دكتر باوند با اشاره به شرايط حاكم بر مساله‌ي هسته‌يي كشور مي‌گويد: «صرف پرداختن به اين كه مساله‌ي هسته‌يي را از اين پس فقط از جنبه‌ي حقوقي دنبال مي‌كنيم، جامعه را در آستانه‌ي بحراني شبه فاجعه قرار مي‌دهد»، وي معتقد است: «تنها برنامه‌ي مطلوب در مذاكرات هسته‌يي، براي رسيدن به نتيجه‌اي قابل قبول، پيشنهاد آتي اروپا مبني برْ «برنامه‌ي مشترك پروسه‌ي غني سازي اورانيوم است»، وي مي‌گويد: «حداقل تلاش كشورهاي چين و روسيه در صورت ارجاع پرونده‌ي هسته‌يي ايران به شوراي امنيت راي ممتنع خواهد بود.» باوند با بيان اين كه «متاسفانه مساله هسته‌يي ايران جنبه‌ي بين‌المللي و كاملا سياسي يافته است» مي‌افزايد: «مشكل ايران تنها يك مساله هسته‌يي نيست، بلكه بايد با مسايلي چون حقوق بشر، تروريسم و غيره نيز دسته و پنجه نرم كند.» اين استاد دانشگاه با اشاره به اظهارات صدر‌اعظم آلمان در مخالفت با اظهارات بوش مبني بر روي ميز بودن گزينه‌ي حمله‌ي نظامي عليه مساله‌ي هسته‌يي ايران، مي‌گويد: «اين مساله بيشتر خوراك داخلي براي افكار عمومي آلمان در آستانه‌ي انتخابات است»، وي با اشاره به ديدگاه طيفي كه معتقد به ادامه‌ي مذاكرات در چارچوب آژانس و مقررات NPT هستند معتقد است «بازگرداندن روند مذاكرات هسته‌يي با توجه به اينكه اين مساله به شدت وارد تعاملات سياسي شده است، پرداختن به جنبه حقوقي آن دير شده است». باوند مي‌گويد «تا زماني كه اروپا و به ويژه آمريكا نگراني‌هاي اقتصادي، امنيتي و سياسي در منطقه‌ي خاورميانه دارند و به رفتار و همكاري ما نياز دارند، بايد از فرصت‌ها استفاده كرد؛ در غير اين صورت تمام فرصت‌هاي فعلي به تهديدهاي بالقوه‌ي آينده تبديل خواهد شد.»
دكتر هرميداس باوند، كارشناس مسائل روابط بين‌الملل و استاد دانشگاه در گفتوگو با خبرنگار انرژي هسته‌يي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) با اشاره به رويه‌ي ديپلماتيك ايران طي دو سال گذشته در مذكرات هسته‌يي ايران با سه كشور اروپايي در قالب اتحاديه اروپا گفت: طي اين روند امروز مساله هسته‌يي كشور كاملا از جنبه‌ي سياسي نگريسته مي‌شود.
اين استاد دانشگاه با اشاره به شرايط فعلي مذاكرات بين ايران و سه كشور اروپايي گفت: معتقدم برنامه و شرايط مطلوب آينده‌ي نزديك مذاكرات هسته‌يي، براي رسيدن به نتيجه قابل قبول براي طرفين مذاكرات، پيشنهاد آتي اروپا مبني برْ «برنامه‌ي مشترك پروسه‌ي غني سازي اورانيوم» است.
وي در تشريح اعتقاد خود گفت: ايران معترض بود كه اگر بناست تنها اروپا سوخت مورد نياز چرخه سوخت‌اش را تامين كند، آنها اين امكان را خواهند داشت كه هر زمان مصلحت بدانند، آن را متوقف كنند؛ در عين حال هزينه‌ي خريداري سوخت به قيمت روز بازار براي ايران هسته‌يي امري مورد توجه است.
