به گزارش ایسنا، غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در آیین سی‌ودومین جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی با انتقاد از کم‌توجهی به نقش آموزش در کنار پژوهش، تأکید کرد: ما آموزش را دست‌کم گرفته‌ایم، در حالی که آموزش ریشه پژوهش است و اگر این ریشه ضعیف باشد، پژوهش مفید حاصل نمی‌شود. این مقام مسئول با اشاره به رواج پایان‌نامه‌فروشی گفت: از خودم شرم دارم که در جمهوری اسلامی کار به جایی رسیده که پایان‌نامه‌نویسی در خیابان‌ها تبلیغ می‌شود.
آموزش ریشه پژوهش است
وی با بیان اینکه بیش از شصت سال است با محیط دانشگاه تهران در پیوند است، اظهار کرد: من امسال ۶۲ سال است که دانشجوی دانشگاه تهرانم؛ از سال ۱۳۴۲ وارد دانشگاه شدم و هنوز توفیق تدریس در این دانشگاه را دارم. تا آخر عمر نیز خود را دانشجو می‌دانم. نگاه من به آموزش و پژوهش این است که این دو رکن، مکمل یکدیگرند.
حدادعادل افزود: آموزش بدون پژوهش همچون درخت بی‌میوه و پژوهش بدون آموزش مانند درخت بی‌ریشه است. اگر آموزش قوی نباشد، پژوهش عمیق و کارآمدی از دل آن بیرون نمی‌آید. اما گاه دیده می‌شود که در نظام ارتقا و ارزیابی‌ها، آموزش دست‌کم گرفته می‌شود و وزن پژوهش را سنگین‌تر می‌کنند، در حالی که مبنای پژوهش، آموزش است.
پژوهش دانشگاهی باید به تولید کتاب و علم تازه منجر شود
این استاد دانشگاه با اشاره به تجربه بازدید از کتابفروشی‌های اروپا اظهار کرد: بسیاری از کتاب‌های جدیدی که در قفسه‌ها می‌دیدم، پایان‌نامه دکتری بودند که صاحب اثر پس از دفاع، با یک سال کار تکمیلی آن را به کتابی استوار تبدیل کرده بود. بنابراین سرمایه‌گذاری روی پژوهش در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری کاملاً بجاست و باید پژوهش‌های دانشگاهی قابلیت تبدیل به کتاب و تولید علم تازه را داشته باشند.
ضرورت آموزش مهارت پژوهش از مدرسه
حدادعادل با تأکید بر تحول فناوری اطلاعات و سهولت دسترسی به منابع علمی گفت: امروز با پیشرفت‌هایی که در اطلاع‌رسانی و ترجمه ماشینی رخ داده، لازم است آموزش روش تحقیق را از دبستان آغاز کنیم. دانش‌آموز باید در دبیرستان برای نوشتن کار پژوهشی ورزیده بشود تا در دانشگاه بتواند کار درجه یک ارائه دهد.
وی ادامه داد: در مدرسه‌هایی که من در آن‌ها تدریس دارم، جشنواره پژوهشی برگزار می‌کنیم و دانش‌آموزان با راهنمایی دانشجویان دکتری با منابع علمی آشنا می‌شوند. این کار موجب می‌شود نسل جدید از همان دوره نوجوانی برای پژوهش آماده شود.
پایان‌نامه‌فروشی، خطری جدی برای اعتبار علمی
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با انتقاد شدید از رواج پایان‌نامه‌فروشی گفت: هر بار در خیابان می‌بینم که با خطی زشت روی دیوار نوشته‌اند پایان‌نامه و زیرش یک شماره تلفن گذاشته‌اند، از خودم بدم می‌آید. چرا باید در انقلاب اسلامی کار به اینجا برسد که نوشتن پایان‌نامه تبلیغ شود؟
وی افزود: این شرم‌آور است که برخی بخواهند از این طریق مدرک بگیرند و برخی دانشگاه‌ها نیز چشمشان را بر این ناهنجاری ببندند. بارها در شورای عالی انقلاب فرهنگی گفته‌ام که بالاخره چه کسی مسئول این وضعیت است؟ کشوری که می‌خواهد در علم پیشرفت کند، نباید اجازه دهد این پدیده مخرب گسترش پیدا کند.
این مقام مسئول در ادامه با اشاره به نقش هوش مصنوعی در تولید متون گفت: حالا دیگر با وجود ابزارهای نوین، این پدیده سوءاستفاده از پژوهش هم پیچیده‌تر شده و باید برای آن چاره‌اندیشی جدی صورت گیرد.
استاد مجتبایی الگوی جامعیت علمی است؛ دانشجو باید «تمام وجودش» را وقف علم کند
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، با تمجید از جایگاه علمی و فرهنگی دکتر محمدمجتبی مجتبایی، تأکید کرد: استاد مجتبایی نمونه‌ای بی‌بدیل از جامعیت علمی در ایران و جهان است و دانشجویان باید از شیوه علمی و عمق مطالعات او الگو بگیرند.
