هر کدامشان در دل بخشی از تاریخ و فرهنگ شهری را به امانت گرفته‌اند که هنر و فرهنگش شهرتی جهانی دارد، سنگ‌هایی خاموش که با کلماتی مهر و موم شده‌اند تا نشانی از گنجینه درونیشان باشند، گنجستانی که چون فولاد حوادث دهر را پشت سر گذاشته و استوار و آرام در گوشه جنوب شرقی شهر اصفهان تکیه بر تخت جاه و جلال خود زده است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران‌(ایسنا)، منطقه اصفهان، تخت فولاد اصفهان قدمتی به بلندای تاریخ این مرز و بوم دارد و بعد از وادی‌السلام مهم‌ترین قبرستان شیعیان به شمار می‌آید، چرا که شمار زیادی از برترین عارفان و علمای شیعه و یکی از پیامبران الهی به نام یوشع نبی را در خود جای داده است.

گفته شده که قدمت این قبرستان به 2 هزار سال پیش می‌رسد و وجود مقبره منسوب به « یوشع نبی » از پیامبران بنی اسرائیل در تکیه لسان‌الارض گویای این مسئله است. برخی منابع و مورخین گفته‌اند که این محل قبرستان کلیمیان اصفهان بوده، اما تاکنون آثاری از آن به دست نیامده است.

قدیمی‌ترین آثار اسلامی از دوران آل بویه‌( قرن سوم‌) در لسان‌الارض به دست آمده و بقایای دیواری مربوط به همین دوره تا سال 1361 پابرجا بوده است. در کتاب « اصفهان » مرحوم نور صادقی از اهمیت این قبرستان و بناهای مجلل موجود در دوره سلجوقی اشاره شده است.

‌از قرن پنجم تا هفتم خبری درباره وضعیت این قبرستان وجود ندارد، اما سنگ قبرهای آجری کشف شده در لسان‌الارض به خط کوفی و نسخ، مربوط به قرون ششم و هفتم هجری نشان دهنده اعتبار این مزار در آن دوران است .

از قرن هفتم تا دهم این قبرستان محلی برای عبادت و ریاضت عرفا و زهّاد بوده است و گاهی کسانی در آن دفن می‌شدند، اما به عنوان گورستان اصلی شهر نبوده، چون در نقاط مختلف شهر قبرستان‌های بزرگی وجود داشته است.

‌در دوره صفویه به علت رشد بافت شهری، این مکان به عنوان گورستان اصلی شهر انتخاب شده و تکایا و بناهایی در آن ایجاد می‌شود‌.

اما این گنجینه تاریخی در درون خود گوهرهای درخشانی دارد که نیازمند مرور و بررسی چندین باره دارد، یکی از این مشاهیر "بابا فولاد حلوایی" است که برخی معتقدند نام تخت فولاد ازاو گرفته شده است.

‌گفتنی است این گورستان با نام‌های لسان‌الارض‌(زبان زمین) و بابا رکن‌الدین نیز شناخته می‌شود و درباره وجه تسمیه آن نظرهای متفاوتی و جود دارد. شاردن در سفرنامه خود می‌نویسد: در دوره دیلمیان، یکی از سرداران نظامی به نام "پولاد بازو" در این محل قصر کوچکی داشته ‌است و تخته سنگی سکو مانند را برای نشستن و تماشای رقابت کشتی‌گیران ساخته بود. همچنین سنگ قبری از عارف قرن پنجم به نام "بابا فولاد حلوایی" در این قبرستان قرار دارد. مشخص نیست که آیا کنیه او برگرفته از اسم این مکان است یا بالعکس.

عمدتا در مورد نامگذاری تخت فولاد داستان‌ها و دلایل زیادی نقل شده است که چند دلیل به شرح زیر است:

1. گویند حضرت امام حسن‌(ع) در اصفهان برای بی اثر کردن جادوی یهود دراین ناحیه تختی از فولاد ساخته است.

2.«پولاد» نام یکی از دلاوران و سرداران دیالمه بوده است که از سنگ‌های مفروشی در وسط خیابان میان پل خواجو و دروازه قبرستان، محلی تخت مانند برای خود ساخته و بر آن می‌نشسته و کشتی گیران و پهلوانان برابر او بر زمین مسطحی به کشتی می‌پرداختند و از این رو این محدوده به نام «تخت فولاد» معروف شده است.

3. بابا فولاد حلوایی پسر استاد شجاع‌(متوفی 959 ه.ق) یکی از عرفا و صوفیه است که عده‌ای معتقدند تختگاه او در این زمین بوده است و به این جهت ابتدا به منطقه کوچکی که آرامگاه بابافولاد بود «تختگاه بابا فولاد» اطلاق می‌شد و از نیمه دوم قرن یازدهم هجری نام «تخت فولاد» به جای «مزار بابارکن الدین» شایع شد و رواج یافت.او ظاهراً از جوانمردان روزگار خویش بوده و عوام تخت فولاد، وی را از اولیاء می‌شناسند و از او کرامت‌ها حکایت می‌کنند. سنگ گور وی هم اکنون در صحن مرکز تلفن تخت فولاد موجود است.

تخت فولاد اصفهان

اما بابا فولاد کیست؟ مقابل تکیه خاتون آبادی، در غرب غسالخانه سابق و در صحن مخابرات فیض، قبر استاد فولاد بن استاد "شجاع الدین حلوایی" از عرفای عالیقدر شیعه متوفی 959 هجری قرار دارد. استاد فولاد حلوایی در میان مردم اصفهان به بابا فولاد شهرت یافته است. شهرت بابا فولاد به حدی بود که برخی از اهالی تخت فولاد خود را از نسل او می‌دانند . سنگ قبر وی امروزه به عنوان سند اصلی تاریخ تخت فولاد از ارزش و اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا علت نامگذاری این گورستان مقدس به تخت فولاد را وجود همین قبر می‌دانند که یکی از قدیمی‌ترین سنگ قبور تاریخ دار موجود در تخت فولاد است.

از هویت بابا فولاد اطلاع زیادی در دست نیست وی یکی از عرفای بزرگ و صاحب کرامات قرن دهم هجری و مورد احترام مردم بوده است. به نظر می‌رسد شخصیت والای بابا فولاد ونفوذش در مردم به حدی بود که نام روستای احداث شده در جوار مزار وی در دوره صفوی، به نام روستای تخت فولاد نام‌گذاری می‌شود‌.

سنگ مزار بابا فولاد در تاریخ 82/3/10 به واسطه قدمت تاریخی به شماره 9070 در فهرست آثار ملی ثبت شده است‌.

‌گفتنی است قدیمی‌ترین آثار به دست آمده در این سرزمین به دوران آل‌بویه یعنی «قرن سوم» بازمی‌گردد . در دوره حکومت صفویان به دلیل رشد بافت شهری، تخت فولاد اهمیت بیشتری پیدا کرد و به عنوان گورستان اصلی شهر انتخاب و تکایا و بناهایی نیز به دلیل این محوریت در آن ایجاد شد. همچنین به دستور شاه‌عباس کاخ‌ها و باغ‌هایی نیز در این منطقه ساخته شد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به عمارت‌های هفت‌دست، آینه‌خانه، قصر نمکدان، باغ‌گلستان و باغ سعادت‌آباد اشاره کرد که البته امروز هیچ نشانی از این عمارت‌ها وجود ندارد و فقط نام آنها بر خیابان‌های امروزی گذاشته شده است.

‌

‌تخت فولاد اصفهان

انتهای پیام