وي با اشاره به مزيت «برنامه‌ي مشترك پروسه غني سازي اورانيوم» گفت: در اين صورت پروسه غني سازي اورانيوم با مشاركت اروپايي‌ها و در كشور ايران انجام مي‌شود كه مطلوب نظر هر دو طرف است.
باوند در پاسخ به اين سوال كه در پيشنهاد جامع ايران به اروپا در اوايل سال جاري پيشنهادي در اين سطح از سوي ايران ارايه شد، اما اروپايي‌ها نسبت به آن بي‌اعتنا بودند به پيشنهادات قبلي ارايه شده در اين خصوص اشاره كرد و گفت: روسيه در پيشنهادي اعلام كرد كه حاضر به تامين سوخت براي نيروگاههاي هسته‌يي‌اش است؛ همچنين دبير‌كل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در پيشنهادي نيز اعلام كرد از طريق آژانس و با قيمت بازار سوخت ايران تامين شود و ايران در پيشنهادي پذيرفت كه پروسه‌ي غني‌سازي اورانيوم را به طور محدود داشته باشد و ديگر پيشنهاد اروپا بود كه آن هم تامين كننده سوخت هسته‌يي ايران باشد.
وي در ادامه گفت: تصور مي‌كنم اروپايي‌ها در پيشنهاد بعدي‌شان در آينده‌ي نزديك خواستار تشكيل كنسرسيومي مشترك براي توليد سوخت هسته‌يي ايران شوند.
وي درباره حضور آمريكا در اين كنسرسيوم گفت: اگر بتوانيم آمريكا را در اين كنسرسيوم وارد كنيم، مقوله‌ي بسيار مناسبي خواهد بود.
باوند هرگونه راه‌حل ديگري به جز «برنامه مشترك پروسه‌ي غني‌سازي اورانيوم» را منتفي دانست و در بيان علت آن اظهار داشت: چراكه با اتخاذ رويكردهاي چون استفاده از رقابت نسبي بين اروپا و آمريكا كه از ابتدا روشن بود اروپايي‌ها نهايتا در موضع مشترك با آمريكا در مساله هسته‌يي ايران قرار مي‌گيرند و تكيه بر غير‌متعهد‌ها كه با وجود رويكردهاي انفرادي خوبشان، اما نهايتا قطعنامه‌ي اخير آژانس را با اجماع به تصويب رساندند.
اين استاد دانشگاه با اشاره به تصورات غيرواقع ايران از آينده‌اي كه در پيش‌روي پرونده‌ي هسته‌يي‌مان است افزود: تصور اشتباه ما در چگونگي ادامه‌ي مذاكرات هسته‌يي اين است كه فكر مي‌كنيم چين و روسيه در صورت ارجاع پرونده‌ي هسته‌يي‌مان به شوراي امنيت هرگونه تصميم عليه ايران را وتو خواهند كرد، اما به ظن غالب معتقدم حداقل تلاش آنها اين است كه راي ممتنع مي‌دهند.
وي افزود: اين تصورات، برداشت‌هاي نادرست از واقعيت‌ها و تعاملات بين‌المللي بين قدرت‌هاست.
اين كارشناس مسايل روابط بين‌الملل با بيان اينكه متاسفانه مساله هسته‌يي ايران جنبه‌ي بين‌المللي يافته است و اروپا و آمريكا نيز بسيار بر روي آن كار كرده‌اند گفت: چنانچه موضوع فعاليت‌هاي هسته‌يي ايران در هر مرجع قانوني مطرح شود، شرايط به نفع ايران نخواهد بود.
