اکبر باقری سه‌شنبه ۴ آذر در نشست خبری با اصحاب رسانه استان زنجان به وضعیت مخازن سدهای استان اشاره کرد و عنوان کرد: سد تهم تأمین‌کننده اصلی آب شرب زنجان با حجم مخزن ۸۶ تا ۸۷ میلیون مترمکعب است که اکنون تنها ۶.۱ میلیون مترمکعب آب دارد؛ یعنی حدود ۷ درصد پرشدگی. سال گذشته این رقم ۱۴ میلیون مترمکعب بود.
وی تصریح کرد: سد گلابر تأمین‌کننده آب کشاورزی و صنعت ایجرود با حجم مخزن ۱۱۶ میلیون مترمکعب، اکنون ۳۸ میلیون مترمکعب موجود دارد. سال گذشته ۴۵ میلیون مترمکعب آب در مخزن وجود داشت. پرشدگی فعلی حدود ۳۴ درصد است.
او به وضعیت سد کینه‌ورس نیز اشاره کرد و افزود: در سد کینه‌ورس تأمین‌کننده بخشی از آب شهر خرمدره از ظرفیت ۱۶ میلیون مترمکعبی تنها ۲ تا ۳ میلیون مترمکعب آب باقی مانده که معادل ۱۴ درصد پرشدگی است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان به آخرین وضعیت سد تالوار که در حال بهره‌برداری است اشاره کرد و یادآور شد: حجم مخزن ۵۰۰ میلیون مترمکعب است اما اکنون فقط ۶۵ میلیون مترمکعب آب دارد؛ سال گذشته این عدد ۹۳ میلیون مترمکعب بود. پرشدگی امسال ۱۳ درصد ثبت شده است.
باقری تأکید کرد: امیدواریم در ماه‌های اسفند، فروردین و اردیبهشت که حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد بارش‌های استان در این دوره اتفاق می‌افتد؛ شاهد جبران بخشی از این کاهش شدید باشیم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان زنجان در ادامه همچنین گزارشی از طرح‌های سدسازی در حال اجرا ارائه داد و گفت: سد بلوبین دارای پیشرفت فیزیکی، ۹۰ درصد درصدی بوده و آبگیری انجام شده، تکمیل سرریز در حال انجام بوده و شهریور سال آینده به اتمام خواهد رسید. تأمین آب شرب زرین‌آباد، شهر حلب و ۹۲ روستای ایجرود از اهداف احداث این سد است.
باقری در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به وضعیت سد مراش در ماه‌نشان، اظهار کرد: در این سد با پیشرفت فیزیکی ۷۵ درصد عملیات خاکی در حال اجرا بوده و آب شهرهای ماه‌نشان و دندی و ۱۲۲ روستا تأمین خواهد شد، ولی چالش اصلی لزوم تخلیه روستای مراش پیش از آبگیری است.
وی همچنین پیشرفت فیزیکی سد مشمپای زنجان را ۴۰ درصد عنوان کرد و یادآور شد: با راه‌اندازی این سد تأمین آب شرب زنجان، سلطانیه و ۲۹ روستا انجام خواهد شد.
باقری با اشاره به نیاز جدی استان به بارش‌های پیش‌رو، گفت: تکمیل این طرح‌ها و بهبود شرایط بارندگی می‌تواند بخشی از نگرانی‌های آبی استان را کاهش دهد، اما مدیریت مصرف و همکاری مردم همچنان ضروری است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان در ادامه با اشاره به اینکه فشار تأمین آب به‌دلیل کاهش بارش‌ها به سمت منابع زیرزمینی رفته است، ادامه داد: با آغاز سال آبی جدید و کاهش معنادار بارش‌ها، شاهد افزایش وابستگی استان به منابع آب زیرزمینی هستیم که در شرایط فعلی، مدیریت مصرف در همه بخش‌ها به‌ویژه کشاورزی، به یک ضرورت و اولویت اصلی تبدیل شده است.
