گیوه‌بافی یا گیوه‌دوزی از قدیمی‌ترین صنایع دستی ایران است که براساس آنچه در دست است سابقه آن به حدود ۱۰۰۰ سال پیش باز می‌گردد. پای پوش‌ها و کفش‌های سنتی به دلیل اهمیت و جنبه کاربردی که در طول تاریخ زندگی بشر داشته همواره مورد توجه قرار گرفته و بی‌شک از اولین نمونه‌های هنر ساخت دست بشر بوده است.
پای پوش و کفش سنتی به دلیل اهمیت و جنبه کاربردی که در طول تاریخ زندگی بشر داشته همواره مورد توجه قرار گرفته و بی‌شک از اولین نمونه‌های هنر ساخت دست بشر بوده است؛ به‌طوری‌که در کاوش‌های باستان‌شناسی و مدارک و نقوش باستانی با انواع و اقسام پای پوش‌ها مواجه می‌شویم.
مشکل بازاریابی و عدم شناخه بودن
نسرین سادات سلیمانی، از هنرمندان این عرصه در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: مدت پنج سال است گیوه بافی دارم؛ مواد اولیه را از تهران سفارش داده و در کارگاهی در بشرویه آن را تهیه می‌کنیم.
وی با بیان اینکه با تعدادی از بانوان از چند سال گذشته در کارگاهی مشغول به کار هستم، افزود: مواد اولیه گیوه شامل؛ زیره و نخ از جنس‌های محتلف، کفی طبی و چسب است که به راحتی از عهران تهیه می‌شود و مشکلی برای تهیه آن نداریم.
این هنرمند با بیان اینکه بافت هر گیوه چهار روز طول می‌کشد و زمان بیشتر آن بستگی به طرح روی آن دارد، ادامه داد: طرح‌ها را از ذهن خود و یا با جتسجو در اینترنت پیدا کرده و روی گیوه پیاده می‌کنیم تا بازارپسندی آن را حفظ کنیم.
سلیمانی با بیان اینکه مهم ترین مشکل این هنر ناشناخته بودن آن است، افزود: گیوه بافی ثبت ملی شده و این نشان از ظرفیت این هنر دارد که باید بهتر معرفی شود تا صنعتگران مجال دیده شدن هنر خود را بیابند.
وی با اشاره به مشکل بازاریابی، اظهار کرد: علاوه بر این مشکل، به تعداد زیاد نیز نمی‌توانیم گیوه تولید کنیم چراکه این کار نیاز به دستگاه‌های بافت دارد که گران بوده و هرکسی از عهده خرید آن برنمی‌آید که پیشنهاد ما ارائه تسهیلات برای خرید ماشین بافت به هنرمندان و صنعتگران است.
توجه به احیا پس از چندین سال
سیدامیر سلیمانی، مسئول میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان بشرویه نیز در جمع خبرنگاران گفت: پای پوش و کفش سنتی به دلیل اهمیت و جنبه کاربردی که در طول تاریخ زندگی بشر داشته همواره مورد توجه قرار گرفته و بی‌شک از اولین نمونه‌های هنر ساخت دست بشر بوده است؛ به گونه‌ای که در کاوش‌های باستان‌شناسی و مدارک و نقوش باستانی با انواع و اقسام پای پوش‌ها مواجه می‌شویم.
وی افزود: بر اساس آثار برجای‌مانده و مدارک تاریخی از دوران صفوی تا پهلوی دو گونه پای پوش سنتی در بشرویه تولید می‌شده است؛ گونه اول تحت عنوان پوزار که ماده اصلی آن را چرم تشکیل می‌داده و مدل‌های ساقدار، بی‌ساق و اصطلاحاً گالش از تولیدات این مدل بوده است؛ گونه دوم گیوه بوده که با نخ ریسیده شده به عنوان روپوش کفش و کف‌های قالبی فشرده از پارچه به عنوان کفی تولید می‌شده است.
سلیمانی تصریح کرد: طی ماه‌های اخیر با اختصاص تسهیلات قرض الحسنه به یکی از بانوان علاقمند، فرایند تولید گیوه بافی پس از ۴۰ سال فراموشی احیاء و خوشبختانه تولیدات گیوه بافی بشرویه مورد توجه گردشگران قرار گرفته است؛ برگزاری دوره‌های آموزشی و توجه به کارگاه‌های گیوه بافی از مهم‌ترین راهبردهاست.
توجه به آموزش گیوه بافی
محمد عرب، رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان طبس نیز در گفت‌وگو با ایسنا از برگزاری دوره آموزش گیوه‌بافی برای احیاء و توسعه این هنر صنعت در شهرستان خبر داد.