باوند در پاسخ به اينكه به هر حال به دليل رفتار يكي از طرفهاي مذاكره و يا هر دو، مساله هسته‌يي ايران از روند حقوقي خارج و به سمت مباحث سياسي كشانده شده است، اما باز هم اين سوال مطرح است كه آيا ايران توانسته در رويكرد سياسي نسبت به اين مساله موفق عمل كند، گفت: تا حدودي مي‌توان گفت موفق عمل كرديم، اما بايد متوجه بود كه در رويكرد سياسي به بررسي مساله‌ي هسته‌يي مسايلي چون حقوق بشر، تروريسم و غيره وجود دارد كه گهگاه اروپايي‌ها اين مسايل را براي رسيدن به هدف‌هاي سياسي‌شان مطرح مي‌كنند، بنابراين معتقدم تفاهمات سياسي و اجراي آنها امري تك بعدي نيست، بلكه ابعاد اعلام نشده‌اي دارد كه در سايه است.
وي با اشاره به آنچه كه اروپايي‌ها در پروسه توافقنامه‌ي پاريس مطرح كرده‌اند، گفت: آنها عنوان مي‌كردند كه اگر بخواهيم به طور جدي در زمينه‌هاي امنيتي، اقتصادي و غيره همكاري داشته باشيم بايد اين ابعاد (حقوق بشر و غيره) هم مطرح شوند، اما فقط در اولويت‌هاي ثانوي قرار مي‌گيرند؛ بنابراين مشكل ايران تنها يك مساله هسته‌يي نيست، بلكه بايد با مسايلي از اين قبيل هم دسته و پنجه نرم كند.
باوند در عين حال معتقد است: چارچوب مذاكرات روندي درست را طي كرده و تعاملاتي كه تاكنون در پيش گرفته شده در مسير درست بوده است.
وي گفت: همواره اميدوار بوده و هستيم كه اروپايي‌ها خط مشي كاملا متفاوتي از آمريكا را در خصوص مساله هسته‌يي ما اتخاذ كنند، اما كارشناسان ديپلماسي كاملا مطلع‌اند كه در نهايت اروپايي‌ها عليرغم تفاوت‌هاي شبه مستقل‌شان دنباله‌رو نظرات آمريكايي‌ها خواهند بود، لذا لزوم درك اين واقعيت در بررسي‌ها و به دست آوردن نتيجه‌ي مطلوب از سوي دولتمردان كشور به شدت احساس مي‌شود.
اين استاد دانشگاه با اشاره به مطرح شدن ديدگاهي كه معتقد به خروج ايران از NPT، با آمدن دولت جديد است، گفت: اگر ديدگاه اين طيف غالب شود و بخواهند پروسه و رويكرد قبلي در مذاكرات هسته‌يي را تغيير دهند، كار سخت خواهد شد. آنها معتقدند كه بايد مساله هسته‌يي ايران از جنبه سياسي خارج شده و محدود به جنبه حقوقي آن شود.
وي با بيان اينكه اين رويكرد و ديدگاه غلط نيست، اما براي اجراي آن بسيار دير شده است گفت: مساله هسته‌يي ايران كاملا جنبه سياسي پيدا كرده است و افكار عمومي دنيا را هم پشت سر خود دارد؛ بنابراين تا از جنبه‌ي سياسي سامان داده نشود، مساله هسته‌يي‌مان در هر مرجع بين‌المللي كه كشانده شود، ما برنده نخواهيم بود.
باوند با اشاره به تصميم ايران به از سرگيري فعاليت‌هاي UCF اصفهان گفت: UCF اصفهان گام اول براي توليد كيك زرد است و ارتباطي با فرآيند غني سازي اورانيوم ندارد، اما متاسفانه ما در تصميمات و تعهدات پيشين خود تعليق فعاليت‌هاي اين مجموعه را با تعليق فعاليت‌هاي هسته‌يي در تاسيسات نطنز يكي كرديم و آن را وارد جنبه‌ي سياسي موضوع كرديم و به اين دليل است كه امروز براي خارج كردن آن از اين طيف با يك هياهوي سياسي بين‌المللي مواجه شده‌ايم در حالي كه اصفهان ماهيتا در پروسه‌ي غني سازي اورانيوم نيست.