باقری با بیان اینکه پیش‌بینی‌ها نشان‌دهنده نبود بارش‌های مؤثر در استان طی ماه‌های آینده است، گفت: به‌دلیل کمبود منابع سطحی و لزوم حفظ چرخه بهره‌برداری تصفیه‌خانه، روزانه حدود ۱۰۰ لیتر بر ثانیه رهاسازی برای تأمین آب شرب انجام می‌شود. اما با توجه به کاهش ذخایر سدها، فشار اصلی اکنون بر منابع آب زیرزمینی وارد شده است.
او با اشاره به فعال‌سازی کامل ظرفیت چاه‌های اضطراری افزود: همه چاه‌هایی که در اختیار شرکت آبفا است، همچنین چاه‌هایی که دستگاه‌های دیگر در اختیار داشتند، برای تأمین آب شرب شهروندان در مدار بهره‌برداری قرار گرفته‌اند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان زنجان با تأکید بر اینکه بخش کشاورزی حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد آب استان را مصرف می‌کند، گفت: حتی اگر رقم مصرف را مطابق نظر برخی کارشناسان ۷۰ تا ۸۰ درصد در نظر بگیریم، باز هم نیازمند برنامه‌ریزی جدی برای تغییر الگو و حرکت به سمت روش‌های نوین آبیاری هستیم. ما کشوری هستیم که منابع آب محدود داریم و چاره‌ای جز فاصله گرفتن از روش‌های سنتی و استفاده از روش‌های مدرن نیست.
او افزود: در سال‌های اخیر تعداد زیادی از کشاورزان برای کف‌شکنی چاه‌ها مراجعه می‌کنند و این نشان‌دهنده افت محسوس سفره‌های زیرزمینی است. این امر نگرانی‌های جدی برای پایداری معیشت کشاورزان ایجاد کرده و ضرورت ورود جدی جهاد کشاورزی و مشارکت کشاورزان برای اصلاح الگوی مصرف را افزایش داده است.
وی تصریح کرد: در حوزه صنعت، با اینکه سهم مصرف آب تنها حدود ۴ تا ۵ درصد است، اما اقدامات بسیار خوبی در زمینه بازچرخانی و استفاده از آب‌های نامتعارف آغاز شده است. براساس اسناد بالادستی از جمله قانون برنامه هفتم و تاکید ماده ۸۸، صنایع موظف به حرکت به سمت بازچرخانی هستند و خوشبختانه این فرهنگ در حال نهادینه شدن است.
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان زنجان با تاکید بر اینکه شرایط موجود نیازمند تصمیم‌گیری‌های سخت اما ضروری است، گفت: برای پایداری منابع آب استان، مشارکت همه بخش‌ها ضروری است. کشاورزی به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده باید به سمت الگوهای نوین هدایت شود و این امر بدون همراهی کشاورزان و برنامه‌ریزی دقیق دستگاه‌های مرتبط ممکن نیست.
او ادامه داد: اقدامات صورت‌گرفته در بخش صنعت نشان می‌دهد که حرکت به سمت مصرف بهینه و بازچرخانی کاملاً امکان‌پذیر است و این الگو باید در بخش کشاورزی نیز اجرایی شود.
باقری با اشاره به افت محسوس منابع آب زیرزمینی و افزایش فشار بر دشت‌ها، به تشریح برنامه‌های مدیریت مصرف، کنترل برداشت و تأمین آب از محل منابع جایگزین پرداخت.
وی با اشاره به شرایط بحرانی برخی دشت‌ها، به‌ویژه دشت اول، گفت:برداشت‌های سنگین کشاورزی و استقرار صنایع پرمصرف، به‌ویژه صنایع فولادی، فشار قابل‌توجهی بر منابع زیرزمینی وارد کرده و شرایط دشت‌ها چندان مطلوب نیست.
او با بیان اینکه طی دو تا سه سال اخیر، شرکت آبفا اجرای طرح جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب در محدوده صنعتی را آغاز کرده است، توضیح داد: این پروژه با مشارکت یک شرکت بخش خصوصی در حال اجرا است و حدود ۳۰ تا ۳۸ درصد پیشرفت فیزیکی دارد. با بهره‌برداری کامل این طرح، سالانه ۶.۵ میلیون مترمکعب آب تصفیه شده وارد چرخه مصرف صنعتی، به‌ویژه صنایع پرمصرفی مانند فولاد خواهد شد.
