عکس:‌ سیدحامد موسوی

تالاب هورالعظیم آخرین بازمانده تالاب‌های بین‌النهرین است که در جنوب غربی کشور در مرز ایران و عراق قرار دارد. یک سوم این تالاب با مساحت بیش از ۱۲۰ هزار هکتار در ایران و دوسوم آن در عراق است. هورالعظیم یکی از مهمترین توقفگاه‌های پرندگان مهاجر است به طوری که بر اساس سرشماری سال‌های گذشته با بیش از ۶۰ درصد بیشترین تعداد پرندگان مهاجر و با داشتن ۶۰ گونه بیشترین تنوع پرندگان مهاجر را در میان تالاب‌های خوزستان به خود اختصاص داده است. گونه‌های کمیاب و حائز اهمیتی همچون عقاب دریایی دم سفید، اردک مرمری، غول حواصیل، مارگردن، اکراس آفریقایی، اردک تاجدار، اردک مرمری، لک لک سیاه، اردک بلوطی، فلامینگو، پلیکان سفید و پلیکان خاکستری بوده است.
هورالعظیم مهمترین زیستگاه شنگ یا سمور آبی میان‌رودان در جهان است و در ایران، تنها زیستگاه این گونه به شمار می‌رود. این گونه، کمیاب ترین سمور آبی جهان به شمار می‌رود.
هورالعظیم یکی از قطب‌های پرورش گاومیش در خوزستان است. کاهش گرد و غبار، تعدیل دمای منطقه و جلوگیری از سیلاب از مهمترین ویژگی‌های این تالاب بوده و معیشت هزاران نفر از ساکنان بومی به آن وابسته است. هورالعظیم در سال‌های گذشته با چالش نفت و بی‌آبی مواجه بوده است. با ظهور شرکت‌های نفتی، روند خشکاندن این تالاب که با آبگیری سد کرخه شروع شده بود، تشدید شد. حقابه هورالعظیم در سال‌های گذشته هیچگاه تامین نشده و در حال حاضر بیش از نیمی از مساحت آن (شامل مخازن ۴ و ۵ و بخشی از مخزن ۳) محل تخلیه پساب‌های شور نیشکر و کشاورزی است که قسمت‌های وسیعی از آن را به شوره‌زار تبدیل کرده است.
چهار میدان نفتی آزادگان شمالی، آزادگان جنوبی، یاران شمالی و یاران جنوبی در این تالاب فعالیت دارند. در حال حاضر ۳۰۰ حلقه چاه نفت در هورالعظیم احداث شده که فقط ۱۰۰ حلقه از آنها دارای مجوز است.
دوم فوریه (۱۴ بهمن ماه)، روز جهانی تالاب‌ها نامگذاری شده‌ است. در چنین روزی در سال ۱۹۷۱ میلادی، برابر با ۱۳۴۹ خورشیدی و در شهر رامسر ایران، معاهده‌ای جهانی برای حفاظت از تالاب‌ها به تصویب رسید که به «کنوانسیون رامسر» مشهور شد. بخش ایرانی هورالعظیم با وجود همه ارزش‌های اکولوژیک هنوز در فهرست رامسر سایت ثبت نشده، این در حالیست که بخش عراقی آن از چندین سال پیش در فهرست این تالاب‌های بین‌المللی ثبت شده است.