حمیدرضا یوسفی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به ماهیت انتشار ترکیبات آلی در محیط زیست اظهار کرد: این ترکیبات عموماً در نتیجه فرایندهای صنعتی و شیمیایی آزاد می‌شوند و به‌صورت طبیعی در هوا وجود ندارند. گازهایی مانند NO₂، SO₂، SO₃ و ترکیبات بنزنی یا حلال‌های صنعتی حاصل واکنش‌های تجزیه‌ای هستند که در اثر فآلیت کارخانه‌ها و شهرک‌های صنعتی وارد جو می‌شوند.

وی با بیان اینکه بسیاری از مواد اولیه مصرفی در صنایع از برندهای معتبر و استاندارد جهانی تأمین می‌شوند، افزود: مشکل نه در مواد اولیه، بلکه در نحوه سوختن، تجزیه و ورود ترکیبات حاصل به جو است. این دو مرحله باید با دقت و کنترل بالا انجام گیرد.

سهم صنایع و شهر در آلودگی هوا

دکترای شیمی آلی با اشاره به اینکه آلودگی هوای اصفهان تنها محدود به صنایع نیست، ادامه داد: اگرچه شهرک‌های صنعتی مانند مبارکه، جی، مورچه‌خور و نجف‌آباد نقش مهمی در تولید آلاینده‌ها دارند، اما سهم بخش شهری نیز قابل چشم‌پوشی نیست. برخلاف تصور عمومی که ۸۰ درصد آلودگی را به شهرک‌ها نسبت می‌دهد، امروز این نسبت به حدود ۶۰ به ۴۰ رسیده است؛ یعنی ۶۰ درصد سهم صنایع و ۴۰ درصد سهم فآلیت‌های شهری است.

یوسفی از تردد خودروهای تک‌سرنشین، گودبرداری‌ها، خاک‌برداری‌ها و ساخت‌وسازهای گسترده به‌عنوان عوامل شهری مؤثر در افزایش آلاینده‌ها یاد کرد و گفت: در حالی که صنایع بازرسی و محدودیت‌های محیط‌زیستی بیشتری را تجربه می‌کنند، فآلیت‌های درون‌شهری تقریباً بدون کنترل و بازدارندگی پیش می‌رود.

شرایط اقلیمی و وارونگی هوا

وی با اشاره به ثبات دمایی و خشکی اقلیم اصفهان افزود: استان اصفهان در سال‌های اخیر با کاهش شدید بارش و افزایش پایداری جو مواجه بوده است. این پدیده باعث می‌شود آلاینده‌ها در جو باقی بمانند و پدیده وارونگی هوا تشدید شود. حتی در صورت بارش، احتمال وقوع باران‌های اسیدی بسیار بالاست.

دکترای شیمی آلی نقش ترکیبات آلی فرار مانند بنزین، تولوئن و بنزآلدهید را در این روند پررنگ دانست و توضیح داد: این ترکیبات ضمن تثبیت دمای جو، به تشدید پدیده وارونگی کمک می‌کنند و در نتیجه، مانع تهویه طبیعی هوا می‌شوند.

یوسفی در پاسخ به پرسشی درباره نقش پالایشگاه‌ها و صنایع مادر گفت: نمی‌توان نقش پالایشگاه‌ها، ذوب‌آهن، فولاد مبارکه و پتروشیمی‌ها را نادیده گرفت. اساس کار این صنایع بر پایه شیمی و ترکیبات آلی است، اما تفاوت اصلی میان صنایع ما و مشابه خارجی در به‌روزرسانی فناوری است.

وی افزود: در کشورهای توسعه‌یافته، پالایشگاه‌ها براساس استانداردهای بین‌المللی محیط زیست و به‌روزرسانی‌های دوره‌ای کار می‌کنند، اما در ایران، به دلیل ضعف نظارت و اهمال در نوسازی تجهیزات، آلودگی‌ها به سطح خطرناکی رسیده است.

