به گزارش ایسنا، ۱۶ آذر هر سال، یادآور نسلی است که صدای عدالت‌خواهی، پرسشگری و مسئولیت‌پذیری دانشجوی ایرانی را در تاریخ ماندگار کرده است؛ روزی که ارزش مشارکت دانشجویی نه در شعار، بلکه در عمل معنا پیدا می‌کند. در چنین فضایی، بازخوانی وضعیت امروز نهادهای دانشجویی—به‌ویژه شوراهای صنفی—تنها یک گفت‌وگوی دانشگاهی نیست؛ بلکه سنجشی از میزان اعتبار و کارآمدی مشارکت مدنی نسل جوان در فضای امروز دانشگاه‌هاست.
فعالیت شوراهای صنفی در سال‌های اخیر، بیش از همیشه به مسئله‌ای حساس، پرچالش و در عین حال تعیین‌کننده تبدیل شده است. نهادهایی که قرار بود پل ارتباط میان دانشجو و مدیریت دانشگاه باشند، اکنون خود به شاخصی از امید، اعتراض، پیگیری و حتی فرسودگی دانشجویان بدل شده‌اند؛ شاخصی که حال‌وروز آن، روایتگر فاصله یا نزدیکی دانشگاه‌ها با «روح واقعی روز دانشجو» است.
در همین چارچوب، میزگردی با حضور محمد ارده، دبیر شورای صنفی دانشگاه تهران و فرزاد رحمانی، دبیر شورای صنفی دانشگاه صنعتی شریف، در ایسنا برگزار شد؛ گفت‌وگویی که تصویری روشن از وضعیت امروز مشارکت دانشجویی ارائه می‌دهد. روایت هر دو دبیر، نشان می‌دهد که اگرچه مسیر فعالیت دانشجویی همچنان باز است، اما سنگلاخ‌های بی‌توجهی، محدودیت، فشارهای معیشتی و نبود بازخورد، انرژی بسیاری از دانشجویان را فرسوده و گاه به حاشیه رانده است.
آنان معتقدند نبود ارتباط مؤثر میان دانشجو و مدیریت، نه‌تنها صدای مطالبه‌گری را کم‌جان می‌کند، بلکه در بلندمدت به انفعال و بی‌تفاوتی جمعی دامن می‌زند؛ وضعیتی که از نظر آنان، خطرناک‌تر از هر انتقاد صریح است. ارده و رحمانی، در کنار بیان مشکلات، بر ضرورت زنده نگه‌داشتن امید، جسارت و پیگیری تأکید می‌کنند—چراکه خاموش شدن این صداها، در نهایت به خاموش شدن چراغ دانشگاه می‌انجامد.
در آستانه روز دانشجو، بازخوانی سخنان این دو نماینده دانشجویی نشان می‌دهد که شوراهای صنفی صرفاً یک ساختار اداری یا یک نهاد درون‌دانشگاهی نیستند؛ بلکه نماد حضور دانشجو در فرآیند تصمیم‌سازی و تلاش او برای بهبود محیط دانشگاهی‌اند. در شرایطی که بسیاری از دانشجویان با فشارهای اقتصادی، مشکلات آموزشی و دغدغه‌های آینده روبه‌رو هستند، تقویت این نهادها می‌تواند یکی از مهم‌ترین گام‌ها برای احیای روح مطالبه‌گری و مشارکت در دانشگاه باشد.
شورای صنفی صدای دانشجو در برابر ساختار دانشگاه است
فرزاد رحمانی، دبیر شورای صنفی دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به جایگاه و چالش‌های شوراهای صنفی، تأکید کرد که این شوراها مدافع نخست منافع دانشجویان هستند و نقش مهمی در انتقال مطالبات دانشجویان به مدیران دانشگاهی دارند. وظیفه اصلی شورای صنفی رساندن صدای دانشجو به مدیران دانشگاه است. شوراهای صنفی از نظر ساختاری زیرمجموعه معاونت دانشجویی محسوب می‌شوند و مدافع اول منافع دانشجویان هستند. البته در مواردی که مسائل به بخش‌های دیگر دانشگاه مرتبط می‌شود، شوراها با معاونت‌ها و نهادهای دیگر نیز تعامل دارند.
وقفه در هماهنگی شوراها پس از کرونا
وی با اشاره به اینکه شوراهای صنفی در سال‌های اخیر با وقفه‌هایی در فعالیت روبه‌رو شدند، گفت: آخرین دوره هماهنگ فعالیت شوراها مربوط به اوایل دهه ۹۰ بود که در آن زمان توانستند صدای دانشجویان را به سطوح بالاتر برسانند. اما در اواخر همان دهه و همزمان با شیوع کرونا، این هماهنگی از بین رفت و وقفه‌ای در روند مطالبه‌گری ایجاد شد. اکنون امیدواریم از امسال نقش شوراها پررنگ‌تر شود و بتوانند دوباره در مسیر پیگیری مطالبات دانشجویی فعال شوند.
پول؛ بهانه دائمی برای توقف مطالبات
دبیر شورای صنفی دانشگاه صنعتی شریف بزرگ‌ترین محدودیت در مسیر شوراها را مسئله مالی دانست و افزود: گاهی وقتی مسئله‌ای را به مسئولان منتقل می‌کنیم، همه بر درستی آن تأکید دارند، اما در نهایت با بهانه کمبود بودجه، ادامه مسیر مسدود می‌شود. این چالش تقریباً در تمام موضوعات صنفی وجود دارد.
