حسین اکبری در گفت‌وگو با ایسنا درخصوص پیامدهای گسترش دامنه هوش مصنوعی به عرصه آموزش، اظهار کرد: اساسا طبق مطالعات انجام شده، «آموزش» یکی از حوزه‌هایی است که به شدت در معرض هوش مصنوعی قرار گرفته و خواهد گرفت. کسانی که به عنوان کنش‌گران حوزه آموزش عمل می‌کنند از دانش‌آموزان تا معلمان، مدیران و دانشگاهیان و ... بیشتر از سایر افراد تحت تاثیر هوش مصنوعی قرار دارند. قبلا هوش مصنوعی بیشتر میان سطوح بالای آموزشی مطرح بود ولی امروزه گسترش پیدا کرده و وارد مدارس شده است. اینطور نیست که صرفا دانش‌آموزان متوسطه از هوش استفاده کنند. حتی دانش‌آموزان دوران ابتدایی با این ابزارها آشنا هستند. از ابزاری مانند چت جی بی تی سوال می‌پرسند و تعامل خوبی با این نوع از ابزارها پیدا کردند.

وی با اشاره به تفاوت هوش مصنوعی و شبکه‌های اجتماعی میان نسل آلفا با سایر نسل‌ها تمایز قائل شد و ادامه داد: یکی از ویژگی‌های نسل آلفا که سطوح ابتدایی تا اول متوسطه را در بر می‌گیرد در مقایسه با  نسل z این است که z بیشتر نسلی بود که در دنیای شبکه‌های اجتماعی بزرگ شد و آبشخور تفکرات و نوع مواجهه آن با جهان توسط شبکه‌های اجتماعی شکل گرفت. ولی به نظر می‌رسد نسل آلفا به ویژه دوران ابتدایی با گسترش هوش مصنوعی وارد جهانی شدند که آن‌ها را از نسل z و سایر نسل‌ها متمایز می‌کند.

این جامعه شناس افزود: ویژگی هوش مصنوعی نسبت به شبکه‌های اجتماعی این است که دانش عمیق‌تری را به افراد منتقل می‌کند. بر خلاف نسل z که دارای دانش وسیع ولی با عمق کم است یا به نوعی در تله دانایی گرفتار شدند، به نظر می‌رسد دانش‌آموزانی که در حوزه هوش مصنوعی در حال رشد هستند با توجه به عمق تحلیل‌ها و نوع دانشی که هوش مصنوعی به آن‌ها آموزش می‌دهد دانش سطحی ندارند و به عمق مفاهیم دست می‌یابند.

تحول نقش معلم در عصر هوش مصنوعی

عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه هنوز زود است که تاثیرات هوش مصنوعی بر دانش‌آموزان را بررسی کنیم و نقاط ضعف و قوت آن‌ها را در رابطه با زندگی دانش‌آموز بسنجیم، گفت: با استفاده از مطالعات آینده‌پژوهانه پیش‌بینی می‌شود هوش مصنوعی تاثیرات زیادی را در فرآیند یادگیری و آموزش نسل حاضر خواهد داشت و عملا آموزش از قالب یادگیری معلم-دانش‌آموز فراتر خواهد رفت و دیگر معلم منبع دانش نیست بلکه منبع دانش سیستم است. سیستمی که به طور فزاینده در حوزه‌های مختلف زندگی دانش‌آموز موثر است. چون هوش مصنوعی به دانش بشری متصل است و نه به فردی با یک دانش عمیق‌تر از معلم که اطلاعات را به بچه‌ها منتقل کند. بنابراین هوش مصنوعی حتما در بحث آموزش موثر است. در آینده معلم و استاد منبع دانش نخواهند بود بلکه محصلین بیشتر دانش خود را از پلتفرم‌ها و برنامه‌های هوش مصنوعی کسب خواهند کرد.