اين استاد دانشگاه در ارزيابي از رفتار اروپا پس از تصميم ايران در ازسرگيري فعاليت‌هاي UCF اصفهان با اشاره به انتخابات آتي صدراعظمي آلمان گفت: حزب دموكرات مسيحي آلمان براي جلب افكار عمومي كشورش همانطور كه موضع‌گيري‌اش در مخالفت با حمله به عراق موفقيت‌آميز بود و بسياري پيروزي اين حزب را ناشي از اين موضع‌گيري مي‌دانند، الان هم شرودر در مبارزه‌ي انتخاباتي‌اش سعي كرده در مقابل اظهارنظر آمريكا مبني بر اينكه “ما استفاده احتمالي از عنصر نظامي را در مورد مساله هسته‌يي ايران مردود نمي‌دانيم“ مخالفت كند. اگرچه اين موضع‌گيري انتخاباتي تا حدودي نقش تعديل كننده براي ايران داشته است، اما اين مساله بيشتر خوراك داخلي براي آلمان است، اما اگر آمريكا در تصميم‌اش براي ارجاع پرونده‌ي هسته‌يي ايران به شوراي امنيت و گزينه‌ي حمله‌ي نظامي جدي شود، قطعا مخالفت آلمان و انگليس در شوراي امنيت جدي خواهد شد.
باوند گفت: متاسفانه ما هميشه بر روي پديده‌هايي سرمايه‌گذاري مي‌كنيم و اميدوار مي‌شويم كه بارها ديده شده اين اميدواري‌ها اشتباه بوده است. معتقدم در ارزيابي‌هاي ديپلماتيك و استراتژيك خود مبالغه مي‌كنيم؛ چرا كه از نظر رواني به اين رويكرد گرايش داريم.
وي افزود: آلمان‌ها از مبارزات انتخاباتي‌شان به ويژه افكار عمومي‌شان تشخيص داده‌اند براي به دست آوردن آرا به نفع خود به سمت موضع‌گيري در برابر اظهارات بوش بروند، اما نبايد اين اميد را داشت كه آنها تا انتها چنين رويه‌اي داشته باشد.
اين استاد دانشگاه در پاسخ به اين سوال كه اين انتظار طي دو سال گذشته به دنبال ديپلماسي هسته‌يي به كار گرفته شده از سوي مسوولان كشور به وجود آمده است كه به سمت درك واقعيات و تعاملات بين‌المللي حركت كرده‌اي به جاي اميدواري‌هايي بي‌پايه و اساس و فاقد كارشناسي، گفت: البته اين انتظار تا حدودي محقق هم شده است، اما معتقدم در بخشي از راه تغيير رويه داديم.
باوند با بيان اين اعتقاد كه ايران به لحاظ حقوقي در چارچوب قوانين و مقررات NPT، از حقوق قانوني و طبيعي در استفاده از چرخه سوخت هسته‌يي برخوردار است افزود: اما متاسفانه ما براي اينكه منافع و دستاوردهاي سياسي، حقوقي و امنيتي داشته باشيم، اين مساله را وارد تعاملات سياسي كرديم، بنابراين براي بازگرداندن آن به جنبه حقوقي دير شده است؛ چرا كه موضع‌گيري‌هاي طرف اروپايي صرفا بر اساس مباني حقوقي نيست، بلكه كاملا سياسي است، لذا گمان نمي‌كنم با روي كار آمدن طيفي كه به خط مشي گذشته‌ي تيم مذاكره كننده هسته‌يي ايراد وارد مي‌كند و يا گزينه‌هاي ديگري مثل تغيير رييس تيم مذاكره كننده و اعضاي تيم بتوانيم راه به جايي ببريم.
وي تاكيد كرد: من مصلحت امر را در آن مي‌دانم كه چارچوب مذاكرات را با اروپايي‌ها زنده نگه داريم و راه‌حلي مرضي‌الطرفين اتخاذ كنيم.