تراکم خوابگاه‌ها؛ چالشی جدی برای دانشجویان
رحمانی با اشاره به مطالبات اصلی دانشجویان در سال‌های اخیر، گفت: یکی از مهم‌ترین مطالبات دانشجویان، وضعیت خدمات خوابگاهی است. در برخی خوابگاه‌ها دانشجویان سنواتی ناچارند در اتاق‌های شش تا هشت نفره و گاه حتی ۱۰ نفره اقامت کنند. این شرایط برای دانشجویان دشوار است و باید به‌صورت جدی مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: از سوی دیگر، مهاجرت بخشی از اعضای هیئت علمی نیز فشار مضاعفی بر دانشجویان وارد کرده است. به‌گفته ریاست دانشگاه، حدود ۲۶ تا ۲۷ نفر از اساتید در سال‌های اخیر مهاجرت کرده‌اند و بیش از پنج نفر نیز ارتباط خود را قطع کرده‌اند. این مسئله مستقیماً بر آموزش، پژوهش و مدت تحصیل دانشجویان تأثیر می‌گذارد و در نهایت هزینه‌های دانشجو از جمله خوابگاه و غذا افزایش می‌یابد.
شنیده شدن کافی نیست؛ اقدام لازم است
وی با تأکید بر اینکه دانشگاه صنعتی شریف در مجموع پذیرای تعامل و گفت‌وگو با شورای صنفی است، تصریح کرد: مسئولان دانشگاه گوش شنوا دارند و در دسترس هستند، اما تنها شنیده شدن کافی نیست. آنچه اهمیت دارد، اقدام عملی و مشاهده نتیجه پیگیری‌هاست.
بخشی از مشکلات بیرون از دانشگاه است
رحمانی با بیان اینکه همه مشکلات را نمی‌توان متوجه دانشگاه دانست، گفت: برخی از مسائل ریشه در ساختارهای بیرونی دارد. برای مثال، مهاجرت اساتید صرفاً به دلیل تصمیم دانشگاه نیست، بلکه شرایط اجتماعی و اقتصادی کشور نقش مهمی در این تصمیم دارد. وقتی محله‌های اطراف دانشگاه یا حتی بخش‌هایی از تهران ناامن تلقی می‌شوند، طبیعی است که برخی اساتید تمایل به ادامه زندگی در این شرایط نداشته باشند. این موارد، مشکلاتی نیست که رئیس دانشگاه به‌تنهایی قادر به حل آن باشد، بلکه نیاز به تصمیم‌گیری در سطوح کلان کشور دارد.
ضرورت نگاه کلان به مسائل دانشجویی
دبیر شورای صنفی دانشگاه صنعتی شریف تأکید کرد: برای بهبود وضعیت فعلی باید نگاه کلان‌تری به مسائل دانشگاه و جامعه دانشجویی داشت. تصمیم‌های مقطعی یا صرفاً در سطح دانشگاه، مشکلاتی نظیر مهاجرت نخبگان یا افت کیفیت آموزشی را حل نمی‌کند. لازم است نهادهای بزرگ‌تر کشور به‌صورت راهبردی به این مسائل ورود کنند تا از بروز خسارت‌های جبران‌ناپذیر جلوگیری شود.
شورای صنفی باید صدای واقعی دانشجویان باشد، نه تصمیم‌گیر به‌جای آن‌ها
دبیر شورای صنفی دانشگاه صنعتی شریف با تأکید بر نقش ارتباطی این شورا میان دانشجویان و مدیران، گفت: شوراهای صنفی باید صرفاً منتقل‌کننده مطالبات باشند و تصمیمی بدون نظر جمعی دانشجویان اتخاذ نکنند. نقش شورای صنفی این است که مطالبات دانشجویان را به گوش مدیران برساند. اگر مدیران پیش از تصمیم‌گیری این صدا را بشنوند، بسیاری از چالش‌ها و تنش‌ها پیش نمی‌آید و تصمیم‌ها با در نظر گرفتن دغدغه‌های واقعی دانشجویان اتخاذ می‌شود.
وی با بیان اینکه در موارد متعددی شاهد بوده‌ایم که پس از طرح جمعی یک مطالبه، دانشگاه از نمایندگان شورا دعوت کرده تا در جلسات مشورتی حضور یابند، افزود: مسائلی مانند کمبود خوابگاه، کیفیت غذا یا حمل‌ونقل، از موضوعاتی است که شوراها در آن نقش فعالی داشته‌اند و نظرات دانشجویان مستقیماً در تصمیمات لحاظ شده است.
تصمیم شوراها، تصمیم دانشجوهاست
رحمانی تأکید کرد: تلاش شورای صنفی همیشه این است که نماینده دانشجو باشد، نه تصمیم‌گیرنده به‌جای او. تصمیمی نیست که ما بگیریم و بخواهیم دانشجو را قانع کنیم؛ بلکه تصمیم از سوی خود دانشجویان گرفته می‌شود و شورا آن را اعلام می‌کند. در هر دانشکده و خوابگاه، نمایندگانی داریم که نظرات مختلف را جمع‌آوری می‌کنند. این‌گونه نیست که تصمیمی خودسرانه یا بدون مشورت گرفته شود.