باقری افزود: به محض بهره‌برداری از این تصفیه‌خانه، چاه‌های آب شرکت‌های صنعتی پلمب می‌شود و مصرف آنها از محل آب تصفیه‌شده تأمین خواهد شد.
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان زنجان با اشاره به تشدید برخورد با تخلفات، تصریح کرد: تاکنون ۳۰۰ حلقه چاه غیرمجاز در استان مسدود شده و این روند تا پایان سال ادامه دارد.
او توضیح داد: برای کنترل بیشتر، تعداد تیم‌های گشت و پایش افزایش خواهد یافت. امسال ۲۲ مجوز جدید برای اکیپ‌های نظارتی دریافت کرده‌ایم تا عملیات بازرسی و شناسایی تخلفات با دقت بیشتری انجام شود.
وی ادامه داد: نصب کنترل‌گرهای برداشت در چاه‌های مجاز، جلوگیری از انتقال آب به اراضی فاقد حقابه و برچیدن کامل تأسیسات غیرقانونی از جمله اقدامات قطعی ما در سال جاری است. هرگونه تخلف شناسایی شود، با صدور اخطاریه و اقدامات قضایی برخورد می‌شود.
باقری با تأکید بر اینکه در استان زنجان موضوع جیره‌بندی آب مطرح نیست، بیان کرد: تأمین آب شرب، اولویت اول و خط قرمز ماست. با برنامه‌ریزی مشترک بین آب منطقه‌ای و آبفا، برداشت آب از سدها و منابع زیرزمینی به‌صورت برنامه یک‌ساله با برش‌های ماهانه انجام می‌شود و بر همین اساس هیچ نگرانی از بابت جیره‌بندی وجود ندارد.
او افزود: امسال تأمین آب شرب انجام می‌شود و در اغلب ماه‌ها مشکلی بابت تأمین سهمیه مصوب نخواهیم داشت. اگر بارش‌ها افزایش یابد، حجم رهاسازی از سد تهم می‌تواند از ۱۰۰ لیتر بر ثانیه به ۳۰۰ تا ۵۰۰ لیتر بر ثانیه نیز برسد.
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان زنجان گفت: اولویت نخست ما آب شرب است؛ پس از آن تأمین آب واحدهای صنعتی به‌دلیل اهمیت اشتغال و معیشت و در نهایت بخش کشاورزی قرار می‌گیرد.
وی در پاسخ به پرسشی درباره بارورسازی ابرها، توضیح داد: استان‌ها در این زمینه اختیاری ندارند و موضوع به‌صورت متمرکز توسط وزارت نیرو و سازمان هواشناسی (سازمان جوی) مدیریت می‌شود. مکاتبات لازم انجام شده و منتظر اعلام نظر ستاد ملی هستیم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان با اشاره به پرسش‌های مکرر درباره بارورسازی ابرها، گفت: اجرای این طرح در کشور کاملاً ملی و بر اساس مطالعات تخصصی انجام می‌شود و استان‌ها به‌صورت مستقل امکان اجرای آن را ندارند.
او با بیان اینکه بارورسازی یک اقدام دقیق علمی است و امکان اعمال آن بر هر نوع ابری وجود ندارد، ادامه داد: مقایسه با کشورهای دیگر مانند ترکیه ساده نیست. میزان رطوبت جوی، حرکت توده‌های هوا و ابزارهای مورد استفاده، همگی تعیین‌کننده‌اند. خشک شدن تالاب‌ها و کاهش رطوبت جوی، توان اقلیمی ما را در این زمینه محدود کرده است.
باقری در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به ناترازی منابع و مصارف آب کشور، مدیریت مصرف بخش کشاورزی را ضرورتی اساسی دانست و گفت: افزایش جمعیت، بهبود وضعیت بهداشت و تغییر سبک زندگی باعث رشد مصرف شده است. توسعه‌ها در سال‌های گذشته نیز متناسب با توان اکولوژیک منابع آب نبوده است. حتی توسعه سامانه‌های نوین آبیاری هم به‌جای کاهش مصرف، در بسیاری مناطق به توسعه اراضی و افزایش مصرف منجر شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان با اشاره به اجرای سند ملی سازگاری با کمبود آب، یادآور شد: این سند از سال ۱۳۹۶ به استان‌ها ابلاغ شده و هم‌اکنون برنامه‌های ناترازی آب در همکاری با جهاد کشاورزی در حال نهایی شدن است.
