مناسب برای حضور سالمندان از پارک‌ها و مراکز فرهنگی گرفته تا باشگاه‌های اجتماعی می‌تواند حس مشارکت و نشاط را در آنان تقویت کند. تجربه نشان داده است که حضور فعال سالمندان در اجتماع، به کاهش احساس انزوا و افزایش سلامت روان منجر می‌شود.
در واقع سرمایه‌گذاری در حوزه سالمندی نوعی سرمایه‌گذاری انسانی است، چراکه جامعه‌ای که به نسل گذشته خود احترام بگذارد، آینده‌ای منسجم‌تر و با ثبات‌تر خواهد داشت. این دیدگاه پیوند مستقیمی با تحلیل جامعه‌شناسان از نقش سالمندان در ساختار اجتماعی دارد.
در همین رابطه، یک جامعه‌شناس به خبرنگار ایسنا می‌گوید: پدیده سالمندی دیگر محدود به قشر خاصی نیست، بلکه به یکی از واقعیت‌های مهم جمعیتی کشور تبدیل شده است.
او تصریح می‌کند: در دو دهه آینده، درصد سالمندان نسبت به جمعیت فعال جامعه افزایش چشمگیری خواهد داشت و اگر از امروز برای این تغییر آماده نشویم، با چالش‌های فرهنگی، اقتصادی و حتی هویتی روبه‌رو خواهیم شد.
زهرا حق‌شناس می‌افزاید: در جامعه مدرن، سرعت زندگی و فردگرایی باعث کم‌رنگ شدن روابط میان‌نسلی شده است. نتیجه‌ی این روند، تنهایی سالمندان و احساس بی‌اهمیتی آنان است. درحالی‌که در فرهنگ ایرانی، سالمندان محور خانواده و انتقال‌دهنده‌ی ارزش‌ها بوده‌اند. باید تلاش کنیم این نقش احیا شود.
به گفته این جامعه‌شناس، مقابله با بحران سالمندی تنها از مسیر برنامه‌های اقتصادی و رفاهی ممکن نیست، بلکه باید فرهنگ عمومی جامعه نسبت به جایگاه بزرگان و سالمندان نیز بازتعریف شود.
او تأکید می‌کند: توسعه سیاست‌های حمایتی بدون توجه به بعد فرهنگی، نتیجه‌بخش نخواهد بود. لازم است رسانه‌ها، مدارس و نهادهای مدنی با ترویج فرهنگ احترام و استفاده از تجربه سالمندان، جایگاه واقعی آنان را در جامعه بازتعریف کنند. سالمندان نه باری بر دوش جامعه، بلکه منبع دانایی و پیوند نسل‌ها هستند.
۴۰۰۰ سالمند زنجانی تحت پوشش بهزیستی
توجه به ابعاد فرهنگی و خانوادگی در حمایت از سالمندان، نکته‌ای است که مسئولان حوزه خدمات اجتماعی نیز بر آن تأکید دارند. در همین رابطه مدیرکل بهزیستی استان زنجان می‌گوید: خانواده‌ها نقش محوری و بی‌بدیلی در مراقبت از سالمندان دارند که نه‌تنها بر سلامت جسمانی، بلکه بر آرامش روانی و کیفیت زندگی آنان تأثیرگذار است.
مریم کرمی با اشاره به آموزه‌های دینی و ارزش‌های اجتماعی درباره جایگاه بزرگان خانواده و سالمندان در جامعه، بر جایگاه ویژه رسانه و صداوسیما در فرهنگ‌سازی تکریم سالمندان در جامعه تاکید و عنوان می‌کند: رسانه‌ها می‌توانند در تبیین جایگاه ویژه سالمندان که مملو از تجربه و دانش عملی زندگی هستند تاثیر گذار باشند و توجه خانواده‌ها را به این موضوع معطوف کند.
وی با اشاره به اجرای طرح های توانمندسازی سالمندان در شهرستان‌های زنجان، خدابنده، خرم‌دره و ابهر که با هدف ارتقای سلامت جسمی، روحی و اجتماعی سالمندان انجام می‌شود، ادامه می‌دهد: ارائه خدمات توانبخشی در منزل توسط تیم پزشکی و حضور مراقبین در منزل سالمندان را از جمله خدمات بهزیستی به سالمندان است.
کرمی با بیان اینکه نزدیک به چهار هزار سالمند تحت پوشش بهزیستی هستند، یادآور می‌شود: همه سالمندان تحت پوشش واحدهای مددکاری بهزیستی استان علاوه بر پرداخت مستمری، از کمک هزینه درمان، ودیعه مسکن، بهبود تغذیه، وسایل کمک توانبخشی، لوازم ضروری زندگی، بسته‌های حمایتی، برگزاری کلاس‌های آموزشی شیوه زندگی سالم و مراقبت‌های ویژه دوران سالمندی و ... بهره‌مند هستند.
وی خاطرنشان می‌کند: سه مرکز شبانه‌روزی سالمندان زنان و مردان، یک مرکز سالمندان مردان، یک مرکز سالمندان بانوان در هیدج و یک پردیس سالمندان در زنجان، خدمات شبانه روزی به سالمندان ساکن در این مرکز ارائه می‌دهند.
توجه به سالمندان وظیفه جمعی است
سخن پایانی اینکه سالمندی نه نشانه ضعف، بلکه نماد پختگی و تجربه است. جامعه‌ای پویا باید بتواند از ظرفیت این نسل استفاده کند و در عین حال، آرامش، احترام و حمایت لازم را برای آنان فراهم آورد.
توجه به سالمندان تنها مسئولیت خانواده‌ها نیست، بلکه وظیفه‌ای جمعی است که نهادهای اجتماعی، فرهنگی و شهری نیز در آن نقش دارند. فراهم‌سازی محیط‌های مناسب، خدمات درمانی و روانی، و تقویت پیوندهای میان‌نسلی می‌تواند کیفیت زندگی این قشر ارزشمند را به شکل چشمگیری ارتقا دهد.
در نهایت، رفتار امروز ما با سالمندان، تصویری از فردای خود ماست. اگر امروز با مهربانی، احترام و درک متقابل به این نسل نگاه کنیم، آینده‌ای انسانی‌تر و جامعه‌ای باهم‌پیوسته‌تر خواهیم داشت.
انتهای پیام
نظرات