ارتباط مستقیم با دانشجویان در فضای حقیقی و مجازی
دبیر شورای صنفی دانشگاه صنعتی شریف درباره شیوه‌های ارتباط با دانشجویان گفت: در دانشکده‌ها اغلب دفتر شورای صنفی وجود دارد و دانشجویان می‌توانند حضوری مطالباتشان را مطرح کنند. در خوابگاه‌ها دفتر ثابت نداریم، اما ارتباط از طریق گروه‌های مجازی برقرار است. یک گروه دانشجویی با دو تا سه هزار عضو فعال داریم که همه می‌توانند آزادانه دغدغه‌ها، نقدها و پیشنهادهای خود را مطرح کنند. این فضا کمک می‌کند تا دیدگاه‌های متنوع دانشجویان جمع‌آوری شود و شورا بتواند بر اساس خواست جمعی عمل کند.
معاونت دانشجویی در تعامل با شوراهاست
رحمانی با اشاره به تعامل مناسب معاونت دانشجویی با شورای صنفی گفت: در این سال‌ها بیشترین ارتباط شورا با معاونت دانشجویی بوده و رویکرد کلی این معاونت تعامل و همکاری است. معمولاً تلاش می‌کنند در دسترس باشند و دیدگاهشان تا حد امکان نزدیک به دانشجویان است.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا معاونت‌ها در عمل بیشتر در کنار دانشجویان هستند یا مدیران دانشگاهی، اظهار کرد: به هر حال آن‌ها هم مدیر دانشگاه محسوب می‌شوند و باید در چارچوب‌های اداری عمل کنند، اما تا جایی که توانسته‌اند سعی کرده‌اند نگاهشان به سمت دانشجو باشد و از مطالبات صنفی حمایت کنند.
شورای صنفی؛ نهادی اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی
رحمانی با تأکید بر اینکه شورای صنفی صرفاً نهاد رفاهی نیست، تصریح کرد: نمی‌توان مسائل صنفی را تنها به رفاه دانشجویان محدود کرد. همان‌طور که در موضوعاتی مانند مهاجرت یا امنیت اجتماعی اشاره کردم، این مباحث گاهی جنبه اجتماعی و حتی سیاسی پیدا می‌کند. بنابراین باید شورای صنفی را نهادی فرهنگی، اجتماعی و اثرگذار در فضای عمومی دانشگاه دانست.
دانشجویان باید صدای خود را بلندتر کنند
وی در ادامه با اشاره به ضرورت فعال‌تر شدن دانشجویان در طرح مطالباتشان گفت: اثربخشی شوراها منوط به این است که خود دانشجویان مشکلاتشان را بیان کنند. متأسفانه به‌دلیل شنیده نشدن‌های مکرر، برخی دانشجویان دیگر تمایلی به بیان مسائلشان ندارند و احساس می‌کنند صدایشان به جایی نمی‌رسد. اگر دانشجویان مشکلات و انتقاداتشان را بازگو نکنند، هیچ تغییری رخ نمی‌دهد. حتی اگر در ابتدا پاسخی دریافت نشود، همین طرح مسئله باعث می‌شود مسیر حل مشکل در نهاد یا تشکل دیگری باز شود و در نهایت به جریان‌سازی منجر گردد.
لزوم نهادینه‌سازی فرهنگ گفت‌وگو در دانشگاه
دبیر شورای صنفی دانشگاه صنعتی شریف تأکید کرد: دانشگاه زمانی رشد می‌کند که فرهنگ گفت‌وگو، انتقاد و مطالبه‌گری در آن نهادینه شود. شوراهای صنفی باید پل ارتباطی مؤثری میان دانشجویان و مدیران باشند تا هم تصمیم‌ها واقع‌بینانه‌تر گرفته شود و هم فضای تعامل و همدلی در محیط دانشگاه گسترش یابد.
تجربه ناکامی در فعالیت دانشجویی انگیزه دانشجویان را کاهش می‌دهد
دبیر شورای صنفی دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به پیامدهای تجربه‌های ناموفق دانشجویان در فعالیت‌های صنفی و فرهنگی، گفت که این تجربه‌ها باعث کاهش انگیزه برای مشارکت و فعالیت‌های گروهی می‌شود.وقتی دانشجویی پیش‌تر در یک فعالیت دانشجویی مشارکت کرده و نتیجه‌ای ندیده باشد یا پس از استفاده از یک تریبون با عواقب منفی مواجه شود، هم خودش و هم دوستانش متوجه می‌شوند که اگر اصلاح یا پیگیری اتفاق نیفتد، ادامه دادن فعالیت‌های مشابه هزینه‌بردار است.
وی ادامه داد: در چنین شرایطی دانشجو ترجیح می‌دهد انرژی و زمان خود را صرف درس و پژوهش یا حتی ورود به بازار کار و مهاجرت کند. انگیزه قبلی برای اصلاح و مشارکت اجتماعی کاهش پیدا می‌کند.
