شنیدن کشف سینمای قاجاریه در تهران برای بسیاری از علاقه مندان حوزه سینما و میراث فرهنگی شهر تهران خبر بسیار هیجان انگیزی است، سینمایی که در لابلای تاریخ سینمای ایران گم شده بود بالاخره بعد از مدتها پژوهش و تحقیق در جزییات تاسیس سینماها پیدا شد. این سینما در دوره محمدعلی شاه قاجار و با حمایت وی توسط روسی خان در خیابان لاله زار تهران تاسیس شد و به لحاظ هواداری روسی خان از مستبدان، این سینما به زودی میعادگاه اشراف و مرتجعان شد. این سینما تنها سینما در ایران بود که در زمان خود به دستگاه مولد برق، بادبزن، رستوران و بوفه مناسب مجهز بود. بعد از انقلاب مشروطه و فرار محمدعلی شاه قاجار به خارج، صاحب سینما هم چون مخالف مشروطه خواهان بود سینما را تعطیل کرد و به همراه شاه قاجار از کشور گریختند. سینما بعدها تبدیل به سالن نمایش تئاتر شد. بنای سینما بعد از سه دهه از تاسیس در سال ۱۳۱۵ با نام سینما خورشید دوباره افتتاح شد و تا انقلاب ۱۳۵۷ با همین نام فعال بود که بعد از انقلاب تعطیل و در سال ۱۳۶۳ از گردش کار خارج شد. اکنون محل سینما مانند اغلب سینماهای لاله زار به دپوی لوازم برقی تبدیل شده است که امید است با همکاری شهرداری و میراث فرهنگی شهر تهران این سینمای با ارزش تاریخی قبل از فرسودگی بیشتر حفظ گردد و به یادگاری برای نسل‌های آینده برای مطالعه تاریخ سینما در تهران به جا بماند.
نمایی از سینما فاروس، این بنا اکنون در خیابان لاله زار نبش کوچه بوشهری قرار دارد. سینما در سال ۱۲۸۷ در طبقه فوقانی چاپخانه فاروس توسط روسی خان تاسیس شد و به علت هواداری روسی خان از مستبدان و حمایت محمدعلی شاه به خصوص شخص لیاخوف از وی سینما از موقعیت خوبی برخوردار بود و سینمایش نیز رونق بیشتری پیدا کرده بود. همچنین سینما مدتها محل تردد اعضای سفارتخانه انگلستان و روسیه بود. سینما در نهایت با پیروزی مشروطه خواهان در اواخر سال ۱۲۸۸ تعطیل شد.
**********
تصویر روسی خان در سال ۱۳۴۲ در گفت و گو با فرخ غفاری در رستوران تهران (پاریس). روسی خان در مهر ۱۲۵۴ در تهران متولد شد او پس از میرزا ابرهیم خان عکاسباشی نخستین کسی محسوب می‌شود که در ایران فیلمبرداری کرده است. او علاوه بر این سینما، سه سینمای دیگر با نام های دروازه قزوین (واقع در بازار قوام الدوله) و دارالفنون (واقع در ناصرخسرو) و سالن عکاسخانه اش (واقع در خیابان فردوسی) داشت. او بعد از پیروزی مشروطه خواهان در سال ۱۲۹۱ به فرانسه مهاجرت کرد و به خدمت همسر محمدعلی شاه درآمد و تا زمان مرگش در خدمت خاندان قاجار در "سن کلو" (حومه پاریس) بود، او در ۲۸ اسفند ۱۳۴۶ درگذشت.
**********
نمایی از سینما فاروس از همان زاویه عکس قدیمی گرفته شده است که در طی ۱۱۰ سال گذشته دچار تغییرات بسیاری شده است.
**********
نمایی از سینما فاروس از کوچه پایینی (ترابی گودرزی)، سردر تابلو تبلیغاتی سینما نیز دیده می شود. سینما فاروس بعدها به مدت کوتاهی تبدیل به سالن تئاتر شد و مدتی بعد از آن اطلاعی از فعالیت آن در دسترس نیست. در سال ۱۳۱۵ در محل گراند سینما فعالیت سینمای تازه خورشید آگهی می شود چندی نمی‌گذرد که سینما خورشید به محل سینما فاروس (مقابل گراند سینما) منتقل می‌شود و سینما خورشید تا سال ۱۳۵۷ با همین نام فعالیت می‌کند و نام سینما فاروس به مرور از یادها می‌رود و در بین علاقه‌مندان تاریخ سینما به نظر می‌رسد که سینما فاروس سینمای قاجاریه با آن تاریخ و اتفاقات سینمایی و سیاسی دورانش از بین رفته است.
**********
نمایی از سالن نمایش سینما که پرده سینمایش از بین رفته است و سالن تبدیل به دپو لوازم برقی شده است. سینما خورشید بعد از بازسازی در سال ۱۳۲۴ دوباره بازگشایی شد. سینما در دهه ۱۳۳۰ در اختیار محمد صبری و شرکایش قرار گرفت، آقای صبری که خود عرب تبار بود با وارد کردن فیلم‌های عربی و مصری سینما را تبدیل به سینمایی برای نمایش فیلم‌های عربی و مصری کرد.
**********
به نظر می‌رسد در دوران محمد صبری سالن سینما نیز دچار تغییراتی شده است و بالکن سینما در دوران مدیریت وی ساخته شده است.
**********
استقبال از فیلم‌های در حال نمایش به قدری زیاد بود که به گفته پیشکسوتان سینما در کودکی و نوجوانی آرزویشان این بود که بتوانند بر روی صندلی بنشینند و فیلم را تماشا کنند و مجبور بودند تا خالی شدن صندلی‌ها ایستاده فیلم را تماشا کنند.
**********
با توجه به آتش سوزی سینماها در دهه ۱۳۴۰ به دستور دولت وقت تمامی سینماها باید خرپای سقف خود را از چوبی به فلزی تغییر می‌دادند اما اینکه این سینما چرا خرپای چوبی خود را حفظ کرده است جای سوال دارد.
**********
درب چوبی بسیار قدیمی که درب ورودی به سالن نمایش است، بسیاری از علاقه مندان و پیشکسوتان سینما خاطرات بسیاری دارند، لحظه‌هایی که منتظر بودند تا این درب باز شود و وارد دنیای هزار توی‌شان شوند و فیلم‌های خاطره انگیزشان را تماشا کنند.
**********
سالنی که به نظر می‌رسد سالن انتظار سینما باشد با ستون‌های بزرگ که نشان از دوران قاجار دارند.
**********
فضای داخلی سینما و پله های ورود به سالن نمایش
**********
پوستر فیلم «شعله عشق» که در این سینما نمایش داده شده است، می‌توان گفت بسیاری از فیلم‌های «اسماعیل یاسین» و «سامیه جمال» و «فرید الاطرش» بازیگران مطرح مصر که در دوران خود آوازه جهانی داشتند در این سینما نمایش داده شده است و در بین مردم تهران که به فیلم‌های عربی علاقه داشتند نیز خاطرات بسیاری از آنها وجود دارد.
**********
فیلم عربی دیگری به نام «ناموس و شهادت» در آذر ۱۳۳۸ در این سینما اکران شده است.
**********
گردآوری و عکس: داوود قهردار
نظرات