وی افزود: این دوره آموزشی با حضور استادکارانی از استان کرمانشاه و ۱۵ نفر هنرآموز در مرکز آموزش صنایع‌دستی شهرستان به‌صورت فشرده در حال برگزاری است و شرکت‌کنندگان در این دوره مهارت‌های لازم برای احیاء و تولید گیوه‌های سنتی و قدیمی طبس را فرامی‌گیرند.
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان طبس ادامه داد: گیوه‌های طبسی نوعی پای‌پوش است که، رویه آن از نخ پنبه‌ای و کف آن غالباً از لته‌های پنبه‌ای به هم فشرده یا چرم تهیه می‌شود. ابزار، روش و نحوه بافت رویه و کف آن و موادی که در تهیه آن استفاده می‌شود در این منطقه منحصربه‌فرد است و غالباً کار تهیه گیوه توسط دو نفر که هرکدام در بخشی از آن تبحر دارند انجام می‌شود.
وی تصریح کرد: کار بافت رویه اغلب توسط زنان و آماده‌سازی کف گیوه توسط مردان صورت می‌گیرد که در این دوره آموزشی نیز به همین صورت، مراحل مختلف کار توسط استادکاران آموزش داده می‌شود؛ اگرچه در سال‌های نه‌چندان دور یک دوره آموزشی برای این رشته برگزار شده ولی متأسفانه منجر به احیاء آن نشده و با توجه به پیشینه و قدمت این هنر احیاء آن در دستور کار قرار گرفت.
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان طبس بیان کرد: امیدوارم باهمت و تلاش علاقه‌مندان خصوصاً جوانان شهرستان و حمایت‌هایی که صورت خواهد گرفت، بتوانیم شاهد توسعه روزافزون این صنعت در شهرستان و ایجاد تنوع در تولیدات صنایع‌دستی شهرستان باشیم.
وی تصریح کرد: گیوه‌بافی از گذشته‌های دور در شهرستان طبس رواج داشته و متأسفانه به فراموشی سپرده شده است. همچنین در دیگر نقاط استان خراسان جنوبی و استان‌های مرکزی و کرمانشاه، کردستان و فارس نیز مرسوم و معمول بوده است که تا حدودی مراحل کار شبیه بوده و تفاوت‌هایی در شکل و نقش اندازی رویه گیوه و گاهی تزئینات الحاقی دارند.
عرب ادامه داد: قدیم‌ترین متونی که به‌طور مشخص از گیوه نام‌برده‌اند به حدود قرن هشتم هجری بازمی‌گردد و آنچه مسلم است تا دهه ۴۰ هجری شمسی ساخت و تجارت گیوه مهم‌ترین فعالیت اقتصادی این شهرستان بوده است.
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان طبس افزود: صنایع‌دستی تاریخچه‌ای از تعامل و سازگاری بشر با محیط طبیعی خود هستند ابزار و تولیدات ساخته شده توسط دست که چه به لحاظ هنری و چه به لحاظ فرهنگی دارای فلسفه و داستان‌های منحصربه‌فردی هستند؛ هنری که ریشه در فرهنگ غنی مردم ما دارد و تلفیق زیبایی از هنر اسلامی و ایرانی است که با دستان هنرمند نیاکان ما شکل‌گرفته و توسط هنرمندان باذوق و قریحه تکامل‌یافته و به‌صورت امانتی است که در اختیار آیندگان قرار می‌گیرد.
عرب، مهم‌ترین مزایای احیاء صنایع‌دستی و سنتی را ایجاد اشتغال و تنوع در منابع درآمدی، احیای فرهنگ بومی و سنتی، امکان ایجاد اشتغال برای زنان سرپرست خانوار، امکان ورود زنان به چرخه اقتصادی، افزایش رفاه خانوار، رونق کسب‌وکارهای خانگی، سازگاری با محیط‌زیست و بسترسازی صنعت گردشگری برشمرد و گفت: گیوه یک پای‌افزار قدیمی راحت که البته با زحمت فراوان تولید می‌شود و حاصل دست رنج چندین نفر اعم از زنان و مردانی است که هنرمندانه کوشیده و باهنر و سلیقه و البته مهارت فراوان خود کفشی را آفریدند که با داشتن خصوصیاتی چون خنک، سبک و قابل شستشو بودن در بین مردم پذیرفته شده و سال‌های متمادی از گذشته تاکنون مورداستفاده قرارگرفته است.
وی با بیان اینکه این پای‌افزار از ساده‌ترین مواد و با ساده‌ترین روش‌ها در طی چهار مرحله چرم‌سازی، رویه بافی، تخت‌کشی و گیوه‌دوزی ساخته و پرداخته می‌شود، یادآور شد: این هنر با شماره ۱۳۱۶ در فهرست میراث معنوی کشور (ناملموس) به نام شهرستان طبس به ثبت رسیده است.
انتهای پیام
نظرات