کاهش بازخورد و مشارکت دانشجویان
رحمانی با تأکید بر اینکه این تجربه‌ها باعث کاهش بازخورد دانشجویان می‌شود، افزود: دانشجویانی که دیگر بازخورد نمی‌دهند، باعث می‌شوند دیدگاه شنیده نمی‌شویم تقویت شود و این وضعیت می‌تواند به شکل‌های دیگری نمود پیدا کند. این مسئله پیامدهای گسترده‌ای دارد، از جمله کاهش مشارکت در انجمن‌ها، شوراها و فعالیت‌های گروهی دانشجویی.
ضرورت بازگشایی انجمن‌ها و تقویت فعالیت‌های گروهی
دبیر شورای صنفی دانشگاه صنعتی شریف به راهکار مقابله به این روند اشاره کرد و گفت: تنها مسیر فعلی این است که انجمن‌ها بازگشایی شوند و گروه‌های دانشجویی دور هم جمع شوند. فعالیت‌های گروهی، صنفی، فرهنگی و سیاسی باید تقویت شود تا صداهای مختلف شنیده شوند و دانشجویان بتوانند نقطه نظرات خود را به شکل تشکل‌ها و انجمن‌ها پیش ببرند. این اقدام ضروری است تا تغییر ساختارها و اصلاحات در دانشگاه به تعویق نیفتد و دانشجویان احساس کنند که مشارکتشان مؤثر است.
رحمانی گفت: وظیفه اصلی دانشجو، درس خواندن، پژوهش و فعالیت دانشجویی است. اگر دانشجویان ترجیح دهند وارد بازار کار شوند یا انگیزه خود برای فعالیت کاهش یابد، این یک زنگ خطر جدی است که باید شنیده و آسیب‌شناسی شود.
شورای صنفی باید فراتر از مسائل رفاهی عمل کند
دبیر شورای صنفی دانشگاه شهید بهشتی، نیز با اشاره به محدودیت‌های موجود در آیین‌نامه شورای صنفی گفت: اساسنامه فعلی که در سال ۱۴۰۱ از سوی وزارت علوم تصویب شد، شوراهای صنفی را به سطح شوراهای صنفی‌ـ‌رفاهی تقلیل داده است؛ بر اساس این مصوبه، شوراهای صنفی نباید در مسائل آموزشی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی ورود کنند و صرفاً مجاز به فعالیت در حوزه رفاهی هستند. این در حالی است که بسیاری از مسائل آموزشی و فرهنگی مستقیماً با رفاه دانشجویان در ارتباط است.
وی افزود: با وجود این محدودیت‌ها، ما در حوزه‌هایی مانند خوابگاه، تغذیه و خدمات رفاهی توانستیم اقدامات مؤثری انجام دهیم، چرا که شورا ذیل معاونت دانشجویی فعالیت می‌کند و بیشترین تعامل ما با این معاونت است. اما خلأ موجود در اساسنامه باعث شده است شورا نتواند در سایر زمینه‌های مرتبط با زندگی دانشجویی ورود کند.
شورای صنفی تنها تشکل فعال دانشجویی است، اما اختیارات محدودی دارد
دبیر شورای صنفی دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه شورای صنفی در حال حاضر تنها نهاد فعال دانشجویی در بسیاری از دانشگاه‌هاست، تصریح کرد: این محدودیت‌ها سبب شده تا دست و بال شورا بسته باشد. در برخی دانشگاه‌ها ممکن است به‌دلیل نگاه مثبت رئیس دانشگاه یا برخی معاونان، شوراها بتوانند فعالیت بیشتری داشته باشند، اما در مجموع بسیاری از مدیران میانی همکاری لازم را ندارند.
وی ادامه داد: برخی مسئولان تمایلی به پاسخ‌گویی در برابر شوراهای صنفی ندارند و حتی در مواردی شاهد کارشکنی هستیم. البته در برخی دانشگاه‌ها تعامل خوبی میان مدیران و شوراها برقرار است، اما در کل آیین‌نامه فعلی مانع از ایفای نقش مؤثر شوراها در حل مشکلات دانشجویان شده است.
پیگیری برای احیای اتحادیه شورای صنفی دانشجویان کشور
ارده در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به تلاش برای بازگشت فعالیت‌های هماهنگ میان شوراهای صنفی دانشگاه‌ها اظهار کرد: چند سالی است پیگیر تشکیل مجدد اتحادیه مشترک شوراهای صنفی کشور هستیم و این مطالبه را از وزارت علوم دنبال می‌کنیم، اما تاکنون پاسخ مثبتی دریافت نکرده‌ایم. وعده‌هایی داده شده، اما عملاً اقدام مؤثری صورت نگرفته است. در حال حاضر در سطح تهران و برخی دانشگاه‌های کشور تعاملاتی میان شوراها وجود دارد، اما لازم است این همکاری‌ها در قالبی رسمی و ساختارمند دنبال شود تا بتوان به‌صورت مؤثر مطالبات جامعه دانشجویی را پیگیری کرد.
دبیر شورای صنفی دانشگاه شهید بهشتی با مقایسه عملکرد وزارت علوم و وزارت بهداشت در زمینه شوراهای صنفی خاطرنشان کرد: دانشگاه شهید بهشتی به دلیل دارا بودن هر دو بخش علوم و علوم پزشکی، تجربه فعالیت در دو حوزه را دارد. مشاهده می‌کنیم که در دانشگاه‌های علوم پزشکی، به‌دلیل اصلاحات اخیر وزارت بهداشت، شوراهای صنفی از اختیارات و امکانات بیشتری برخوردار شده‌اند. اما در دانشگاه‌های زیرمجموعه وزارت علوم چنین اصلاحاتی انجام نشده و پیگیری مؤثری از سوی مسئولان دیده نمی‌شود.