ترکیبات آلی و بیماری‌های سرطان‌زا

دکترای شیمی آلی درباره اثرات بهداشتی آلاینده‌ها هشدار داد: ترکیبات آلی می‌توانند در بدن رادیکال‌های آزاد ایجاد کنند. این رادیکال‌ها به سلول‌ها حمله کرده، باعث استرس اکسیداتیو و در نهایت رشد سلول‌های معیوب و سرطان‌زا می‌شوند. ترکیبات نیتروژن‌دار، گوگردی و کلردار از مهم‌ترین عوامل در بروز سرطان‌ها، از جمله سرطان پوست و خون هستند.

فقدان شفافیت و انتشار اسناد آلایندگی

یوسفی با اشاره به نبود دسترسی عمومی به اطلاعات آلایندگی صنایع گفت: این داده‌ها معمولاً طبقه‌بندی‌شده‌اند، اما مشکل اصلی آنجاست که بسیاری از کارخانه‌های قدیمی طی ۵۰ تا ۷۰ سال اخیر هیچ بازسازی اساسی نداشته‌اند. نبود فیلترینگ مؤثر و تجهیزات مدرن باعث شده آلودگی‌ها مستقیماً وارد جو شوند.

وی افزود: مسئله این است که آیا این صنایع نمی‌توانند، نمی‌دانند، یا نمی‌خواهند که به‌روزرسانی انجام دهند؟ تا زمانی که پاسخ این سؤال داده نشود، نمی‌توان به اصلاح امید بست.

راهکارهای کاهش آلاینده‌ها

دکترای شیمی آلی راهکار کاهش بحران را در نوآوری و همکاری بین‌رشته‌ای دانست و تأکید کرد: دو محور اصلی باید دنبال شود؛ نخست، ریشه‌یابی دقیق منابع آلاینده توسط شهرداری و ارگان‌های ذی‌ربط؛ دوم، استفاده از فناوری‌های نو مانند نانوتکنولوژی، هوش مصنوعی و فیلترینگ مدرن.

یوسفی ادامه داد: اگر صنایع داخلی توان تولید فیلتر ندارند، باید از کشورهایی مانند آلمان، ایتالیا و کانادا الگو بگیرند. نانوجاذب‌ها نیز می‌توانند در جذب آلاینده‌ها و تبدیل آن‌ها به ترکیبات کم‌خطر مؤثر باشند.

تأثیر آلودگی بر سلامت عمومی

وی با اشاره به عوارض اولیه تماس با آلاینده‌ها اظهار کرد: سردرد، خستگی، سوزش چشم و تنگی نفس از نشانه‌های اولیه‌اند. این ترکیبات، به‌ویژه شامل آلدئیدها، کلر و ترکیبات نیتروژن‌دار، می‌توانند سیستم ایمنی بدن را تضعیف و در نهایت بیماری‌های تنفسی را تشدید کنند.

دکترای شیمی آلی توصیه کرد: افراد به‌ویژه گروه‌های حساس، از خروج غیرضروری در روزهای آلوده خودداری کنند، از مرطوب‌کننده‌ها و قطره‌های چشمی استفاده کنند و با بخورهای گیاهی مانند آویشن و نعنا سیستم تنفسی خود را تقویت کنند.

گروه‌های حساس در معرض خطر بیشتر

یوسفی درباره چرایی آسیب‌پذیری بیشتر کودکان، سالمندان و زنان باردار گفت: بدن این گروه‌ها یا هنوز به بلوغ کامل نرسیده یا در مرحله افول قرار دارد. به همین دلیل، ترکیبات شیمیایی اثر مخرب‌تری بر سیستم‌های حیاتی آن‌ها می‌گذارند و ممکن است موجب نارسایی‌های رشد، مشکلات قلبی و ضعف سیستم ایمنی شوند.

وی با تأکید بر ضرورت هم‌افزایی میان دستگاه‌های اجرایی، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی خاطرنشان کرد: دیگر زمان شعار گذشته است. باید پایان‌نامه‌ها، طرح‌های تحقیقاتی و تصمیمات کلان به سمت حل واقعی بحران آلودگی پیش بروند. این معضل را نمی‌توان با تعطیلی چندروزه مدارس و ادارات درمان کرد.

انتهای پیام