وی با اشاره به سابقه آشنایی طولانی خود با استاد مجتبایی گفت: بیش از پنجاه سال است که خدمت ایشان ارادت دارم و خودم را بدون تعارف شاگرد ایشان می‌دانم. کتاب‌های ایشان را مثل کتاب درسی مطالعه می‌کنم. امسال در تابستان یک کتاب از ایشان در حوزه مطالعات ادیان خواندم و بیش از نیمی از آن را با ماژیک برجسته کردم؛ درست مثل دانشجویی که برای امتحان شب‌خوانی می‌کند. این نشان می‌دهد کتاب‌های ایشان چه اندازه عالمانه و پرمغز است.
استاد مجتبایی؛ عمر پربرکت در خدمت فرهنگ ایران
این مقام فرهنگی با اشاره به خدمات گسترده استاد مجتبایی اظهار کرد: ایشان با عمر طولانی و پربرکتی که خداوند به وی عطا کرده، خدمات بزرگی به فرهنگ ایران کرده‌اند و ما در فرهنگستان زبان و ادب فارسی سال‌هاست که از حضور ایشان بهره‌مندیم. امیدوارم سلامت و سایه ایشان بر فرهنگ ایران مستدام باشد.
حدادعادل با تشریح پیشینه خانوادگی و علمی استاد مجتبایی گفت: ایشان اصالتاً از استان مرکزی، اراک و فراهان هستند و در خانواده‌ای دینی، قرآنی و عرفانی رشد یافته‌اند. اجداد ایشان در تصوف، عرفان و هنر دستی داشتند و کاتب قرآن بودند.
وی ادامه داد: استاد مجتبایی در دانشگاه تهران در رشته‌های زبان انگلیسی و ادبیات فارسی تحصیل کرده و بعدها در دانشگاه هاروارد دوره دکتری را گذرانده‌اند. ایشان از برجسته‌ترین استادان مطالعات ادیان هستند و عمری با کار علمی، فرهنگی و ترجمه سپری کرده‌اند.
مترجم و نویسنده‌ای درجه‌یک در ادبیات، ادیان و عرفان
حدادعادل افزود: استاد مجتبایی مترجم و نویسنده درجه‌یک در حوزه ادبیات فارسی، حافظ‌پژوهی، عرفان، ادیان شبه‌قاره، و مطالعات فرهنگ و تمدن هند هستند. ایشان سال‌ها در دانشکده الهیات و دانشکده ادبیات دانشگاه تهران تدریس کردند و از همان زمان که من دانشجوی فلسفه بودم، استادان بزرگ فلسفه برای ایشان احترام ویژه قائل بودند.
نقش‌آفرینی در تأسیس نهادهای فرهنگی ایران در شبه‌قاره
وی با بیان سابقه فعالیت‌های بین‌المللی استاد مجتبایی اظهار کرد: ایشان مؤسس خانه فرهنگ ایران در پاکستان و از ارکان تأسیس رایزنی فرهنگی ایران در هند بودند. کتابخانه‌ها و مراکز تحقیقاتی مهمی که امروز در پاکستان فعال هستند، با تلاش‌های ایشان شکل گرفته است.
حدادعادل اضافه کرد: استاد مجتبایی همچنین تا حدود ده سال پیش هر تابستان در دانشگاه هاروارد تدریس می‌کردند و در ردیف هندشناسان درجه‌اول جهان شناخته می‌شدند. خود هندی‌ها ایشان را مرجعی قابل‌اعتماد در مسائل فرهنگی و تاریخی هند و ایران می‌دانند.
تسلط به ده‌ها زبان زنده و باستانی
وی درباره دانش زبانی استاد مجتبایی گفت: ایشان مسلط به زبان و ادب فارسی، عربی، انگلیسی، فرانسه، سانسکریت، هندی، اردو و ترکی هستند و تا جایی که می‌دانم با زبان‌های ایرانِ پیش از اسلام از جمله پهلوی نیز آشنایی دارند. چنین جامعیتی در یک استاد در کشور ما کم‌نظیر است.
حدادعادل با اشاره به یکی از آثار مهم استاد مجتبایی افزود: از جدیدترین کارهای ایشان کتابی کوتاه درباره تأثیر نحو زبان سانسکریت بر نحو زبان عربی است که ابتدا در هند به زبان انگلیسی ارائه شد، سپس دو بار به عربی ترجمه شد و در فرهنگستان با اهتمام مرحوم اسوار منتشر گردید.
دانشجو باید «تمام وجودش» را وقف علم کند
این مقام فرهنگی با خطاب قرار دادن دانشجویان گفت: این‌ها را از آن جهت گفتم که نسل جوان بداند می‌شود چنین هم درس خواند و چنین هم استاد شد. باید از بسازوبفروشی علمی، سطحی‌کاری و شتاب‌زدگی پرهیز کرد و در هر کار علمی حق مطلب را ادا نمود.
وی افزود: معلمی داشتیم که می‌گفت همه وجودتان را بدهید به علم تا علم بخشی از وجودش را به شما بدهد. شما هم باید چنین باشید؛ نه یک زبان، بلکه چند زبان بیاموزید و مطالعه عمیق و جدی کنید. کاری کنید که نه فقط ایران، بلکه جهان به دانش شما نیازمند باشد.
انتهای پیام
نظرات