مسئولان باید صدای دانشجویان را بشنوند
ارده در ادامه با تأکید بر ضرورت حمایت از شوراهای صنفی گفت: در مواردی حتی حداقل حمایت‌های لازم از شوراها، مانند اختصاص دفتر یا امکانات مورد نیاز برای فعالیت، از سوی برخی دانشگاه‌ها سلب شده است. در حالی که شورای صنفی مسئولیت سنگینی بر عهده دارد و اعضا با وجود سختی‌های زیاد، با انگیزه خدمت به دانشجویان فعالیت می‌کنند.
وی تصریح کرد: بهتر است مسئولان درک کنند که شورای صنفی صدای جمعی دانشجویان است، نه نماینده چند نفر محدود. مطالبات این شورا بازتاب خواسته‌های کل جامعه دانشجویی است و مسئولان دانشگاهی موظف‌اند تا حد امکان به آن‌ها رسیدگی کنند.
نبود شفافیت مالی در دانشگاه‌ها، مانع پیگیری مؤثر مطالبات دانشجویان است
دبیر شورای صنفی دانشگاه شهید بهشتی، با تأکید بر لزوم شفافیت مالی در دانشگاه‌ها گفت:یکی از اساسی‌ترین محدودیت‌هایی که شوراهای صنفی با آن مواجه هستند، نبود شفافیت مالی است. متأسفانه به شوراهای صنفی دسترسی کافی به اسناد و اطلاعات مالی دانشگاه داده نمی‌شود. ما انتظار نداریم تمام جزئیات مالی در اختیار شورا قرار گیرد، اما معتقدیم باید نهادی با حضور مؤثر دانشجویان وجود داشته باشد تا بر نحوه تخصیص بودجه نظارت کند و از شفافیت آن اطمینان یابد.در مواردی مشاهده می‌کنیم که دانشگاه‌ها بدون محدودیت مشخصی هزینه می‌کنند، اما در مقابل، از برخی نیازهای حداقلی دانشجویان به‌دلیل کمبود بودجه صرف‌نظر می‌شود. این تناقض، مطالبه شفافیت را برای ما جدی‌تر کرده است.
بحران بودجه پس از جنگ ۱۲روزه، مشکلات دانشگاه‌ها را تشدید کرد
ارده با اشاره به تأثیر شرایط اقتصادی و سیاسی اخیر بر وضعیت مالی دانشگاه‌ها اظهار کرد: به‌ویژه پس از جنگ ۱۲روزه، مسئله بودجه در بسیاری از دانشگاه‌ها جدی‌تر شده است. در جلسات مشترکی که میان دانشگاه‌ها برگزار شد، بارها مطرح کردیم که تأخیر در تخصیص بودجه، بسیاری از مطالبات دانشجویان را با چالش مواجه کرده است. در دانشگاه شهید بهشتی هم شرایط مشابهی وجود دارد و نبود بودجه کافی موجب تعویق یا توقف برخی برنامه‌های رفاهی شده است. اگر مسئولان شفاف اعلام کنند که واقعاً بودجه‌ای در دست نیست، دانشجویان راحت‌تر وضعیت را می‌پذیرند، اما وقتی این موضوع پنهان بماند، حس بی‌اعتمادی میان دانشجویان و مدیران ایجاد می‌شود.
خوابگاه‌ها فرسوده و فراتر از ظرفیت هستند
دبیر شورای صنفی دانشگاه شهید بهشتی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به وضعیت خوابگاه‌ها گفت: در بیشتر دانشگاه‌های کشور، از جمله شهید بهشتی، مسئله خوابگاه‌ها به یکی از چالش‌های جدی تبدیل شده است. بسیاری از خوابگاه‌ها فرسوده‌اند و دانشگاه‌ها بیش از ظرفیت واقعی خود دانشجو جذب کرده‌اند. هنگام تصویب برنامه‌های توسعه، تنها به افزایش ظرفیت پذیرش توجه شده، بدون آنکه امکانات رفاهی و خوابگاهی متناسب با آن گسترش یابد.
وی افزود: هرچند امسال با اضافه شدن خوابگاه‌های جدید و ورود برخی خوابگاه‌های نوسازی‌شده به مدار، بخشی از مشکل برطرف شد، اما روند فعلی جذب دانشجو فراتر از ظرفیت خدمات رفاهی است و اگر فکری اساسی نشود، در آینده با بحران جدی‌تری مواجه خواهیم شد.
کیفیت غذای دانشجویی همچنان دغدغه جدی است
ارده درباره وضعیت تغذیه دانشجویان نیز توضیح داد: در بیشتر دانشگاه‌های کشور، از جمله دانشگاه شهید بهشتی، دانشجویان از کیفیت غذای سلف چندان رضایت ندارند. تلاش‌هایی برای بهبود کیفیت مواد اولیه، تجهیزات پخت و توزیع صورت گرفته است؛ برخی از این اصلاحات موفق بوده اما بخشی دیگر به‌دلیل کمبود بودجه نیمه‌کاره مانده است. به‌نظر من، دو مسئله اصلی رفاه دانشجویان در حال حاضر، وضعیت خوابگاه‌ها و تغذیه است که باید در اولویت اصلاحات قرار گیرد.
