به گزارش ایسنا، جنگ داخلی سودان ریشه در دوران حکومت «عمر البشیر» دارد. از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۶، منطقه دارفور صحنه درگیری‌های خونینی بود که جان حدود ۳۰۰ هزار نفر را گرفت و با ارتکاب جرایم جنگی و خشونت علیه غیرنظامیان همراه شد.
این درگیری‌ها با آغاز حملات دو گروه جنبش «تحریر السودان» و «العدل والمساواة» علیه دولت مرکزی آغاز شد و به استفاده از شبه‌نظامیان «جنجوید» و ایجاد بحران انسانی گسترده منجر شد.
علاوه بر این، تحریم‌های اقتصادی آمریکا از سال ۱۹۸۸ تا ۲۰۱۷ و قرار گرفتن سودان در فهرست کشورهای حامی تروریسم، اقتصاد و جامعه این کشور را دچار فشار شدیدی کرد. با وجود رفع نسبی این تحریم‌ها در سال ۲۰۱۷، تأثیرات اقتصادی و اجتماعی آن ادامه یافته است.
سال ۲۰۱۹ با سقوط البشیر و بر سر کار آمدن «عبد الفتاح البرهان»، نقطه عطف جدیدی رقم خورد. اختلاف میان البرهان و «محمد حمدان دقلو (حمیدتی)»، فرمانده نیروهای واکنش سریع، بر سر انتقال قدرت و ادغام نیروهای شبه‌نظامی در ارتش، نهایتاً در آوریل ۲۰۲۳ به جنگ داخلی گسترده منجر شد.
در سال ۲۰۲۳، مناطق سه‌گانه خارطوم شاهد شدیدترین درگیری‌های جنگ داخلی بود. نیروهای واکنش سریع با تصرف قصر ریاست جمهوری و زیرساخت‌های کلیدی، توانستند کنترل بخش‌های مهم شهر را به دست بگیرند. ارتش سودان با اتکا به برتری هوایی و بسیج شبه‌نظامیان، مقابله‌ای طولانی در خیابان‌ها آغاز کرد و توانست برخی مناطق، از جمله ام درمان را بازپس بگیرد.
پیشروی نیروهای واکنش سریع در جنوب خارطوم و محلی‌های نزدیک الجزیره موجب ایجاد وحشت در مناطق تحت کنترل ارتش شد. ارتش برای بازگرداندن توازن قوا، گروه‌های شبه‌نظامی را در چارچوب مقاومت مردمی ادغام کرد و با حمایت گروه‌های سابقاً متمرد، مانند«فصیل مینوی» و «جنبش العدالة والمساواة»، پیشروی‌های جدیدی در الجزیره و اطراف «ام القری» داشت.
در نهایت توجه بین‌المللی به این درگیری باعث شد که شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد نشستی ویژه برای رسیدگی به خشونت‌ها برگزار کرده و به افزایش نظارت بر نقض حقوق بشر رأی دهد. در ۶ مه ۲۰۲۳، نمایندگان نیروهای مسلح سودان و نیروهای واکنش سریع برای نخستین بار به‌طور مستقیم در جده، عربستان سعودی، برای آنچه از سوی عربستان سعودی و آمریکا «گفت‌وگوهای پیشا مذاکره» توصیف شد، دیدار کردند. پس از رایزنی‌های دیپلماتیک از سوی سعودی‌ها و آمریکایی‌ها، طرف‌های درگیر در ۲۰ مه همان سال پیمان جده را امضا کردند و متعهد شدند عبور امن غیرنظامیان را تضمین کنند، از کارکنان امدادی محافظت کنند و استفاده از غیرنظامیان به‌عنوان سپر انسانی را ممنوع نمایند. این توافق شامل آتش‌بس نمی‌شد و درگیری‌ها در «الجنینه» از سر گرفته شد و تلفات بیشتری برجای گذاشت.
پس از این تحولات تلاش‌های دیپلماتیک بی‌نتیجه ماند و طی سال ۲۰۲۴ مناطق مختلف سودان صحنه درگیری‌های پراکنده میان ارتش این کشور و نیروهای واکنش سریع بود و این درگیری‌های پراکنده طی ماه اکتبر ۲۰۲۵ به طور جدی و گسترده از سر گرفته شد.
سقوط الفاشر و بازتعریف نقشه قدرت
سقوط شهر الفاشر در ۲۶ اکتبر ۲۰۲۵، پس از ۱۸ ماه محاصره و درگیری شدید، نشان‌دهنده شکست ارتش در دارفور و تثبیت کنترل نیروهای حمایت سریع بر کل این منطقه است. این رویداد باعث شکل‌گیری واقعیت دو قدرت متعارض در سودان شد: نیروهای واکنش سریع بر غرب کشور، شامل دارفور و بخش‌هایی از جنوب و جنوب غربی، تسلط یافته‌اند و ارتش شمال، شرق و مرکز کشور از جمله خارطوم و بندر پورتسودان را در کنترل دارد.