باقری با تأکید بر اینکه وظیفه شرکت آب منطقه‌ای تأمین آب مردم است، گفت: نمی‌توانیم بگوییم سد نسازیم، چاه نزنیم و انتقال آب هم انجام نشود؛ مردم از کجا آب مصرف کنند؟ اگر لازم باشد از دریای عمان آب بیاوریم، باید بیاوریم. در شرایط بحران موظفیم از هر منبع ممکن آب تأمین کنیم.
او از نقش رسانه‌ها در آگاهی‌بخشی عمومی قدردانی کرد و افزود: موضوع آب یک موضوع ملی و استانی حساس است. همه مصرف‌کنندگان شرب، صنعت، کشاورزی و محیط‌زیست باید با نگاه جدید و متناسب با شرایط کم‌آبی برنامه‌ریزی کنند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان با اشاره به اینکه بحران فعلی آب نتیجه سال‌ها انباشت مشکلات است، گفت: شرایط امروز یک‌شبه ایجاد نشده و حاصل تصمیمات و الگوهای مصرف نادرست طی سالیان طولانی است؛ از این رو برای جلوگیری از تکرار چنین وضعیتی، فرهنگ‌سازی و آموزش نسل‌های آینده اهمیت ویژه‌ای دارد.
وی با اشاره به اجرای سالانه طرح داناب در دشت‌های بحرانی استان، عملکرد این طرح را مثبت ارزیابی کرد و تصریح کرد: طرح داناب توانسته خروجی مناسبی داشته باشد. این طرح نسل آینده را وارد مباحث آب می‌کند و آگاهی دانش‌آموزان را نسبت به منابع و مصارف موجود افزایش می‌دهد. این افراد در آینده سفیران آبی ما در جامعه خواهند بود.
باقری با بیان اینکه طرح داناب با همکاری وزارت نیرو، جهاددانشگاهی و دستگاه‌های استان اجرا می‌شود، ادامه داد: این طرح جزو برنامه‌های موفق و تأکیدی وزارت نیرو است و هر ساله برای ارتقای آگاهی نسل‌های آینده در حوزه آب اجرا می‌شود.
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان زنجان همچنین از اجرای طرح «مدرسه–پاییزه» به‌عنوان یکی از برنامه‌های جدید وزارت نیرو در حوزه آموزش و فرهنگ‌سازی خبر داد و گفت: این طرح اکنون در ۱۶ استان اجرا شده و زنجان نیز هفته گذشته میزبان آن بود. هدف از برگزاری این طرح، پیوند دادن علم، اندیشه و اجراست. در این برنامه، دانشجویان نخبه و فعال حوزه آب حضور یافته و مباحث را به‌صورت کارگاهی دنبال می‌کنند.
او تأکید کرد: اقدامات فرهنگی تنها به این دو طرح محدود نمی‌شود و برنامه‌های دیگری نیز برای مناطق روستایی، به‌ویژه مناطقی که مصرف کشاورزی بالا است، در دستور کار قرار دارد.
باقری در پاسخ به پرسشی درباره اقدامات حوزه مدیریت مصرف خانگی نیز، توضیح داد: پرتی آب در بخش خانگی یک واقعیت است و برای کاهش آن برنامه‌های اطلاع‌رسانی، آموزشی و ترویجی در سطح شهر و روستا انجام شده و ادامه خواهد داشت.
وی خاطرنشان کرد: برای عبور از شرایط موجود، تنها اقدامات فنی کافی نیست؛ باید جامعه به درک درستی از وضعیت منابع آبی برسد تا رفتارهای مصرفی اصلاح شود. نقش فرهنگ‌سازی در این مسیر بسیار پررنگ‌تر از اقدامات عمرانی است.
انتهای پیام
نظرات