دانشجویان در حوزه فرهنگی و اجتماعی نیز با محدودیت‌هایی مواجه‌اند
دبیر شورای صنفی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به چالش‌های فرهنگی موجود در دانشگاه‌ها خاطرنشان کرد: در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی نیز دانشجویان با محدودیت‌هایی مانند محدودیت در آزادی بیان، آزادی عقیده و حتی پوشش روبه‌رو هستند. این مسائل موجب بروز تنش‌هایی میان دانشجویان و حراست دانشگاه می‌شود که هرچند معمولاً در حد تنش لفظی است، اما فضای دانشگاه را از پویایی و نشاط دور می‌کند.
تعامل شورا با مسئولان دانشگاه بهبود یافته است
ارده با اشاره به تعامل شورا با مدیران دانشگاه گفت: خوشبختانه در دانشگاه شهید بهشتی، تعامل مناسبی میان شورای صنفی و مسئولان برقرار است. در مواردی مانند تخلیه خوابگاه‌ها به دلیل تأخیر در امتحانات یا تعمیرات، از ما نظرخواهی شد و توانستیم در تصمیم نهایی تأثیرگذار باشیم. همچنین در برخی موضوعات آموزشی نیز نظر شورا گرفته می‌شود، هرچند تصمیم نهایی همیشه مطابق دیدگاه ما نیست که امری طبیعی است.
وی در ادامه افزود: گاه در تصمیم‌های حساس دانشگاه، از شورای صنفی برای مشارکت دعوت می‌شود تا بتواند دیدگاه دانشجویان را منتقل کند یا از بروز تنش جلوگیری شود. این روند اگر تقویت شود، می‌تواند موجب افزایش اعتماد میان دانشجویان و مسئولان شود.
شورای صنفی صدای دانشجویان است، نه رقیب دانشگاه
دبیر شورای صنفی دانشگاه شهید بهشتی، با اشاره به تجربه تعامل شورا با بخش‌های مختلف دانشگاه اظهار کرد: در بسیاری از موارد، تعامل مثبتی میان شورای صنفی و مسئولان دانشگاه وجود دارد، به‌ویژه در بخش‌های رفاهی. اما گاهی محدودیت‌های مالی و اداری مانع از تحقق خواسته‌های دانشجویان می‌شود. هم ما می‌دانیم مطالبه‌مان درست است و هم مسئولان این را تأیید می‌کنند، اما یا بودجه نیست، یا مجوز لازم صادر نمی‌شود، یا محدودیت‌های خارج از اختیار دانشگاه مانع اجرا می‌شود.
فراز و نشیب اعتماد دانشجویان به شورا طبیعی است
وی با اشاره به تجربه فعالیت چندساله خود در شورای صنفی گفت:شورای صنفی در دوره‌های مختلف با فراز و نشیب‌های زیادی روبه‌رو بوده است. گاهی دانشجویان همدلانه از شورا حمایت می‌کنند و احساس می‌شود میان شورا و دانشجو همزادپنداری وجود دارد، اما در مقاطعی نیز انتقاداتی مطرح می‌شود و برخی دانشجویان تصور می‌کنند شورا بیش از حد با مدیریت دانشگاه همراه شده است.
ارده افزود: به نظر من، شورای صنفی فقط یک واسطه نیست؛ نهادی است که از دل دانشجویان برآمده و وظیفه دارد مطالبات آن‌ها را منتقل کند. اما در عین حال، واقعیت‌های مدیریتی و محدودیت‌های ساختاری را نیز درک می‌کند. بسیاری از مشکلات ریشه در خارج از دانشگاه دارند و لزوماً در اختیار رئیس یا معاون دانشگاه نیستند، با این حال دانشجویان اغلب همه مسائل را متوجه مدیریت دانشگاه می‌دانند.
شفافیت می‌تواند اعتماد جامعه دانشجویی را تقویت کند
دبیر شورای صنفی دانشگاه شهید بهشتی خاطرنشان کرد: یکی از سیاست‌های ما در شورای صنفی، ایجاد شفافیت حداکثری در تصمیم‌گیری‌هاست. تلاش کرده‌ایم در مواردی که تصمیمی اتخاذ می‌شود، اطلاع‌رسانی دقیق انجام دهیم تا جامعه دانشجویی اقناع شود. البته در برخی موارد، حتی با وجود شفافیت، دیدگاه‌ها متفاوت باقی می‌ماند و اختلاف نظر میان شورا و بخشی از دانشجویان طبیعی است.
وی افزود: در نهایت، ما خودمان نیز دانشجو هستیم و دغدغه‌ها و مشکلات را از نزدیک لمس می‌کنیم. هدف ما تنها این است که صدای دانشجویان را به گوش مسئولان برسانیم و مسیر گفت‌وگو را باز نگه داریم، حتی اگر در همه موارد به نتیجه دلخواه نرسیم.