باوند در خصوص مقولاتي چون تهيه‌ي طرحي از سوي نمايندگان مجلس مبني بر لغو معاهده‌ي تهران گفت: تحليلي كه مي‌توان از اين اقدام مجلس داشت اين است كه ايران اقدامات خود را در چارچوب NPT و پادمان‌هاي هسته‌يي تلقي مي‌كند و توجهي به توافق‌ها ندارد، اما معتقدم اين مساله هم كارگشا نخواهد بود، چون منتقل كردن اين امر به جنبه حقوقي و اينكه تاكنون تفاهمات و مذاكرات صورت گرفته اشتباه بوده است، كاملا وقت‌گير و به لحاظ ديپلماتيك سخت و پيچيده خواهد بود.
وي با بيان اينكه صرف پرداختن به اينكه مساله را از اين پس از جنبه‌ي حقوقي دنبال كنيم جامعه را به سمت بحراني شبه فاجعه خواهد كشيد گفت: در آن صورت اول اينكه بهاي سنگيني را مي‌پردازيم كه مي‌توانستيم در شرايط بهتري متحمل آن نشويم، متاسفانه ما در تجربيات موضوعات سياسي بين‌المللي متعددي، فرصت‌هايمان را با دست خود به تهديد تبديل كرده‌ايم.
اين كارشناس روابط بين‌الملل در بيان توصيه به دولتمردان كشور براي اتخاذ راه‌كاري در برون رفت از شرايط فعلي مساله‌ي هسته‌يي‌مان گفت: معتقدم بايد با حفظ چارچوب تعاملات قبلي وارد اين مقوله شد و تنها راه برون رفت از اين شرايط " برنامه‌ي مشترك در پروسه‌ي غني سازي اورانيوم است".
اين استاد دانشگاه با بيان اينكه از ابتدا و در گفتگوهاي متعدد پيش‌بيني‌ام اين بوده است كه در نهايت اروپايي‌ها طرحي را در خصوص حل مساله‌ي هسته‌يي ايران ارايه مي‌دهند كه قابل قبول نيست و سپس طرح نهايي مدنظرشان را ارايه خواهند داد و اين چارچوب ديپلماسي است. افزود: بنابراين اروپايي‌ها بر حفظ چارچوب مذاكرات تاكيد و تلاش دارند.
باوند با اشاره به غير منتظره بودن نتايج انتخابات ايران براي اروپا و آمريكا و آگاهي از خط مشي دولت جديد گفت: با چنين رويكردي از سوي اروپا و غرب تنها در چارچوب قبلي مذاكرات مي‌توان كار را ادامه داد، كما اينكه معتقدم ما در آستانه‌ي بحران هستيم، يعني مجموعه‌ي اتفاقات يك ماه گذشته، سوق دادن جامعه ايران به سمت يك بحران است كه ممكن است فرايند نهايي آن فاجعه‌آميز باشد.
وي با اشاره به مطرح شدن احتمال گزينه نظامي از سوي آمريكا عليه ايران گفت: آمريكا داراي مشكلات بسياري در منطقه عراق و مساله فلسطين و رژيم صهيونيستي، افغانستان و غيره است، اما اگر بتواند نيروهاي خود را از عراق خارج كند و مساله فلسطين و رژيم صهيونيستي در فرايندي رو به پيشرفت در جهت صلح قرار دهد، نگراني‌هايشان در منطقه رفع شده و به راحتي مي‌توانند گزينه‌ي نظامي عليه ايران را در منطقه پيگيري كنند. بنابراين معتقدم الان كه آنها داراي نگراني‌هاي اقتصادي، امنيتي و سياسي در منطقه هستند و به رفتار و همكاري ما نياز دارند، بايد از فرصت‌ها استفاده كرد؛ در غير اين صورت تمام فرصت‌هاي فعلي به تهديدهاي بالقوه‌ي آينده تبديل خواهد شد.
گفتوگو از خبرنگار ايسنا: زهرا اصغري
انتهاي پيام
نظرات