اکبری بیان کرد: یونسکو در رابطه با به کارگیری هوش مصنوعی در کلاس­های درس چارچوب خاصی برای دانش‌­آموزان و معلمین ارائه داده است که بر توانمندسازی معلمان در استفاده ایمن، اخلاقی و مؤثر از هوش مصنوعی در آموزش تاکید دارد. چارچوبی که بر پایه یک نگرش انسان‌محور استوار است که هوش مصنوعی را نه به عنوان جایگزین معلم، بلکه به عنوان یک ابزار کمکی برای بهبود فرآیند تدریس و یادگیری معرفی می‌کند. این راهنما به معلمان می‌آموزد که چگونه از هوش مصنوعی بهره ببرند، بر خروجی‌های آن نظارت داشته باشند، آنها را نقد کنند و حتی در ایجاد قوانین اخلاقی برای استفاده از این فناوری در کلاس‌درس پیشنهاد دهند.

وی درخصوص رایج‌ترین پلتفرم‌ها و کارکردهای مورد استفاده دانش‌آموزان، عنوان کرد: وقتی به پلتفرم‌های اصلی هوش مصنوعی مثل چت جی بی تی، گراک فور (grak4) و امثال آن را نگاه می‌کنیم به آموزش توجه ویژه‌ای داشتند. یعنی تقریبا یک روش مطالعاتی را برای خود تعریف کردند و به عنوان یک آموزش‌یار عمل می‌کنند. بنابراین یکی از اهداف اصلی تمام پلتفرم‌های هوش مصنوعی به اشکال مختلف آموزش است. این موارد هوش‌های مصنوعی عمومی هستند که در دسترس همه قرار دارد، اما از طرف دیگر شاهد هستیم ابزارهای هوش مصنوعی در حال طراحی هستند که مختص آموزش است.

این جامعه شناس ادامه داد: هوش‌های مصنوعی که هم‌اکنون در دنیا راه‌اندازی می‌شوند، می‌توانند به عنوان معلم در کلاس عمل کنند، پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان را بررسی کنند، آموزش‌های خصوصی شده به دانش‌آموزان ارائه دهند و خدمات بسیار دیگری خواهند داشت که به شدت گسترش می‌یابد. بنابراین هم پلتفرم‌های اصلی هوش مصنوعی و هم ابزارهای مختلفی که اکنون در حوزه آموزش در حال ساخت هستند، نگاه ویژه‌ای به آموزش دارند و سعی دارند آموزش باکیفیت تر و اختصاصی‌تری را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهند.

اکبری با اشاره به اینکه در حال حاضر هوش مصنوعی فضای سالم‌تری برای دانش‌آموزان فراهم آورده، گفت: هوش مصنوعی مانند هر ابزار دیگری مانند شمشیر دو لبه عمل می‌کند. جنبه‌های مثبت و منفی دارد. تاکید می‌شود به دانش‌آموزان نحوه درست استفاده از هوش مصنوعی آموزش داده شود. اینکه گفته می‌شود هوش مصنوعی خلاقیت دانش‌آموز را از بین می‌برد به این دلیل است که هوش تکالیف را حل می‌کند، سوال طراحی می‌کند و آنچه باید دانش‌آموز مسئولیتش را بپذیرد یک ماشین انجام می‌دهد. اما باید یاد گرفت چطور از این ابزارها استفاده کنیم، تا کمتر جنبه‌های منفی هوش مصنوعی روی آن‌ها اثر بگذارد. قطعا اگر استفاده خوبی از ابزارهای هوش مصنوعی شود دانش‌آموز به دانش و شناخت عمیق‌تری دست می‌یابد.

هوش مصنوعی میتواند باعث اعتیاد عاطفی شود

وی درخصوص تبعات هوش مصنوعی بر روابط اجتماعی و تعاملات دانش‌آموزان در جامعه، اظهار کرد: مانند هر فضای مجازی و تکنولوژی‌های دیگر قاعدتاً نوعی وابستگی را در تعدادی از افراد ایجاد خواهد کرد. فقط با این تفاوت که عمدتا در شبکه‌های اجتماعی برقراری روابط بین افرادی بود که در گروه‌ها و کانال‌های مختلف عضویت داشتند و گمان می‌کردیم نوجوان ما، منزوی شده و دائما در فضای تلفن همراهش سیر می‌کند، اما واقعیت این بود که وارد روابط و تعاملات جدیدی در فضای مجازی می‌شد. این در حالی است که در هوش مصنوعی طرف مقابل ماشین است که می‌تواند به اشکال مختلف با فرد تعامل پیدا کند، همدردی کند، بفهمد و به صحبت‌های او گوش دهد. هوش مصنوعی مستعد این است که افراد را به وابستگی و اعتیاد عاطفی بکشاند.

عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد با تاکید بر لزوم آموزش استفاده از هوش مصنوعی به محصلین، اضافه کرد: باید یاد داده شود که چطور افراد از این ابزار استفاده کنند، آسیب‌شناسی شود، نکات مثبت و منفی به دانش‌آموزان گفته شود تا آگاهانه‌تر عمل کنند. قاعدتاً هوش مصنوعی مانند هر ابزار رسانه‌ای دیگری چون پیام‌ها، محتوا و ارزش‎های خاص خودش را منتقل می‌کند و می‌تواند باعث اعتیاد افراد و قطع ارتباطشان با جهان واقعی شود و قطعا بر هویت یابی افراد تاثیر دارد. اینکه افراد با چه ابزاری از هوش و چگونه در ارتباط باشند، مطمئنا بر نگرش آن‌ها به زندگی موثر است. به این منظور امیدوار هستم در آینده پلتفرم‌های خاص کودکان و نوجوانان را داشته باشیم تا بتوان ارتباط آن‌ها با هوش مصنوعی را مدیریت شده‌تر برقرار کرد و آسیب کمتری در این زمینه ببینند.

تحول نظام آموزشی در دستان هوش مصنوعی

اکبری با اشاره به اینکه به وسیله هوش مصنوعی از نظام آموزشی حافظه محور مبتنی بر حفظیات فاصله خواهیم گرفت، عنوان کرد: قطعا هوش مصنوعی نظام آموزش و پرورش کشور را به چالش خواهد کشید. دانشی که در هوش مصنوعی وجود دارد، بسیار فراتر از آن چیزی است که در کلاس به دانش‌آموز آموخته می‌شود یا در کتاب‌ها ارائه می‌شود. اگر به خوبی از هوش مصنوعی استفاده شود قدرت تحلیل افراد را بالاتر می‌برد، چون دانش متنوع‌تری ارائه می‌دهد.

وی با تاکید بر اینکه باید برنامه‌ها و سیاست‌های مدون در زمینه هوش مصنوعی صورت بگیرد تا جامعه دانش‌آموزی و سیستم آموزشی را مهیای استفاده برابر از امکانات هوش مصنوعی کرد، گفت: با توجه به اتفاقاتی که در جهان در حال وقوع است، مقداری از سیستم آموزشی فعلی فاصله خواهیم گرفت. چراکه عملا سیستم آموزشی پاسخگوی ابزارهای هوش نیست و با یکدیگر سازگاری ندارند. از طرف دیگر ما در جامعه با یک شکاف نسلی دیجیتال فاحش میان دانش‌آموزان و والدین مواجه هستیم. راه رهایی از شکاف نسلی دیجیتال «سواد هوش مصنوعی» است. این سواد باید هم به خود دانش‌آموزان آموزش داده و نهادینه شود و هم به والدین آن‌ها.‌

عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: مدارس موظف هستند والدین را از این ابزارها آگاه کنند، دوره‌های آموزشی بگذارند و به اشکال مختلف سواد هوش مصنوعی در لایه‌های سیستم آموزشی توسعه یابد تا افراد بتوانند به شکل درست‌تری از این ابزارها استفاده کنند. در این راستا نیازمند آگاه‌سازی، سوادآموزی و سیاست‌گذاری صحیح هستیم. همینطور با توجه به اینکه هوش مصنوعی قلمرو خودش را گسترش می‌دهد لازم است در برنامه‌های عدالت آموزشی قرار بگیرد. وظیفه آموزش و پرورش است که بتواند استفاده، دسترسی و آگاهی‌رسانی درخصوص هوش مصنوعی را در مدارس روستایی و پایین شهر نیز گسترش دهد. زیرا این نابرابری شکاف عمیقی در یادگیری و اطلاعات افراد در آینده ایجاد خواهد کرد.

انتهای پیام