معاونت دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی همراه و پاسخ‌گو بوده است
ارده در ادامه با تأکید بر همکاری مطلوب معاونت دانشجویی دانشگاه اظهار کرد: تجربه ما در دانشگاه شهید بهشتی تجربه مثبتی بوده است. معاون دانشجویی معمولاً در دسترس است و تلاش می‌کند تصمیمات تا جای ممکن به نفع جامعه دانشجویی اتخاذ شود. البته در نهایت تصمیمات در سطح هیئت رئیسه دانشگاه گرفته می‌شود و ممکن است نظر معاون دانشجویی پذیرفته نشود.گاهی نیز شورا با خود معاونت دانشجویی اختلاف‌نظر دارد، اما این اختلاف‌ها بیشتر بر سر راهکارهاست نه اصل مطالبات. معمولاً مذاکرات در فضایی منطقی انجام می‌شود و در بسیاری از موارد به نتیجه می‌رسیم.
برخی مدیران میانی مانع فعالیت شورا می‌شوند
دبیر شورای صنفی دانشگاه شهید بهشتی در بخش دیگری از سخنانش گفت: در برخی موارد، مدیران میانی که ذیل معاونت دانشجویی فعالیت می‌کنند، تمایلی به همکاری با شورای صنفی ندارند و حتی مانع‌تراشی می‌کنند. با این حال، معاونت دانشجویی معمولاً از شورا حمایت کرده و در مواردی برای اصلاح رویه‌ها یا تغییر مدیران متخلف اقدام کرده است.
شورای صنفی در حوزه آموزشی نیز نقش مشورتی دارد
ارده در ادامه با اشاره به نقش شورا در حوزه آموزش گفت: در کنار مسائل رفاهی، شورای صنفی در برخی موضوعات آموزشی هم نقش مشورتی ایفا می‌کند. چون نهاد مشخصی از سمت دانشجویان برای پیگیری مطالبات آموزشی وجود ندارد، شورا معمولاً نقطه ارتباط میان دانشجویان و معاونت آموزشی است. گاهی مسئولان دانشگاه نیز برای سنجش دیدگاه دانشجویان، از شورا نظرخواهی می‌کنند که این روند می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های آینده مؤثر باشد.
کاهش مشارکت دانشجویان زنگ خطری برای آینده کنشگری در دانشگاه است
دبیر شورای صنفی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به چالش‌های موجود در مسیر فعالیت شوراهای صنفی گفت: شورای صنفی نهادی دانشجویی است که تلاش می‌کند بدون جهت‌گیری سیاسی، در حوزه‌های صنفی، رفاهی و اجتماعی نماینده صدای دانشجویان باشد، اما نبود اثرگذاری ملموس و شنیده نشدن مطالبات، موجب کاهش مشارکت و امید در بین دانشجویان شده است.
ارده درباره رویکرد شورای صنفی در حوزه‌های مختلف اظهار کرد: شورای صنفی، نهادی مستقل از جریان‌های سیاسی است و خود را موظف می‌داند که از هر قشر دانشجویی، صرف‌نظر از دیدگاه‌ها و گرایش‌ها، حمایت کند. در عین حال، در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی نیز گاهی ورود می‌کنیم تا با ایجاد گفتمان و تفاهم، به بهبود فضای عمومی دانشگاه کمک کنیم.
وی افزود: در برخی مواقع، بیانیه‌هایی صادر می‌کنیم یا درباره مسائل اجتماعی واکنش نشان می‌دهیم. به‌عنوان مثال، در ماه‌های اخیر و با نزدیک شدن به سالگرد وقایع سال ۱۴۰۱، به دعوت حراست دانشگاه جلسه‌ای درباره موضوع حجاب برگزار شد که در آن از شورای صنفی نیز نظرخواهی شد. هرچند تأثیرگذاری تصمیم‌گیری‌ها در نهایت محدود بود، اما همین که نظرخواهی صورت گرفت، اتفاق مثبتی تلقی می‌شود.
این فعال دانشجویی با اشاره به ارتباط میان میزان تعامل دانشجویان با شورا و قدرت اثرگذاری آن خاطرنشان کرد: کاهش امید و اعتماد برخی دانشجویان به نتیجه‌بخش بودن پیگیری مطالبات، موجب افت نرخ مشارکت در انتخابات شوراها شده است. به عنوان نمونه، در دانشگاه ما حتی در برخی واحدها تعداد داوطلبان برای تشکیل شورا به حد نصاب نمی‌رسد. این موضوع زنگ خطری جدی است و نشان می‌دهد بخشی از جامعه دانشجویی احساس می‌کند فعالیت صنفی یا مطالبه‌گری ثمربخش نیست.
وی تأکید کرد: این وضعیت ممکن است ظاهراً به آرامش منجر شود، اما در واقع به انفعال و سکوت دانشجویی دامن می‌زند. نبود کنشگری و بی‌تفاوتی نسبت به مسائل صنفی، برای آینده دانشگاه و جامعه نگران‌کننده است. به نظر من، اگر مسئولان دانشگاهی و نهادهای بالادستی مطالبات مطرح‌شده را جدی‌تر دنبال می‌کردند، وجهه شوراها و امید به تغییر در میان دانشجویان حفظ می‌شد.
دبیر شورای صنفی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه گفت: البته این‌گونه نیست که بگوییم شوراها بی‌فایده‌اند یا نبودشان شرایط را بهتر می‌کرد. تعامل موجود، هرچند گاهی با دشواری همراه است، اما در بسیاری موارد منجر به اصلاحات کوچک و مؤثر در دانشگاه شده است. بازخوردهایی که از دانشجویان دریافت کرده‌ایم، نشان می‌دهد این اثرگذاری هرچند محدود، اما ملموس است.
