تالاب بین‌المللی انزلی از دیرباز مأمنی برای گیاهان، جانوران و ماهی‌های گوناگونی است که در دل این طبیعت زیبا که همچون مادری مهربان آنها را در آغوش گرفته، روزگار می‌گذرانند و از زمانی که دست طبیعت به این تالاب باز شد با رویی گشاده پذیرای جوامع انسانی بود که از این موهبت الهی در راستای رفع نیازهای خود بهره‌برداری می‌کردند.

صید ماهی یکی از راه‌های امرار معاش جوامع محلی از مائده پر برکت تالاب افسانه ای انزلی است که از دیرباز تاکنون مورد توجه و محل کسب روزی بوده و هنوز هم شغل بسیاری از حاشیه نشینان تالاب انزلی، صید ماهی است.

صیادانی که با قایق به دل تالاب می‌روند و «ماشک را در آب پهن می‌کنند. تورهای بافته شده‌ای که به دلیل تعبیه سرب در انتهای تور؛ سنگین شده و آرام آرام درون آب می‌رود و دقایقی بعد با کشیدن طنابی به اندازه هفت‌متر که به سر «ماشک» وصل می‌شود و به آن «رقن» گفته می‌شود ماشک به آرامی توسط صیاد کشیده می‌شود تا پایین ماشک که کف آب قرار دارد جمع شده تا ماهی‌های صید شده داخل تور، در کیسه انتهای آن جمع شوند و مالا ( ماهیگیری که ماشک را به آب انداخته) آرام آرام و با دستان پرقوتی که آمده از آب، نان ببرد؛ تور را بالا کشیده و صید خود را برای فروش به بازار ماهی فروشان برده و به دست سماک می‌سپارد تا به فروش برسد.

شهریار صیاد عالیان، یکی از شهروندانی است که نسل به نسل در تالاب انزلی ماهیگیری می‌کنند و به فراخور آن ماشک بافی در خانواده آنها نه تنها یک هنر دست، بلکه حرفه‌ای دیرینه محسوب می‌شود، در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: پدرم مرحوم عزیزالله صیاد عالیان، یکی از صیادان حرفه‌ای و به‌نام بندر انزلی بود و الان هم یکی دیگر از برادرانم، محمد صیادعالیان حرفه خانوادگی را دنبال کرده و به عنوان رئیس شرکت صیادی پره شهید بهشتی بندر انزلی فعالیت دارد.

صیاد عالیان با اشاره به اینکه از کودکی با ماشک بافی و ماهیگیری آشنا شدم، اظهار کرد: مادرم تور می‌بافت و پدرم برای ماهیگیری به تالاب می‌رفت و من هم از همان کودکی با این حرفه عجین شدم و توربافی را یاد گرفتم و بزرگتر که شدم برای ماهیگیری به تالاب رفتم.

وی با اشاره به اینکه معمولا بانوان در خانه توربافی می‌کنند و آقایان برای صید به تالاب می‌روند، گفت: البته بسیاری از مردان نیز در اوقات فراغت ماشک می‌بافند و یا تعمیرات آن را انجام می‌دهند و در منزل ما، مادرم ماشک می‌بافت که او هم از مادرش فرا گرفته بود.

این ماهیگیر با بیان اینکه ماشک اندازه‌های متفاوت دارد و معمولا دو عدد قرقره از توپ‌های کوچک برای ماشک بافی انتخاب می‌کنیم، گفت: ماشک‌ها از ۱۲ سینه آغاز، ۱۶ سینه و ۲۰ سینه هستند؛ هر یک سینه در واقع یک متر و نیم است؛ یعنی یک ماشک ۱۲ سینه ۱۸ متر است، در ضمن ارتفاع ماشک هم ۴ متر می‌باشد و پس از بافته شدن وقتی در کف تالاب پهن می‌شود یک دایره گرد به اندازه بیش از ۵ متر پرگاری در چند زاویه است و ماشک بزرگ نمایی می‌کند.

صیاد عالیان با اشاره به اینکه در مازندران به ماشک «سالی» می‌گویند، افزود: این تور به حالت قیف بافته می‌شود که از بالا باریک است و هر چقدر که به سمت پایین می‌آید پهن‌تر می‌شود و وقتی مالا آن را در  تالاب، پهن یا پرتاب می‌کند همانند یک سفره گرد، باز شده و ماهی‌هایی که در داخل تور به دام می‌اُفتند جمع آوری می‌شوند.

وی افزود: وقتی می‌خواهیم دستور بافت ماشک را بدهیم به زبان گیلانی می‌گوییم:  "سر اول ۶۰ تا، دو لاتک در میان، ۲۲ تا چشمه زای و در انتها ۷۰۰ تا بکفه یعنی ماشک تمام شده است". وقتی کار بافت تور به اتمام رسید زیر تور را به وسیله طناب سرب وصل می‌کنیم که باعث سنگین شدن تور می‌شود و موقع انداختن به آب، ماشک را به پایین می‌کشد به مرحله دور بافتن و نصب سرب به تور را «واوچار» می‌گویند.

این ماهیگیر تاکید کرد: بعد از آن با طناب‌های کوتاهی از پایین سرب به وسط تور که به آن «پا» گفته می‌شود و یک کیسه به ماشک اضافه می‌کنیم که ماهی‌های درون ماشک داخل کیسه هدایت می‌شوند و دیگر امکان خروج از آن را ندارند و صید می‌شوند.

صیاد عالیان گفت: با استفاده از ماشک می‌توان از همه گونه‌های ماهی که در تالاب انزلی وجود دارد از جمله سیاه کولی، شاه کولی، کپور، شوک یا اردک ماهی، فوتیفاک، ماهی سفید، ماهی‌های علف خوار و غیره را صید کرد.

وی با بیان اینکه با قایق پارویی به مرداب می‌رویم یا از روی اسکله هم می‌توان ماشک را به آب انداخت و صید کرد، افزود: ماهیگیری ساعت مشخصی ندارد و در همه ساعات شبانه روز می‌توان به تالاب رفت و ماشک را به آب انداخت فقط در زمان‌ تخم‌ریزی ماهی‌ها صید نمی‌کنیم تا بچه ماهی‌ها بزرگ شوند و چرخه زیست آنها ادامه پیدا کند.

وی بیان کرد: در واقع سوراخ‌های بزرگ تور برای این است که ماهی‌های کوچکتر که هنوز به رشد کامل نرسیده‌اند از دام، فرار و بتوانند چرخه زیست خود را کامل کنند.

این صیاد با بیان اینکه طی دو ساعتی که به ماهیگیری می‌رویم شاید بیش از ۵۰ بار ماشک می‌اندازیم، تصریح کرد: دو نفر در قایق هستیم؛ به کسی که در وسط نشسته و پارو می‌زند «پس مالا» و به کسی که در جلوی قایق ایستاده و ماشک را به آب پرتاب می‌کند «پیش مالا» می‌گویند.

صیادعالیان در پایان گفت: البته امروزه ماشک‌های رنگی هم به صورت تزئینی بافته و مورد استفاده قرار می‌گیرد که در واقع یادآور هنر قدیمی این خطه زیبا از کشور عزیزمان است.

انتهای پیام