اعلام تشکیل دولت موازی توسط نیروهای واکنش سریع از «نیالا»، پایتخت دارفور جنوبی، این تقسیم قدرت را تشدید کرده و خطر ایجاد «دو دولت در یک کشور» را افزایش داده است.
تحلیلگران هشدار می‌دهند که این تقسیم می‌تواند به جدایی دائم سودان مشابه سودان جنوبی در سال ۲۰۱۱ منجر شود.
اهمیت دارفور و کردفان
دارفور، که حدود یک‌چهارم مساحت سودان را تشکیل می‌دهد و مرزهایی با چاد، لیبی، جمهوری آفریقای مرکزی و سودان جنوبی دارد، علاوه بر اهمیت نظامی، دارای منابع اقتصادی کلیدی است و ۲۰ درصد ثروت حیوانی کشور، ذخایر معدنی مهم و زمین‌های کشاورزی وسیع را در بر می گیرد. کنترل فرودگاه نیالا نیز امکان تأمین لجستیک و تسلیحات از حامیان منطقه‌ای را فراهم کرده است.
نیروهای واکنش سریع پس از تثبیت دارفور، تمرکز خود را به ایالت کردفان معطوف کرده‌اند، که شامل منابع نفتی، زمین‌های کشاورزی و مسیرهای راهبردی است.
سقوط شهر «بارا» در کردفان شمالی و تهدید به کنترل شهرهای «سفید، کادوقلی و دیلینگ» نشان‌دهنده راهبرد نیروهای واکنش سریع برای تسلط کامل بر این ایالت است.
دخالت بازیگران بین‌المللی
بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای، جنگ داخلی سودان به شدت تحت تأثیر بازیگران خارجی است. امارات بیشترین نقش را در حمایت از یک طرف جنگ یعنی نیروهای واکنش سریع ایفا می‌کند؛ هر چند ابوظبی این گزارش‌ها را رد کرده است. رسانه‌ها همچنین مدعی هستند مصر و روسیه نیز در این کشور تاثیرگذاری‌هایی داشته‌اند.
این دخالت‌ها باعث طولانی شدن جنگ، تشدید بحران انسانی و افزایش فشار بر جمعیت غیرنظامی شده است. سازمان ملل، این بحران را «شدیدترین بحران انسانی جهان» توصیف کرده که میلیون‌ها نفر را آواره و در معرض گرسنگی و بیماری قرار داده است.
چشم‌انداز آینده
تحولات میدانی نشان می‌دهد جنگ داخلی در سودان وارد مرحله‌ای جدید و خطرناک شده است. ارتش سودان و نیروهای واکنش سریع رسماً مذاکرات صلح را کنار گذاشته و هر دو طرف تنها گزینه جنگ تمام‌عیار را دنبال می‌کنند. تلاش‌های متعدد میانجی‌گری، از جمله از سوی آمریکا، سوئیس، اتحادیه آفریقا و ائتلاف ایگاد، تاکنون موفق به توقف درگیری‌ها یا ایجاد گذرگاه‌های انسانی نشده است.
با افزایش دخالت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از طریق ارسال تسلیحات، امید به حل مسالمت‌آمیز کاهش یافته است. گزارش‌ها حاکی است که امارات از نیروهای حمایت سریع و حمایت‌های چندجانبه بین‌المللی از ارتش سودان، جنگ داخلی را به نوعی جنگ نیابتی تبدیل کرده است.
در این میان، بار سنگین جنگ بر دوش غیرنظامیان است؛ تعداد کشته‌ها و زخمی‌ها در حال افزایش، شمار آوارگان و پناهندگان رو به رشد و بحران‌های گرسنگی و بیماری تشدید شده‌اند، این در حالی است که محدودیت‌های امنیتی و لجستیکی باعث کاهش کمک‌های بشردوستانه به نیازمندان شده است.
به طور کلی، با ادامه حمایت بازیگران خارجی و عدم تمایل طرفین به حل سیاسی، چشم‌انداز پایان جنگ داخلی سودان تاریک است. سقوط الفاشر، کنترل دارفور و فشار نیروهای واکنش سریع در کردفان، نشان‌دهنده مرحله جدیدی از جنگ و احتمال تشدید بحران انسانی و سیاسی است و منافع اقتصادی و ژئوپلیتیک بین‌المللی، پیچیدگی‌ها را دوچندان کرده است.
انتهای پیام
نظرات