ارده با بیان اینکه شورای صنفی نهادی تصمیم‌گیر نیست بلکه نقش واسطه و مشورتی دارد، افزود: گاهی برخی دانشجویان تصور می‌کنند تصمیمات دانشگاه مستقیماً توسط شورا گرفته می‌شود، در حالی که ما صرفاً پیشنهاددهنده‌ایم و قدرت اجرایی نداریم. همین موضوع باعث می‌شود گاهی جایگاه شورا تضعیف شود. اگر شوراها از جایگاه رسمی‌تر یا نقش مشورتی مؤثرتری برخوردار بودند، قطعاً می‌توانستند در تحقق مطالبات دانشجویان نقش فعال‌تری ایفا کنند.
وی در ادامه تأکید کرد: مطالبه‌گری مؤثر زمانی ممکن است که هر دو طرف — هم دانشجویان و هم مسئولان — یکدیگر را درک کنند. تعامل یک‌طرفه راه به جایی نمی‌برد و تنها با گفت‌وگو و همراهی واقعی می‌توان به نتایج مطلوب رسید.
نبود صدای مطالبه‌گر، فضای دانشگاه را مبهم و خاموش می‌کند
دبیر شورای صنفی دانشگاه شهید بهشتی با تأکید بر ضرورت حفظ و تقویت نهادهای مطالبه‌گر دانشجویی گفت: فعالیت شوراهای صنفی هرچند سخت و گاه کم‌ثمر به‌نظر برسد، اما نبود این صدا در فضای دانشگاهی، به خاموشی مطالبات و شکل‌گیری فضایی مبهم و راکد منجر خواهد شد.
وی با بیان اینکه مسیر فعالیت صنفی همواره پرچالش است، اظهار کرد: شوراهای صنفی باید در عین حفظ امید، مطالبات دانشجویان را مقتدرانه پیگیری کنند و همزمان محدودیت‌ها و دغدغه‌های مدیران دانشگاهی را نیز درک کنند تا به نقطه تعادلی سازنده برسند.
به گفته وی، برخوردهای تنش‌زا و ابزارهایی مانند تحصن یا بیانیه‌پراکنی اگرچه گاهی ناگزیرند، اما در بلندمدت به نتیجه مطلوب منتهی نمی‌شوند و تعامل توأم با درک متقابل اثربخش‌تر خواهد بود.
لزوم مطالبه‌گری برای تشکیل شوراها در دانشگاه‌ها
وی با اشاره به اینکه نهاد شورای صنفی در ذات خود برای مواجهه با چالش‌ها شکل گرفته، افزود: تجربه سال‌های گذشته نشان داده که این مسیر هیچ‌گاه آسان و ایدئال نبوده است. به همین دلیل پیشنهاد می‌کنم دانشجویان سراسر کشور وجود شوراهای صنفی را جدی بگیرند و در دانشگاه‌هایی که چنین ساختاری ندارند، تشکیل آن را مطالبه کنند.
وی تأکید کرد: شوراهای صنفی و سایر تشکل‌های دانشجویی صدای دانشجویان نزد مسئولان هستند و باید نقش آن‌ها در فرآیند تصمیم‌گیری دانشگاه‌ها جدی گرفته شود. دانشجویان قشر بزرگی از جامعه دانشگاهی و در عین حال یکی از اقشار آسیب‌پذیر محسوب می‌شوند؛ بنابراین بی‌توجهی به مطالباتشان می‌تواند تبعات اجتماعی و آموزشی در پی داشته باشد.
هشدار نسبت به افزایش مشکلات مالی و تحصیلی دانشجویان
دبیر شورای صنفی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه با اشاره به وضعیت اقتصادی و تحصیلی دانشجویان گفت: امروز بخش قابل توجهی از دانشجویان با مشکلات مالی روبه‌رو هستند و بسیاری از آن‌ها ناچارند همزمان با تحصیل، مشغول کار شوند. این موضوع باعث کاهش تعداد واحدهای درسی، افزایش سنوات تحصیلی و در نهایت رسوب دانشجو در خوابگاه‌ها و کلاس‌ها می‌شود؛ مسئله‌ای که می‌تواند به بحرانی خاموش در دانشگاه‌ها تبدیل شود.
وی همچنین به چالش‌هایی نظیر مهاجرت، اشتغال زودهنگام و نبود چشم‌انداز روشن برای آینده شغلی دانشجویان اشاره کرد و گفت: این‌ها همه زنگ خطرهایی است که شوراهای صنفی می‌توانند آن را به گوش مسئولان برسانند، مشروط بر اینکه اراده‌ای برای شنیدن وجود داشته باشد.
فعالیت دانشجویی، عامل پویایی و نه تهدید
وی در پایان تأکید کرد: فعالیت دانشجویی نباید امری نگران‌کننده تلقی شود. برعکس، این فعالیت‌ها می‌توانند به پویایی دانشگاه و جامعه کمک کنند. شوراهای صنفی اگر مورد حمایت قرار گیرند و نظراتشان جدی گرفته شود، می‌توانند نقش مؤثری در حل مسائل واقعی دانشجویان و بهبود فضای عمومی دانشگاه ایفا کنند.
انتهای پیام
نظرات